m^
Hrn''
i>H-
^^i^M
m
[9 \
^^KJ'
!t
I
Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/sacramentariumfuOOrich
Quellen und Abliandlungen
zur
Gescliiclite der Abtei uod der Diiizese Fulda.
Iin Auffrage des Historischen Vereins der Diozese Fulda *
herausgegeben
von
GREGOR'RICHTERl
Doktor der Theologie und der Philosophie, Professor an der philos.-theol. Lehr-Anstalt zu Fulda.
■ '»--^*^ «*
IX.
^'SACRAMENTARIUM FULDENSE
SAECULI X. II
FULDA 1912. DRUCK W.n riJLDARR ACTIRNDRUCKF.RRI.
bACRAiyiENTARIUNl FULDENSE
SAECULI X.
GOD. THEOL. 231 DER K. UNIVERSITATSBIBLIOTHEK ZU GOTTINGEN. TEXT UND BILDERKREIS (43 TAFELN).
c^
ALS
^ FESTGABE ^
DES
HISTORISCHEN VEREINS DER DIOZESE FULDA
ZUM
50JAHRIGEN PRIESTERJUBILAUM
SR. EMINENZ DES HOCHWURDIGSTEN HERRN FURSTBISCHOFS VON BRESLAU,
GEORG KARDINAL KOPP,
EHEMALIGEN BISCHOFS VON FULDA (1881 — 1887),
HERAUSGEGEBEN VON
GREGOR RICHTER und ALBERT SCHONFELDER.
V^^ '-"
FULDA 1912. i
DRUCK DER FULDAER ACTIENDRUCKEREI.
EMINENTI8SIM0 AC REVERENDI8SIM0 DOMINO
DOMINO
Georgio Cardinau Kopp
EPI8G0P0 PRINGIPI VRATISLAVIENSI lUBILARIO
CUM
QUINQUA6ESIMUM 8ACERD0TII ANNUM C0MPLEVI88ET
EX OIOEGESI FULDENSI
GUI PRIU8 FIDELI88IME PRAEFUERAT
HOC OPUS DEDICATUM E8T.
Zur Einfiihrung.
Iu der Entwicklungsgescbichte des Missale Romanum seit Papst Gregor I. (f 604) ist keine Periodo wichtiger ala die karolingisch- ottonische. Ihr gehoren insbesondere an jene Bestrebungen Karls d. Or., die auf allgemeine Einfiihrung des ihm von Papst Hadrian I. ubersandten Sacramentarium Gregorianum im ganzen, weiten Frankenreiche ge- richtet waren; sodann vielfache Erweiterungen dieses Gregorianums durch Anlugung oder Einschiebung von Bestandteilen anderer litur- gischer Biicher, alterer und jiingerer Formulare, die nun aus Frank- reich und Deutschland auch nach Italien und Rora kamen und dort Aufnahme fanden; endlich die Erganzung des reinen Sakramentars zum sog. Vollmissale durch Einschaltung der biblischen Lesestiicke und der vom Chor zu singenden Partien, die friiher bei der Messe immer aus besonderen Biichern (Epistolar, Evangeliar, Antiphonarj hatten entnommen werden miissen. Der Gang der Entwicklung selbst innerhalb der genannten Periode ist aber bisher von der liturgie- geschichtlichen Forschung noch keineswegs vollig klar aufgezeigt worden. Dazu bedarf es noch vielfacher handschriftlicher Studien, spezieil in deutschen BibHotheken.^)
Wer die ausserordentliche Bedeutung kennt, die in jenen Jahr- hunderten des friihen Mittelalters dem Kloster Fulda auf den ver- schiedensten Gebieten des kulturellen Lebens zukam, wird von vorn- herein annehmen, dass dieses Kloster damals auch hinsichtlich der Liturgie eine bedeutsame Rolle gespielt haben miisse. In der Tat fehlt es daftir nicht an besonderen Anhaltspunkten. Zunachst ist kein Zweifel, dass man in Fulda bereits von der Zeit der Griindung (744) an sich moglichst eng an den romischen Ritus anschloss. Das ergibt sich schon aus den Grundsatzen, nach denen Bonifatius und
^) Fiir Italien wurden die wichtigsten Vorarbeiten bereits vor zwei Jahr- zehnten geleistet durch A. E b n e r ; vgl. dessen „Quellen und Forschungen zur Geschichte und Kunstgeschichte des Missale Romanum im Mittelalter. Iter Italicum" (Freiburg 1896). Leider starb der Verfasser, ehe er das von ihm als Gegenstiick geplante „Iter Germanicum*' zum Abschluss bringen konnte.
VIII
Sturmius bei der EiDrichtung des Klosters uberhaupt verfuhreu. ^) Hier wird darum auch nach den Reformmassregeln Karls d. Gr., die die im Frankenreiche bestehenden Verschiedenheiten zugunsten des romischen Ritus zu beseitigen suchten, weniger als sonst an der be- stehenden Praxis zu andern gewesen sein. Die besten Dienste leistete damals dem Frankenkonig durch seine verstandnisvolle vermittelnde Tatigkeit auch auf liturgischem Gebiete der beriihmte Alkuin. Es ist jedenfalls bemerkenswert, dass dieser zu Beginn des neunten Jahr- hunderts sich veranlasst sah, gerade den Monchen von Fulda eine eigens fiir sie zusammengestellte „cartula missalis'' zu iibersenden, deren sie sich nach Belieben bedienen mochten. Dieselbe enthielt eine grossere Anzahl Votivmessen, darunter eine zu Ehren des hl. Bonifatius. ^) Wahrscheinlich noch in demselben neunten Jahr- hundert schrieb von Fulda aus ein auswartiger Diakon Theotrochus einen Brief an einen Priester Otbert, worin er diesem genauestens zu schildern suchte, „qualiter officium missae agatur in monasterio Fulda".^) Er bemerkt dabei ausdriickhch, dass in Fulda der Gottes- dienst nach romischem Ritus ordnungsgemass und vorbildlich gehalten werde: „ubi rationabiliter et cum sufficientia rituque Romano eadem officia peraguntur"; „hic in Fulda decentissimus ordo est presbyterorum ministrantium cum omni decore, apud nos vero non adeo."
') Vita s. Sturmii c. 14 (MG. SS. II, 371).
^) Das Begleitschreiben Alkuins zu dieser Sendung ist uns erhalten; vgl. Mon. Germ. Epist. t. IV p. 404 s. (a. 801 oder 8(12). Es heisst darin: „Misi cartulam missalem vobis, o sanctissimi presbyteri, ut habeatis singulis diebus, quibus preces Deo dirigere cuilibet placeat : quando in honorem sanctae Trinitatis, quando de amore sapientiae, quando de poenitentiae lacrimis, quando de caritate perfecta vel quando de suffragio angelico postulando vel omnium sanctorum cuilibet postolare placet; vel etiam si quis pro peccatis suis vel pro quolibet amico vivente vel etiam pro amicis plurimis vel etiam fratribus de hoc saeculo recedentibus facere velit orationes; vel quando specialiter beatae Mariae genetricis Dei virginis perpetuae deprecari velit intercessiones, vel etiam sanctissimi patris vestri Bonifacii cantare quis velit et praesentiara illius piissi- mam advocare precibus. Haec omnia caritatis intuitu vobis dirigere curavimus, deprecantes humilitatem vestram benigne suscipere, quod plenissima caritate Tobis dirigimus. Faciat quislibet de eis quodcumque placeat et ne me repre- hendat in caritatis officio" etc. Sachlich und sprachlich zeigen sich hier An- klange an den beriihmten, Alkuin zugeschriebenen Prolog ^Hucusque" (vgl. Probst, Die altesten romischen Sakramentarien, Miinster 1892, S. 366 f.).
*) Die Schilderung reicht leider nur bis zur Opferung, da der Brief nicht vollstandig auf uns gekommen ist. Das Fragraent ist abgedruckt in Heft IV dicaer Sammlung (1907) S. 102 ff.
IX
Das Kloster Fiilda besass luin seit d<'m Anfang des 9. Jahr- huiiderts zugleich eine sehr bedeuteude Schreibstube. Die Erzeuguisse derselben dienten nicht nur zur Bereicherung der eigeuen Bibliothek des Klosters, sondern wanderten vielfach auch nach aus- wiirts: in fremde Kloater, an Pfarr- und Bischofssitze, gelegentlich selbst als kostbare Dedikationsexemplare an Kaiser und Papst. Ea lasst sich denken, dass sorgfaltig hergestelUe und kunstvoll aus- gestattete Handschriften fiir den gottesdienstlichen Gebrauch, die aus dem beriihmten Kloster des hl. Bonifatius herstammten, aus- warts besonders hoch geschatzt wurden. Dem Wunsche nach solchen trug man denn auch in Fulda gern Rechnung. Ein Geschichtsschreiber des 16. Jahrhunderts, der noch eine inzwischen verloren gegangene Fuldaer Briefsammlung aus der karohngischen Zeit benutzen konnte, sagt von den Fuldaer Monchen unter Berufung auf einen Brief des dortigen Abtes Hatto (f 856) an Konig Ludwig d. D.: „Quidam codices et missalia sacra describebant, ut patet ex epistola Hattonis ad Ludovicum*^. Ebenderselbe Geschichtsschreiber zitiert auch einen Brief, mit dem der gelehrte Fuldaer Abt Hrabanus Maurus (822 — 842) einem auswartigen Bischof Symeon „ein Missale'^ nebst zugehorigen Buchern iibermittelte : ^Transmitto vobis unum missale cum lec- tionibus et evangeliis unumque psalterium et librum actus aposto- lorum**. ^) Es ist sehr wahrscheinlich, dass in mancher Bibliothek und in manchem alten Kirchenschatze noch heute solche Fuldaer liturgische Handschriften aus karoHngischer Zeit aufbewahrt werden, ohne dass man ihren Fuldaer Ursprung bisher erkannt hatte. Es wiirden, um ihn zu erkennen, in den meisten Fallen wohl auch erst eingehende textliche und palaographische Untersuchungen notig sein.
Sicher festgestellt ist aber die Fuldaer Herkunft einiger Sakra- mentarien des ausgehenden zehnten und des beginnen- den elften Jahrhunderts, die sich an verschiedenen Orten er- halten haben. Fulda selbst besitzt leider keines dieser fiir uns so wert- vollen Stucke mehr. Der Fuldaer Ursprung verrat sich naturgemass be- sonders deutlich in denjenigen, die unmittelbar fiir den Gebrauch innerhalb der Abtei bestimmt waren; am deutlichsten hier wohl im angehangten Kalendarium, aber auch im Text des eigentlichen Sakramentars. Man findet da nicht nur die Namen der Fuldaer
^; Beide Briefstellen sind aus der grossen Kirchengeschichte der Magde- burger Centuriatoren (Cent. IX, cap. VI, col 230, 277) mitgeteilt in Forschungen zur deutschen Geschichte 5. Bd. S. 382, 386.
Heiligen Bonifatius und Lioba wiederholt im Kanon mitaufgefiihrt, sonderu auch besondere Messen fiir Vigil und Oktav des Bonifatius- festes, ferner fur die Feier der Dedicatio Basilicae s. Salvatoris in moristerio Fuldensi zusammen mit dem Feste Allerheiligen (1. Nov.), sowie verschiedene Hinweise auf das Bonifatiuskloster und seinen bevorzugten Patron in den Votivmessen. Bietet nun das eine oder andere jener Sakramentarien, deren Fuldaer Provenienz durch be- stimmte Anhaltspunkte im Text gesichert ist, zugleich Malereien dar, 80 konnen diese wieder als Hilfsmittel dazu dienen, andere Kodizes mit Malereien verwandten Charakters derselben Schreibschule zu- zuweisen, auch wenn diese anderen Handschriften in ihrem Texte keine oder wenigstens keine deutlichen Beziehungen zu Fulda verraten. Durch die griindlichen Untersuchungen E. H. Zimmermanns^) ist in neuerer Zeit iiber den kiinstlerischen Stil und die sonstigen Besonder- heiten der karolingisch-ottonischen Buchmalerei des Klosters Fulda unter spezieller Beriicksichtigung der Fuldaer Sakramentarien wiinschenswertes Licht verbreitet worden, und es scheint nun an der Zeit zu sein, dass auch die Texte jener Sakramentarien selbst einer genaueren wissenschaftlichen Untersuchung unterzogen werden.
Es kommen dafiir bis jetzt folgende Handschriften — samtlich reine Sakramentarien, ohne Perikopen usw. — in Betracht:
l) Cod.theol.231 derKonigl. Universitatsbibliothek zu Gottingen. Es ist ein stattlicher Foliant mit 256 Pergamentblattern in einem neueren braunen Ledereinband; 27X^4 cm. An zwei Stellen, zwischen den jetzigen Blattern 3 und 4 und dann wieder zwischen Bl. 40 und 41, ist je ein Doppelblatt verloren gegangen. Eine kurze Beschreibung des Kodex, seiner textlichen Zusammensetzung und seiner kiinstlerischen Ausstattung gab i. J. 1893 W. Meyer in: „Ver- zeichnis der Handschriften im Preussischen Staate. I (Hannover), 2 Gottingen^' H, Berlin 1893, S. 440— 442; ^) sodann im folgenden Jahre St. Beissel in Zeitschrift fiir christl. Kunst VH. Jahrg. (1894) Sp. 65 — 80, letzterer unter dem Titel: „Ein Sakramentar des XL Jahr- hunderts aus Fulda". Meyer hatte die Handschrift aus palao-
'j „Die Fuldaer Buchmalerei in karolingischer und ottonischer Zeit", in : .jKunstgeschichtliches Jahibuch der K. K. Zentralkoraraission fiir Etforschung und Erhaltung der Kunst- und historischen Denkraale", 1910 (hrsg. v. Prof. Dr. Max Dvorak; Wien, A. Schroll & Co.).
^) Ueber die Reisegebete unseres Kodex (unten S. 269 ff.) handelte W. Meyer jiingst in einer Abhandlung ,,Gildae oratio rythraica", in : ,,Nachrichten der K. Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen", Ehilol.-hist. Klasse, 1912, S. 68 ff.
II
graphiachen Griinden dem X. Jahrh. zugeBchrieben. Zimmermann macht auf Grund stilkritischer Vergleichungen ihre Entstehung niiher- hin im dritten Viertel des X. Jahrhunderts, etwa gegen 975, wahr- scheinhch. Spater wird man sie in der Tat nicht a,nsetzen diirfen. Die oben charakterisierten Hinweise auf Fulda wird man im vorliegenden Bande leicht auffinden konnen. Vgl. S. 3, 119, 161 ; vonden Votivmesaeu Tergleiche man beispielsweise Kap. 384, 385, 4ul, 415. Dazu kommen hier noch einige Ortsangaben in Kap. 509 (S. 371 ff.), wo die Orationen zusammengestellt sind, die bei der sonntaglichen Pro- zession durch den Klosterbezirk in einzelnen Gebauden und Raum- lichkeiten desselben zu verrichten waren. Hier begegnet uns u. a. (S. 376) als capella rotunda die noch heute hier bestehende St. Michaels- kirche, als capella regis eine auch anderwarts unter diesem Namen bezeugte Kapelle am Paradies der alten Stiftskirche. ^) Beim Ein- tritt in die Stiftskirche werden speziell Bonifatius und andere Heilige angerufen, „deren Leiber hier ruhen'' (S. 877). Einen lokalen Hinweis enthalt auch die Ueberschrift zu Kap. 327 : „Mis8a sanctorum, quorum reliquiae in una continentur domo.'' ^) Aus dem Kalendarium sei als besonders charakteristisch hervorgehoben ein Eintrag zum 28. September : „In territorio Fuldensi depositio s. Liobae virg.** Nach Gottingen scheint die Handschrift aus der ehemaligen Universitatsbibliothek zu Helmstedt gekommen zu sein.^) Im XVL Jahrhundert diirfte sie noch in Fulda gewesen sein: ich vermute ihre Identitat mit einem alten Pracht- missale, das um die Mitte des XVI. Jahrhunderts Georg Witzel in Fulda benutzte.
2) Cod. A II, 52 der K. Bibliothek zu Bamberg. 225 Per- gamentblatter in 4^ (16,5X22,4 cm.) mit zahlreichen Miniaturen. Im Text weist auf Fulda neben den oben erwahnten gewohnlichen Au- haltspunkten eine Notiz des Kalendariums zum 17. Dezember: „Obiit Sturmi abbas." Das Kalendarium kann wegen des Eintrages zum 4. Juli: „Depositio s. Udalrici episcopi** erst nach 993 geschrieben sein; von anderer Hand wurden in dasselbe, und zwar bereits in Bam- berg, Nachtrage eingefugt, die sich auf die Jahre 1021 — 1041 be- ziehen. Vielleicht stellte dieses Sakramentar eine Gabe der Abtei Fulda zur Errichtung des Bistums Bamberg unter Kaiser Heinrich II.
^) Vgl. G. Richter, Beitrage zur Geschichte der Grabeskirche des hl. Boni- fatius in Fulda (1905), S. XLVIII f. 2) Ebenda S. XXII. ') Zimmermann a. a. 0. S. 3.
XII
dar. Eine genauere Beschreibung der Handschrift und nahere Literaturangaben finden sich in dem gedruckten Handschriftenkatalog der Bamberger Bibliothek von P. Leitschuh und H. Fischer (I, 1 S. 135 ff., unter den liturgischen Handschriften).
3) Cod. 181 der Biblioteca capitolare zu Vercelli. Perga- meuthandschrift in 4" (20X26,2 cm.). Ohne figurh*che Miniaturen, blosa mit Initialenschmuck ausgestattet. Hier kommt zu den ge- wohnlichen Hinweisen auf Fulda noch folgender Eintrag auf dem Schlussblatt : „Noverit astantium et futurorum populorum pia de- votio, quemadmodum Erkanbaldus, sancti Fuldensis collegii pro- visor indignus, Heinricho, sancte Wirceburgensis ecclesie presuli venerabillimo, librum hunc missalem Deo sanctisque suis serviendum prestitit, eo dicto, ut post terminum vite suae ad Dei sanctique Boni- fatii servitium sine dilatione presentetur." Danach lieh also der Fuldaer Abt Erkanbald (997—1011) diese Handschrift dem Wiirz- burger Bischof Heinrich (995—1018) auf Lebenszeit. Wie sie nach Vercelli kam, ist unbekannt. Jedenfalis befand sie sich dort schon im XII. Jahrhundert; denn offenbar bereits iu diesem Jabrhundert wurde auf Bl. 2 eine Messe zu Ehren des hl. Bischofs Eusebius von Vercelli nachgetragen. Eine kurze Beschreibung und nahere Literatur- angaben bietet Ebner in seinem Iter Italicum S. 282 f. Er schreibt den Codex dem ausgehenden X. Jahrhundert zu, naherhin dem An- fang der Regierungszeit Erkanbalds.
4) Cod. lat. 3548 der Vatikanischen Bibliothek zu Rom. Per- gamenthandschrift mit 183 Bl. in 4'* (20X28,5 cm). Sie enthalt nur zwei figiirliche Miniaturen, aber reichen sonstigen Schmuck. H. Ehrens- berger (Libri liturgici Bibliothecae Vaticanae manu scripti, Frib. 1897, p. 402 8 ) weiat die Handschrift dem X. Jahrhundert zu, Ebner (Iter Italicum 208 f.j bezeichnet sie als ^Prachthandschrift vom Anfange des XI. Jahrhunderts", Zimmermann setzt ihre Entstehung etwa in das zweite Viertel des XI. Jahrhunderts. In einer Messe zu Ehren des hl. Bonifatius heisst es von diesem ausdrucklich: „qui in prae- senti requieacit ecclesia" (f. 159). In die Vatikanische Bibliothek gelangte die Handschrift laut Eintrag durch Testament des Kardinals Anton Carafa, der von 1585—1590 Bibliothekar der Vaticana war.
Dieee vier Sakramentarien zeigen samtlich schon in ihrem Teite an, daas sie in und zuuiichst fur Pukla geschrieben wurden. Zwei andere wurden erst in neuerer Zeit ohne zwingende Anhaltspunkte im Text
XIII
ihrer fiir Fulda charakteriatischen kiinstlerischen Ausstattung wegen dieser Gruppe zugeteilt. ISo zuerat durch Ebner (a. a. 0. S. 258 ff.)
5) Cod. 75, V der Biblioteca capitolare zu Udine. Pergament- haudschrift, bestehend aus 122 Bl. in 4*> (23X27,5 cm), mit zahl- reichen Miniaturen. Wegen der besonderen Auszeichnung des hl. Willehad durch eine blattgrosse Initiale (D) verrautet Ebner, dass die Handschrift aus dem Sprengel von Bremen-Hamburg stamme. Durch einen der Patriarchen von Aquileja deutscher Herkunft konnte si« nach Aquileja gekommen sein, von wo sie an Udine iiberging. Dieses Sakramentar bietet im allgemeinen nur Messen fiir besonders bevorzugte Tage des Kirchenjahres. Um so beachtenswerter erscheint deswegen die Beriicksichtigung eines Festes der Heiligen Sixtus und Sinnicius (1. Sept.), die in Fulda keine beaondere Verehrung genossen. Dass aber doch auch fiir den Text eine Fuldaer Vorlage benutzt wurde, bewies mir bei personlicher Einsichtnahme in den Kodex be- sonders die unveranderte Heriibernahme der Oration: ^Familiam huius sacri coenobii intercedente beato Bonifatio" etc. (fol. 104 b) = n. 2293 des vorliegenden Bandes. Am wahrscheinUchsten ist es mir, dass die ganze Handschrift, Text und Malereien, in Fulda selbst fiir ein auswartiges (wohl norddeutsches) Kloster bergestellt wurde.^)
6) Cod. lat. 10077 der Hof- und Staatsbibliothek zu Miinchen.
Pergamenthandschrift in 4^ (18X^5,5 cm) mit 227 Bl. Beschrieben
im „CatalogU8 codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae Mona-
censis*^, t. IV p. 1 (1874), hier als Handschr. des XI. oder XII. Jahrh.
bezeichnet. Die Handschrift befand sich einst im Domschatze von
Verdun; Kurfiirst Karl Theodor erwarb sie fiir die Mannheimer
Hofbibliothek (1790). Erst neuerdings wurde sie ihres charakteristi-
schen reichen Initialschmuckes und ihrer beiden figiirlichen Dar-
stellungen wegen fiir Fulda in Anspruch genommen; vgl. W. Stengel,
Das Taubensymbol des hl. Geistes, S. 9, und H. Zimmermann a. a. 0.
S. 35. Letzterer bemerkt: „Der Kodex scheint gleich fiir den Ex-
port hergestellt zu sein, da er die Auszeichnung der spezifisch Ful-
daer Heiligen, des hl. Bonifatius und der hl. Lioba, vermissen lasst;
^) Da der kunstsinnige Patriarch Poppo von Aquileja, ein Verwandter des Bischofs Meinwerk von Paderborn, im Jahre 1020 dem Papste Benedikt VIII. nach Bamberg folgte, woran auch ein Besuch in Fulda sich anschloss (vgl. Hirsch-Bresslau, Jahrbiicher des deutschen Reichs unter Heinrich II., 3. Bd., 1875, S 143, 163), so mochte ich am ehesten annehraen, dass der zunachst fur eine andere Kirche geschriebene Kodex gleich bei dieser Gelegenheit mit nach Aquileja wanderte.
trotzdem konnen wir die Entstehung des Sakraraentars in Fulda als gesichert ansehen'*. H. Leidingers kiirzlich erschienenes ^Verzeichnis der wichtigsten Miniaturhandschriften der Hof- und Staatsbibliothek Miinchen** (MiiDchen 1912 S. 6) weist den Kodex ebenfalls der Fuldaer Malschule und zeitlich dem X. oder XI. Jahrhundert zu.
Dagegen mussten zwei andere Sakramentarhandschriften, die fruher wohl der Fuldaer Schreib- und Malschule zugeteilt wurden, dieser spater wieder abgesprochen werden. So zunachat Cod. lat. 3806 (saec. X. ex.) der Vatikanischen Bibliothek in Rom, noch bei Ebner (S. 212) und Ehrensberger (S. 404) als fuldisch bezeichnet, von Zimmermann (S. 102 f.) aber jetzt als „Arbeit eines Regensburger oder in Regensburger Traditionen gross gewordenen Kiinstlers" erklart; immerhin bedarf hier der Text noch einer naheren Untersuchung unter dem Gesichtspunkt der Fuldaer Provenienz. Sodann ein Sakramentar- fragment aus dem XI. Jahrh. zu Lucca, Cod. 1275 der dortigen Biblioteca pubblica, das, weil friiher als fuldisch bezeichnet, von Beissel genauer untersucht wurde. Der Stil der Malereien weicht aber nach Beissel alizusehr von dem der beglaubigten Fuldaer Sachen ab, ala dass man sie auf dieselbe Schule zuriickfiihren konnte (Zeit- schrift fur christl. Kunst YII, 1894, S. 79; vgl. Zimmermann 8. 102).
Anderseits steht zu erwarten, das bei weiteren Nachforschungen noch manche andere Handschrift jener Fuldaer Gruppe sich wird anreihen lassen.
Fiir diese Nachforschungen, wie auch fiir die wissenschaftliche Bearbeitung dieses ganzen Materials erschien es zweckmassig, zu- nachst eihmal den gesamten Text und Bilderkreis eines jener Fuldaer Sakramentarien der Forschung allgemein zu- ganglich zu machen. Als das reichhaltigste von allen empfahl sich hierfur dasjenige der Konigl. Universitatsbibliothek zu Gottingen.
Der hier vorgelegte Text desselben durfte allen Liturgie- historikern willkommen sein. Wurden auch einige wenige fruhmittel- alterliche Sakramentarien aus anderen Gegenden bereits friiher ge- druckt, 80 doch keines, das die VeroflentHchung des vorliegenden hatte iiberfluBBig erscheinen lasaen. ^) Uebrigens bietet ein solcher
^) Es sei hier ein Wort des in diesen Dingen wohl korapetentesten For- scbere, A. Franz („Da8 Rituale von St. Florian aus dera 12. Jahrh.", Freiburg 1904, S. 4), angefiihrt : „Gegenaber dera lebendigen Interesse, welches die mittel-
XV
vollstaiidiger Sakramentartext nicbt nur einen Beitrag zur Ent- wicklungggeschichte des heutigen Missaie Komanuni, soudern auch zur Geschichie des kirchlichen Rituale. Man beachte im vorliegen- den die wichtigen Formehi fiir die Verwaltung der ofifentlichen und privaten Busse, fiir Taufskrutinien und Taufspendung, fur die kirch- liche Trauung, fiir Krankenbesuch, letzte Oelung und Begrabnis, fiir Einkleidung von Ordensleuten, fiir Exorzismen und insbesondere tiir Benediktionen der mannigfaltigsten Art. Die aUhochdeutsche Beicht unseres Kodei (S. 282) findet in jeder deutschen Literaturgeschichte Erwahnung. Was die Messformulare selbst angeht, welch ein Reich- tum an Orationen und besonders Prafationen tritt uns da im Ver- gleich zum heutigen Missale entgegen! Auf wie viele Stiicke stosat man hier, die in der Folgezeit aus dem Hturgischen Gebrauche aus- geschieden wurden und dann vielfach ganz in Vergessenheit gerieten! Man erhalt dabei so manchen intimeren Einblick in das Gebetsleben jener Zeit. Das liturgische Leben erscheint hier vor unaeren Augen noch im voUen Flusse seiner freien Entwicklung; freilich in engem An- schlusse an altehrwiirdige Ueberlieferungen, aber noch nicht sorgsam eingedammt durch gesetzliche Regelung und einheithche Normierung.
Die beigefiigten Tafeln liefern der kirchlichen Ikonographie und der Kunstgeschichte schatzbares Material. Von der Farbenpracht des Originals konnen freilich diese Autotypien keine Vorsteliung geben. Was fiir jene am wirksamsten ist, der Schimmer des reichlich angewandten Goldes und PurpuVs, kommt auf der Photographie am allerwenigsten zur Geltung. Von den farbigen Initialen, deren Zahl sich auf weit iiber 400 belauft und die auch durch die Feinheit ihrer dekorativen Linien oft iiberraschen, konnte hier nur eine ganz kleine Anzahl wiedergegeben werden, farbloa wie alle aufgenommenen Bilder. Dagegen sind die figiirlichen Miniaturen unseres Kodex voU- zahlig vertreten, die allermeisten davon hier zum ersten Mal ver- offentlicht. Der Mangel der Farbe lasst allerdings gerade hier ge-
alterhchen Hturgischen Biicher in England oder Frankreich finden, ist diese Teilnahmslosigkeit der deutschen Theologen wahrhaft beschamend .... In Deutschland und Oesterreich ist unseres Wissens seit Martin Gerberts Zeit kein mittelalterhches handschriftliches Hturgisches Buch veroffentlicht worden. Das ist gewiss zu beklagen, denn fiir die Kenntnis der Gestaltung der Liturgie im deutschen Mittelalter ist die Drucklegung der wichtigsten Sakramentarien, Missahen, Lektionarien, Antiphonarien, Oidinarien und Ritualien unbedingt notwendig."
XVI
wisse Mangel der KompositioD und der Zeichnung, wie sie die Miniaturen der damaligen Zeit auch sonst aufweisen, um so starker hervortreten. AUerlei Missbildungen, besonders an Kopf und Handen, auch wohl unnatiiriiche GHederverrenkungen muss man da mit in den Kauf nehmen. Aber trotz dieser Unvollkommenheiten sind fiir den Kunsthistori ker gerade solche Denkraaler der fruhmittelalterlichen Buchmalerei von ganz besonderem Werte. Da von Wandmalereien der karoHngisch-ottonischen Periode nur sehr wenig erhalten ge- bHeben ist, sind wir eben vorzugsweise auf jene alteren Miniaturen angewiesen, wenn wir die ersten Aeusserungen germanischen Kunat- empfindens auf dem Gebiete der Malerei veifoigen, wenn wir iiber- haupt das Werden der mittelalterHchen Kunst aUseitig und richtig verstehen wollen. Es ist von hohem Interesse, naher festzusteHen, wieviel von jenen kleinen Kunstwerken aus antiken und altchristiichen Quellen geflossen ist, was etwa auf Einwirkung der gleichzeitigen Kunst des griechischen Ostens beruhen mag, was endHch heimisches Gut ist, was also unsere nordischen Buchmaler an eigenen kiinst- lerischen Gedanken fiir ihre Aufgabe mitbrachten und wie sie mit den Schwierigkeiten rangen, dafiir die richtigen Ausdrucksformen zu finden. In unserem Falle ist es besonders reizvoH, die Fortschritte innerhalb einer und derselben Schule wahrend einer bestimmten Zeit an einem sich ziemHch gleich bleibenden Bilderkreis beobachten zu konnen. Und dass gerade Fulda die Heimat dieser Erzeugnisse ist, erhoht noch ihren geschichtHchen Wert, da ja dieses Kloster als ein Hauptkulturzentrum auf deutschem Boden in jener Friihzeit unserer vaterlandischen Geschichte bekannt ist.
Fiir den Historischen Verein der Diozese Fulda ist es eine be- sondere Ehre und Freude, die Publikation dieses kostbaren Denkmals gottesdienstHchen und kunstlerischen Lebens in der alten Abtei Fulda dem hochwiirdigsten Herrn Kardinal-Furstbischof Dr. Georg Kopp zum goldenen Priesterjubilaum widmen zu diirfen. Priester- Hche Gebete sind es ja, die hier dargeboten werden, genau so, wie sie vor tausend Jahren im Kloster des hl. Bonifatius zum hl. Opfer Bowie zur Spendung von Sakramenten und kirchHchen Segnungen gedient haben. Mogen sie nun durch diese Veroflentlichung auch der Hturgischen Wissenschaft dienen, deren neuere Literatur schon 80 manches mit dem hohen Namen Seiner Eminenz verkniipfte Werk aufweist. Moge aber diese Widmung zugleich ein schwacher Aui-
XVII
driick des ehrfurchtavollsten Dankes soin, den der Historische Verein der Diozose Fulda liir das ihm gnadigst geschenkte Wohlwollen Seiner Emiuenz empfindet, ja des Dankes der Diozese Fulda iiberhaupt, die die segensvolle Wirksanikeit ihres ersten Bischofs nach den Tagen des Kulturkampfes stets als ein besonderes Ruhmesblatt in ihrer Ge- schichte betrachten wird.
Uer Herausgeber dieser Sammlung hatte von vornherein die Ab- sicht, seinen „Quellea zur Geschichte der Abtei Fulda" auch liturgisches Material einzureihen, soweit dieses irgendwie lokal bedingt ist. Offen- bart sich doch in solchen Ueberresten einstigen liturgischen Lebens viel mehr von dem, was das Sinnen und Handeln der Klosterinsassen in ferner Vergangenheit beherrschte, als in so vielen Abmachungen ver- mogensrechthcher Art, wie sie die Archive und die gedruckten Urkunden- biicher unserer grossen mittelalterlichen Kloster fiillen. Speziell meine Bemiihungen um eine zweckmassige Verwertung des Gottinger Sakra- mentars reichen iiber ein halbes Jahrzehnt zuriick. Sehr forderlich war fiir dieselben der Umstand, dass zu Ostern 1909 ein Theologiestudieren- der aus Gottingen selbst (R. Kiein) im hiesigen Priesterseminar mein Schiiler wurde: derselbe liess sich gern anleiten und bewegen, wahrend seiner Ferien regelmassig ein betrachtliches Stiick des umfangreichen Werkes sorgfaltig abzuschreiben. Ich hatte gleichwohl an eine so rasche teilweise Verwirklichung meines Flanes nicht denken konnen, wenn nicht Herr Dr. A. Schonfelder, Pfarrer in Miihlbock, Herausgeber einer eigenen „Liturgischea Bibliothek" (Paderborn, Schoningh), seit Herbst 1911 seine liturgiewissenschafthchen Fachkenntnisse in selbstlosester Weise in den Dienst des Unternehmens geatellt hatte.
Die hier vorliegende Publikation will, wie ihr Titel sagt, vorerst lediglich eine Editioa des Gottinger Sakramentars darstellen. Nur fiir die daraus verloren gegangenen Blatter wurde der Codex Bam- bergensis zur Erganzung herangezogen (S. 1 und 51). Dieser und die librigen faldischen Sakramentarien wurden zwar auch eingesehen und exzerpiert, aber nicht einkollatioaiert. Letzteres wiirde erhebhche Schwierigkeiten bereitet haben, da es sich nicht etwa durchgangig nur um verschiedene Rezensionen eines und desselben Textes handelt. Dazu kam die aussere Schwierigkeit, dass keine dieser heute so weit von einander entfernt Hegenden Handschriften von ihrem Aufbewahrungsorte versandt werden kann. Nachdem jetzt der Gottinger Text in iiber- sichtlichem Druck, mit Kapiteln, Nummern und Index versehen, vorliegt, wird der der iibrigen Kodizes, soweit er irgend bemerkenswerte Ab- weichungen enthalt, an Ort und Stelle viel leichter aufgenommen werden
XVIII
konnen. Wir hoffen aber auch, wie gesagt, dass durch eben dieses Hilfsmittel noch weitere Texteszeugen sich gewinnen lassen. Die schon friiher gedruckten Texte friihmittelalterlicher Sakramentarien wurden in der Regel, namentlich an schwierigeren Stellen, auch verglichen; deren Abweichungen aber in einem kritischen Apparat zu verzeichnen, ware um so weniger angebracht gewesen, als diese Ausgaben selbst nicht als kritische im vollen Sinne bezeichnet werden konnen. Nur das Kalen- darium des Gottinger Kodex mit seinem ziemlich komplizierten Bei- werk glaubten wir aus verschiedenen Griinden nicht ohne Riicksicht auf die iibrigen alteren fuldischen Kalendarien abdrucken zu diirfen. Dieses wurde darum fiir eines der folgenden Hefte der vorliegenden Sammlung zuriickgestellt , das noch mancherlei anderes zu bringen haben wird, was sonst wohl auch in der Einleitung zu einer solchen Textpublikation Platz findet. Wir denken dabei zunacht an eine Ver- vollstandigung unserer Beschreibung des Gottinger Kodex, namentlich nach der palaographischen und kunstgeschichtlichen Seite, sodann auch an sacbliche Erlauterungen zum Texte, eine Art liturgiegeschichtlichen Kommentars. Es war gewiss zweckmassig, auch diese Aufgaben einstweilen zuriickzustellen, bis sie zugleich in bezug auf die iibrigen in Betracht kommenden Handschriften im Zusammenhang erledigt werden konnen. Dabei mochten wir dann, soweit die Mittel es erlauben, auch aus den iibrigen Kodizes noch recht viele Miniaturen reproduzieren, wenigstens aber diese Fuldaer Kunstdenkmaler in dieser lokalgeschichtlichen Sammlung samtlich sozusagen inventarisieren.
Da wir hier vorerst nur die Gottinger Handschrift wiedergeben, so schien es geboten, auch die Orthographie derselben moglichst bei- zubehalten. Das bedingte manche Inkonsequenzen und Verschiedenheiten auch in der Schreibweise eines und desselben Wortes. Fiir Satzanfange und Eigennamen aber wurden stets grosse Anfangsbuchstaben gewahlt, wahrend die Handschrift die Satzanfange oft und die Eigennamen stets (soweit sie nicht ganz in Majuskeln geschrieben sind) mit kleinen Buch- staben beginnen lasst. Statt des haufigen ^ schreiben wir ae, statt des sehr seltenen v stets u. Unbedeutende Schreibversehen sind ofters still- schweigend verbessert, bemerkenswertere Fehler dagegen immer wenigstens in den Anmerkungen angegeben. Die zahlreichen Abkiirzungen sind im Text aufgelost, in den Ueberschriften meist beibehalten worden. Ueber- fliissige Worte oder Buchstaben wurden in runde, von uns erganzte iu eckige Klammern gesetzt. Die Schlussformeln der Gebete, „Per Dominum" bezw. „Per Christum", wurden durch die Anfangsbuchstaben angedeutet, gleichviel ob die Handschrift sie ausschreibt oder anders abkiirzt. Statt des Prafationszeichens wurden die Anfangsbuchstaben UD gedruckt, die jenem auch in der Regel unmittelbar entsprechen (vgl. Tafel 17). Fiir
XIX
die eigentlichen Kapiteliiberschriften wurden die MajuBkeln der Hand- schrift beibehalten, fiir Stationaangaben aber durch Fettdruck und fiir andere mehr untergeordnete Ueberschriften durch Kursivdruck ersetzt. Auch alle Rubriken sind in Kursivdruck gegeben, Ganz unberiicksichtigt blieb, dass in der Hand^chrift der gesarate Kanon in Unzialen geschrieben ist und sehr haufig auch, namentlich am Kapitelsanfang, das erste Wort oder die ersten Worte der Orationen. Die Interpunktion wurde mo- dernisiert, aber moglichst aparsam angewandt. Die Zahlung der Kapitel und der liturgischen Formeln, letztere am Rande, riihrt von uns her. Wo gleiche Texte sich wiederholen, wurden sie unter Hinweis auf die entsprechende Randnummer abgekiirzt. Auf letztere weist auch das alphabetische Verzeichnis der Gebete und Anreden. Die in diesem an- gewandten Abkiirzungen (q. = quesumus u. s. w.) werden sich beim prak- tischen Gebrauch alsbald von selbst verstandlich machen. Soviel hier iiber die beobachteten Editionsgrundsatze.
Schliesslich obliegt es mir noch, auch an dieser Stelle allen denen herzlichst zu danken, die diese Publikation durch personliche oder materielle Beihilfe gefordert haben. In erster Linie gebiihrt ehrerbietigster Dank dem hochwiirdigsten Herrn Bischof von Fulda und der hiesigen bischoflichen Behorde, die durch eine besondere Zuwendung die Beigabe der Tafeln ermoglichten.
Fulda, am 28. August 1912. G. Richter.
Inhaltsiibersicht,
Zur Einfiihrung VII
Inhaltsubersich t . , XX
Tafeln XXXIV
1. [Canon] (n. 1—28)) 1
2. Oratio pro ebdomadario refectorii lectore (29) 5
3. IX. Kl. lan. In vigilia nat. domini (30—37) 6
4. VIII. Kl. lan. In vigilia nat. dni Primo galii cantu (38 — 44) 7
5. Mane primo (45 — 53) 8
6. In die ad missam (54 — 71) 8
7. VII. Kl. lan. Nat. s. Stephani (72—81) lO
8. [VI. Kl. lan. Nat. s. lohannis evangelistae] (82 — 91). . . 11
9. V. Kl. lan. Nat. ss. innocentum (92—101) 13
10. II. Ki. lan. Nat. s. Silvestri pape (102 - 104) 14
11. Kl. lan. Octab. dni (105—110) 14
12. III. Non. lan. Nat. s. Cenovefe virginis (111—114) ... 15
13. Non. lan. Vigilia epiphanie (115-118) ....... 15
14. VIII. Id. lan. Epiphania dni nri lesu Christi (119 — 130) . 16
15. Id. lan. Oct. epiphaniae et nat. s. Hilarii confessoris (131 — 138) 17
18 19 19 20 20 20 21 22
22 23 23 24 24 25 20
16. XXI. Kl. Feb.
17. XVII. Kl. Feb.
18. XV. Kl. Feb.
19. XIV. Kl. Feb.
20. XIII. Kl. Feb.
21. pjodem die nat.
22. XII. Kl. Feb.
23. XI. Kl. Feb.
Nat. 8. Felicis presbyteri (139—143)
Nat. 8. Marcelli pape et mart. (144 — 148) Nat. 8. Priscae mart. (149—151) . Nat. ss. Marii et Marthae (152—154)
Nat. s. Fabiani mart. (155 — 158) .
s. Sebastiani mart. (159 — 163) Nat. s. Agnetis virg. (164—170) . Nat. 8. Vincentii mart. (171 — 175) .
24. X. Kl. Feb. Nat. 8S. Emerentianae, Macharii atque p]u (176—179)
25. VIII. Ki. Feb. Conversio Pauli apostoli (180—184) 20. Eodem die nat. s. Preiecti raartyris (185- 18.^)
27. V. Kl. Feb. Nat. s. Agnae secundo (189—193) .
28. IV. Non. Feb. Ypapanti (194-201)
29. Non. Feb. Nat. b. Agathae virg. (202-207) . . :M). IV. Id. Fob. Nat. s. Scholasticao virg. (208—211)
iieniae
XXI
31. Eodem die nat. 88. Zotici, Merenei, lacinthi (212 — 214) . . 27
32. Eodeni die 8. Soteri^ raart. (215—217) 27
33. XVI. Kl. Mart. Nat. ss. Valentini, Vitalis, Feliculae et Zenonis (218—220) 27
34. XIV. Kl. Mart. Nat. s. lulianae virg. (221—223) .... 28
35. VIII. Kl. Mart. Cathedra s. Petri (224—227) 28
36. VI. Kl. Mart. Nat. s. Mathie apostoli (228—231) ... 29
37. Non. Mart. Nat. ss. Perpetuae et Felicitatis (232—234). . 29
38. V. Id. Mart. Vigilia s. Gregorii papae (235 —238) ... 29
39. IV. Id. Mart. Nat. 8. Gregorii papae (239—242) . . . .30
40. XIII. Kl. Apr. Vigilia s. Benedicti abbatis (243—246 . . 30
41. Eodem die nat. s. Cuthberti episcopi (247 — 251) .... 31
42. XII.KI.Apr. Nat. s.Benedicti abbatis et confessoris(252— 263) 31
43. VIII. Kl. Apr. Annuntiatio s. Mariae virg. (264—276) . . 33
44. Dominica prima post nat. dni (277 — 282) 34
45. Dominica II. post nat. dni (283—288) .S5
46. Dominica prima post theophaniam (289 — 294) 36
47. Dominica II. post theophaniam (295—300) 36
48. Dominica III. post theophaniam (301—306) 37
49. Dominica IV. po8t theophaniam (307—312) 38
50. Dominica V. post theophaniam (313 — 318) 38
51. Dominica VI. post theophaniam (319 — 424) 39
52. Dominica in LXX (325—331) 39
53. In sexageslma (332—338) 40
54. Dominica in quinquagesima (339 — 345) 41
55. Ordo privatae seu annualis poenitentiae (346 — 361) ... 42
56. Ordo agentis publicam paenitentiam (H62 — 365) 46
57. Feria IV. (366—372) 46. — 58. Feria V. (373—381) 47. — 59. Feria VI. (382—389) 48. — 60. Feria VII. (390—395) 49
61. Dominica in quadragesima (396 — 403) 49
62. Feria II. (404—408) 50. — 63. Feria III. (4u9— 412) 51. — 64. Feria IV. (413-417j 51. — 65. Feria V. (418—421) 51. — 66. Feria VI. (422-425) 52. — 67. Sabbato (426—436) 52.
68. Dominica vacat (437—445) 53
69. Feria II. ebdomadae II. (446—452) 54. — 70. Feria III. (453-459) 55. — 71. Feria IV. (460—467) 55. — 72. Feria V. (46d— 473) 56. — 73. Feria VI. (474—479) 57. — 74. «abbato (480—486) 57.
XXII
75. Dominica lU. in quadragesima (487 — 492) 58
76. Feria II. ebdomadae III. (493—498) 59. — 77. Feria III. (499—504) 59. — 78. Feria IV. (505—510) 60. — 79. Feria V. (511—516) 61. — 80. Feria VI. (517—522) 61.
— 81. Sabbato (523—528) 62.
82. Dominica IV. (529—534) 63
83. Feria II. (535—543) 63. — 84. Feria III. (544—550) 64. — 85. Feria IV. (551—557) 65. — 86. Feria V. (558—564)
66. — 87. Feria VI. (565—570) 67. — 88. Sabbato (571—577) 67.
89. Dominica V. in XL (578—583) 68
90. Feria II. (584—589) 69. — 91. Feria III. (590—595) 69.
— 92. Feria IV. (596—601) 70. — 93. Feria V. (602—608) 70. — 94. Feria VI. (609—614) 7i. — 95. Sabbato (615—621) 72.
96. Benedictio palmarum (622—624) 73
97. Dominica in palmis (625 — 631) 73
98. Feria II. (632—638) 74. --^ 99. Feria III. (639—644) 75. — 100. Feria IV. (645-653) 75.
101. Reconciliatio poenitentis in caena dni (654 — 661) .... 76
102. Officium (662—670) 78
103. In cena domini ad missam (671—677) . 80
104. Feria VI. in parasceve (678—697) 81
105. Benedictio cerei in sabbato sancto (698 — 700) 83
106. Orationes quae dicuntur per singulas lectiones in sabbato sancto secundum Gregorium (701 — 713) 85
107. Sabbato (714—721) 86
108. In die sancto (722—733) 88
109. Feria II. (734—744) 89. — 110. Feria III. (745—753) 90.
— 111. Feria IV. (754—763) 91. — 112. Feria V. (764—772) 92. — 113. Feria VI. (773-780) 92. — 114. Sabbato (781—788) 93.
115. Dominica post albas (789—796) 94
116. Aliae orationes de resurrectione (797- 828) 95
117. In pascha annotinum (829—835) 97
118. Orationes et preces in parochiiis (836 — 841) 98
119. III. id. Apr. Nat. s. Leonis pape (842-845) .... 99
120. Id. Apr. Nat. «. Eufemiae (846—850) 99
xxin
1121. XVIII. Kl. Mai. Nat. ss. Tibuitii, Valeriani et Maifimi
(851—854) 100
122. IX. Kl. Mai. Nat. a. Georgii mart. (855 --860) .... 100
123. VII. Kl. Mai. In laetania maiore et in II. feria rogationum (861—871) 101
124. VII. Kl. Mai. Nat s. Marci evangelistae (872—875) . . 102
125. IV. Kl. Mai. Nat. s. Vitalis mart. (876—880) .... 102
126. Kl. Mai. Nat. apostolorum Philippi et lacobi (881—886) 103
127. V. Non. Mai. Natale s. luvenalis (887 — 890) .... 103
128. Eodem die inventio sanctae crucis (891— 897 j .... 104
129. Eodem die nat. ss. Alexandri, Eventii et Theodoli (898—900) 105
130. II. Non. Mai. Nat s. lohannis apostoli (901—904) . . 105
131. VI. Id. Mai. Nat. ss. Gordiani et Epimachi (905-907) . 106
132. IV. Id.Mai. Nat. ss. Nerei, Achillei et Panchratii (908— 911). 106
133. III. Id. Mai. Dedicatio ecclesiae beatae Mariae ad martyres (912-914) 107
134. In letania minore. Feria III. in rogationibus (915 — 925) . 107
135. Feria IV. (926—935) 108
136. Eodem die vigilia ascensionis dni (936 — 941) 109
137. In die ascensionis domini (942 — 950) 110
138. VIII. Kl. lun. Nat. s. Urbani (951—953) 110
139. In sabbatho pentecost. (954—958) 111
140 In vigilia pentecost. (959—966) 112
141. Die sancto pentecosten (967—978) 113
142. Feriall. (979—982) 114.— 143. Feria III. (983—986) 114. — 144. Feria IV. (987—991) 115. — 145. Feria quinta (992—995) 115. — 146. Feria VI. (996—999) 116. — 147. Sabbato in XII lectionibus (1000—1008) 116.
1-18. Octava pentecost. (1009—1012) 117
149. Alia missa eodem die (1013—1017) 118
150. Ki. lun. Nat. s. Nicomedis (1018—1020) 118
151. IV. Non. lun. Nat. ss. Marcelhni et Petri (1021—1024) 119
152. II. Non. lun. Vigilia s. Bonifatii (1025—1030) .... 119
153. Non. lun. Passio s. Bonifatii episcopi et sociorum eius (1031—1043) 120
154. V. Id. lun. Nat. ss. Primi et Feliciani (1044—1046) . 121
155. II. Id. lun. Oct. s. Bonifatii (1047—1049) 122
156. Eodem die nat. ss. Basilidis, Cirini, Naboris et Nazarii (1050-1052) 122
XXIV
157. XVII. KI. lul. Nat. s. Viti mart. (1053—1056). ... 122
158. XIV. Kl. lul. Nat. ss. Marci et Marcelliani (1057—1059) 123
159. Eodem die vigilia ss. Gervasii et Protasii (1060—1062) . 123
160. XIII. Kal. lul. Nat. ss. Gervasii et Protasii (1063—1066) 124
161. IX. Kl. lul. Vigilia lohannis baptistae (1067—1071) . . 124
162. VIII. Kl. lul. In nat. s. lohannis bapt. (1072—1087) . . 125
163. VII. Kl. lul. Vigilia ss. lohannis et Pauli (1088—1091) . 126
164. VI. Kl. lul. Nat. ss. lohannis et Pauli (1092—1096) . . 127
165. IV.Kl.Iul. Vigiliaapostolorumetnat.8.Leonis(1097— 1106) 127
166. III.KI.Iul. Nat.ss.apostolorumPetrietPauli (1107— 1117) 128
167. II. Kl. lul. Nat. s. Pauli (1118—1121) 129
168. VI. Non. lul. Nat. ss. Processi et Martiniani (1122—1124) 130
169. II. Non. lul. Oct. apostolorum (1125—1128) 130
170. VI. Id. lul. Nat. ss. VII fratrum (1129—1132) .... 131
171. V. Id. lul. Nat. 8. Benedicti abbatis (1133—1136) ... 131
172. VIII. Kal. Aug. Nat. s. lacobi apostoli (1137—1141) . . 131
173. IV. Kl. Aug. Nat. ss. FeliciS; Simplicii, Faustini et Beatricis (1142—1147) 132
174. III. Kl. Aug. Nat. ss. Abdon et Sennen (1148—1151) . 133
175. Kl. Aug. Ad 8. Petrum ad vincula (1152—1154) . . .133
176. Eodem die nat. ss. Machabeorum (1155 — 1159) . . . .133
177. IV. Non. Aug. Nat. s. Stephani papae (1160—1162) . . 134
178. VIII. Id. Aug. Nat. s. Xysti episcopi (1163—1169) . . 134
179. Eodem die nat. ss. Felicissimi et Agapiti (1170—1172) . 135
180. VII. Id. Aug. Nat. 8. Donati episcopi (1173—1175) . . 135
181. VI. Id. Aug. Nat. s. Cyriaci (1176—1178) 136
182. V. Id. Aug. Vigilia s. Laurentii (1179-1184) . . . . 136
183. IV. Id. Aug. Nat. s.Laurentii (1185-1196) 137
184. m. Id. Aug. Nat. 8. Tiburtii (1197— 1200) 138
185. Id. Aug. Nat. 8. Yppoliti mart. (1201-1204) .... 138
186. XIX. Kl. Sept. Nat. s. Eusebii presb. (1205—1208) . . 189
187. Eodem die vigilia assumptionis s. Mariae (1209 — 1212) . 139
188. XVIJI. Kl. Sept. Assumptio s. Mariae (1213—1223) . . 140
189. XVL Kl. Sept. Oct. s. Laurentii (1224-1228) . . . . 141
190. XV. Kl. Sept. Nat. s. Agapiti (1229—1231) 141
191. XIV. Kl. Sept. Nat. s. Magni mart. (1232—1235) ... 142
192. XI. Kl. Sept. Nat. s. Timothei mart. (1236—1243) ... 142
193. IX. Kl. Sept. Nat. s. Bartholomei apo8toli (1244—1248) 143
194. VI. Kl. Sept. Nat. s. Kufi martyris (1249—1252) ... 143
XXV
195. V. Kl. Sept. Nat. s. Hermetis et 8. Aiij^iiHtini (12r)3 -I2(il) 144 19(). IV. Kl. Sept. Nat. s. SabiDae virgiiiis (12G2 - 12()4). . . 145 197. Eodem die decoUatio s. lohaDnis baptistae (12()5— 1271) 145 19cS. III. Kl. Sept. Nat. ss. Felicis et Adaucti (1272-1274) . 146
199. Kl. Sept. Nat. 8. Prisci mart. (1275-1278) 146
200. VI. Id. Sept. Nativitas s. Mariae (1279 — 1284) .... 147
201. Alia missa (1285—1288) 147
202. V. Id. Sept. Nat. s. Gorgonii (1289—1292) 148
203. III. Id. Sept. Nat. ss. Proti et lacinthi (121)3-121)5) . . 148
204. XVIII. Kl. Oct. Ad salutandam cruceni (1296—1305) . 148
205. Eodem dic nat. ss. Cornelii et Cypriani (1306—1310) . . 149
206. Missa propria sancti Cypriani (1311 — 1314) 150
207. XVII. Kl. Oct. Nat. s. Nicomedis (1315—1317) .... 150
208. XVI. Kl. Oct. Nat. s. Eufemiae et s. Lucie et Gemmiani (1318—1324) 151
209. XII. Kl. Oct. Vigilia s. Mathei evangelistae (1325—1327) 151
210. XI. Kl. Oct. Nat. s. Mathei evaDgelistae (1328—1333; . 152
211. X. Kl. Oct. Nat. ss. Mauricii et sociorum eius (1334—1338) 152
212. V. Kl. Oct. Nat. ss. Gosmae et Damiani (1339—1342) . 153
213. III. Kl. Oct. Dedicatio basilicae s. Michaelis archangeli (1343—1350) .153
214. II. Kl. Oct. Nat. s. Hieronimi presbyteri (1351—1356) . 154
215. NoD. Oct. Nat. 8. Marci papae (1357—1359) 155
216. Eodem die nat. s. Marcelli et Apulei (1360—1362) ... 155
217. Kl. Oct. Nat. ss. Remigii, Germani et Vedasti conf. (1363—1366) 156
218. VIII. Id. Oct. Vigilia ss. martyrum Dyonisii, Rustici et Eleutherii (1367—1371) 156
219. II. Id. Oct. Nat. s. Calisti papae (1372—1374) .... 157
220. XV. Kl. Nov. Nat. s. Lucae evangelistae (1375—1378) . 157
221. VII. Id. Oct. Nat. ss. martyrum Dyonisii, Rustici et Eleu- therii (^1379—1382) 158
222. VI. Kl. No V. Vigilia apostolorum Simonis et ludae ( 1 383—1387) 158
223. V. KI.Nov. Nat.apostolorumSimonisetludae (1388— 1391) 1.59
224. H. Kl. Nov. Vigilia omnium sanctorum (1392—1396) . .159
225. Kl. Nov. Memoria omnium sanctorum (1397—1401) . . 160
226. Eodem die nat. s. Caesarii (1402—1405) 160
227. Eodem die dedicatio basilicae s. Salvatoris iu rnonasterio Fuldensi (1406—1410) 161
XXVI
228. 229. 230. 231. 232. 233. 234. 235. 236. 237.
238. 239. 240. 241. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 249. 250. 251.
254. 255. 256. 257. 258. 259. 260. 261. 262. 263. 264. 265.
VI. Id. Nov. V. Id. Nov. III. Id. Nov. III. Id. Nov. XI. Kl. Dec.
X. Kl. Dec.
XI. Kl. Dec.
Nat. ss. VI coronatorum (1411—1415) . . 162
Nat. s. Theodori mart. (1416—1418) ... 162
Nat. 8. Mene mart. (1419—1422) .... 163
Nat. s. Martini confessoris (1423—1429) . . 163
Vigilia 8. Ceciliae virg. (1430—1433) . . 164
Nat. s. Ceciliae vir;.r. (1434-1437). ... 164
Nat. 8. Ciementis (1438—1442) 165
Eodem die nat. s. Felicitatis (1443—1446) 166
VIII. Kl. Dec. Nat. s. Chrisogoni mart. (1447—1450) . . 166 III. Kl. Dec. Nat. ss. Saturnini, Chrissanti. Mauri et Dariae
(1451—1455) 166
Eodem die vigilia s. Andreae apostoli (1456 — 1460) . . 167 II. Kl. Dec. Nat. s. Andreae apostoli (1461—1471) . . 168
II. Non. Dec. Nat. s. Benedicti (1472—1474) 169
VII. Id. Dec. Oct. 8. Andreae apostoli (1475-1477) . .169 Id. Dec. Nat. 8. Luciae virg. (1478 — 1481) l69
III. Id. Dec. Nat. s. Damasi papae (1482—1485) ... 170
XII. Kl. lan. Nat.s. Thomae (1486— 1489) 170
Dominica I. post oct. paschae (1490-1495) 171
Dominica 11. post oct. paschae (1496 — 1501) 171
Dominica III. post oct. paschae (1502 — 1507) . . . .172 Dominica IV. post oct. paschae (1508 — 1513) .... 173
Dominica post ascensionem dni (1514 — 1519) 173
Annuntiatio ieiunii mensis quarti (1520—1521). . . . 174 [Meniis IV.feria IV.] (1522—1526) 174. — 252. Feria VI. (1527—1530) 175. — 253. Sabbato in XII lectionibus (1581 — 1539) 175.
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
Domin
ca I. post pentecosten (1545 — 1545) ca II. post pentecosten (1546 — 1550) . ca III. post pentecosten (1551 — 1556) . ca IV. post pentecosten (1557 — 1562) . ca V. post pentecosten (1563—1568) . ca \T. post pentecosten (1569 — 1574) . ca \ II. post pentecosten (1575—1580) . ca VIII. post pentecosten (1581 — 1586) ca IX. post pentecosten (1587 — 1592) . ca X. post pentecosten (1593 — 1598) . ca XI. post pentecoeten (1599 — 1604) . ca XII. post pentecosten (1605 — 1609)
176 176 177 177 178 179 179 180 181 181 1S2 183
XXVII
266. Dominica XIII. post pentecosten (1610—1615) .... 183
267. Dominica XI\'. poet pentecosten (1()16 — 1020) . . .184
268. Dominica XV. poat pentecosten (1621-1626) 184
269. Dominica XM. post pentecoaten (1627—1632) .... 18r)
270. Mensis VII. feria IV. (1633—1637) 186. — 271 Feria VI. (1638—1647) 186. — 272. [Sabbato] (1648—1653) 187.
278. Dominica XVII. post pentec. (1654- 1659) 188
274. Dominica XVIII. post pentec. (1660—1665) 188
275. Dominica XIX. post pentec. (1666 — 1671) 189
276. Dominica XX. post pentec. (1672—1677) 181)
277. Dominica XXI. post pentec. (1678—1682) .190
278. Dominica XXII. post pentec. (1683—1688) 190
279. Dominica XXIII. post pentec. (1689—1694) 191
280. Dominica XXIV. post pentec. (1695-1699) 192
281. Dominica XXV. post pentec. (1700—1703) 192
282. Dominica VI. ante natale domini (1704—1707) . . . .193
283. Dominica V. ante natale domini (1708 — 1712) . . . .193
284. Dominica IV. ante natale domini (1713—1717) .... 194
285. Feria IV. (1718-1722) 194. — 286. Feria VI. (1723) 195.
— 287. Sabbato (1724) 195.
288. Dominica III. ante natale domini (1725—1729) . . . .195
289, Feria IV. (1730— 1734) 196.- 290. Feria VI. (1735) 197.
— 291. Sabbato (1736) 197.
292. Dominica II. ante natale domini (1737—1741) .... 197
293. Feria II. (1742) 198. — 294. Feria III. (1743) 198. — 295. Mensis X. feria IV. (1744—1749) 198. — 296. Feria V. (1750) 199. — 297. Feria VI. (1751—1756) 199.
— 298. Sabbato in XII lectionibus (1757—1766) 200.
299. Dominica I. ante natale dni (1767—1771) 200
300. Aliae orationes de adventu dni (1772-1778) 201
[Missae votivae]
301. Missa de sancta trinitate (1779—1785) 202
302. Alia missa sanctae trinitatia (1786—1789) 202
303. Missa ad postulandam spiritus sancti gratiam (1790 — 1794) 203
304. Alia misaa de eodem (1795—1798) 204
305. Missa de caritate (1799—1801) 204
306. Alia missa (1802—1805) 204
307. Missa pro concordia fratrum (1806—1808) 205
308. Alia miesa (1809—1811) 205
XXVIII
309. Missa de sapientia (1812—1816) 206
310. Missa ad poscendam humilitatem (1817 — 1820) .... 206
311. Missa pro adipisceuda patientia (1821 — 1825) .... 207
312. Missa pro temptatione carnis et gratia spiritus sancti (1826 — 1829) 207
313. Missa pro petitione lacrimarum (1830—1833) 208
314. Alia missa (1834—1836) 208
315. Missa in lionore sancte crucis (1837—1841) 209
316. Missa in veneratione sancte Mariae (1842 — 1846) . . . 209
317. Alia Uiissa (1847—1850) 210
318. Alia missa (1851—1854) 210
319. Missa ad postolanda angelica suffragia (1855 — 1860) . . 211
320. Missa in veneratione s. lohannis baptistae (1861 — 1863) . 211
321. Missa in veneratione apostolorum Petri et Pauli (1864 — 1866) 211
322. Missa in veneratione omnium apostolorum (1867 — 1870) . 212
323. Missa in veneratione evangelistarum (1871 — 1873) . . . 212
324. Missa in honore martyrum et confessorum (1874 — 1876) . 212
325. Miasa in honore ss. virginum (1877—1879) ..... 213
326. Missa monachorum (1880—1882) 213
327. Missa sanctorum quorum reliquie in una continentur domo (1883—1887) 213
328. .Missa cotidiana de sanctis (1888—1891) 214
329. Missa de omnibus sauctis (1892—1894) 215
830. Missa in veneratione omnium sanctorum (1895 — 1898). . 215
331. Item missa in honore omnium sanctorum (1899 — 1902) . 216
332. Item missa in veneratione omnium sanctorum (1903 — 1905) 216
333. Missa in honore specialium sanctorum (1906 — 1910) . . 216
334. Missa communis sanctorum (1911—1913) 217
335. Misea ad poscenda sanctorum suff^ragia (1914 — 1917) . .217
336. Missa cotidiana pro rege (1918—1920) 218
337. Alia missa cotidiana pro rege (1921-1924) 218
338. Missa pro rege, coniuge et prole (1925—1927) . . . .219
339. Missa pro rege tempore synodi (1928—1933) 220
340. Missa pro rege et exercitu eius (1934 — 1938) . . . .221
341. Missa pro regibus (1939—1942) 221
342. Orationes in tempore belli (1943—1947) 222
343. Ad missam (1948—1951) 222
344. Alia missa (1952—1955) 223
345. Missa ad comprinjendas gentium ieritates (1956 — 1959) . 223
XXIX
846. Oratio super militantes (1960) 224
347. Missa pro pace (I9()l— 1965) 224
848. Missa in contentione (196()— 1971) 225
349. Missa pro inreligiosis (1972—1977) .225
350. Missa contra obloquentes (1978—1983) 226
351. Missa pro inimicis (1984—1986) 227
352. Alia missa (1987- 1989) 227
353. Missa contra iudicea malo agentes (1990 — 1993) .... 228 854. Orationes pro fame ac pestilentia repellenda ac sterelitate
terrae (1994—1995) 228
355. Missa pro conservandis frugibus (1996—1999) .... 228
356. Orationes ad pluviam postulandam (2000—2005) . . . 229
357. Missa (2006—2009) 230
358. Alia missa (2010—2013) 230
359. Missa ad poscendam serenitatem (2014—2019) .... 230
360. Missa ad repellendam tempestatem (2020—2023) . . .231
361. Exorcismus salis et aquae contra fulgura (2024 — 2026) . 232
362. Missa tempore mortalitatis (2027—2032) 232
363. Benedictio salis ad pecora (2033) 238
364. Missa pro peste animalium (2034—2039) 283
365. Misaa pro qualicunque tribulatione. Feria I. (2040— 2U48) 234 366. Missa feria II. (2044-2047) 234. — 367. Feria III. (2048—2050) 235. — 368. Feria IV. (2051—2054) 235.
— 369. Feria V. (2055—2059) 285. — 370. Feria VI. (2060—2068) 236. — 371. Feria VII. (2064-2068) 236. 872. Missa pro peccatis. Feria II. (2069—2075) 287, — 373. Ferialll. (2076—2078) 237. — 374. Feria IV. (2079—2081) 238. - 375. Feria VL (2082—2086) 238.
876. Missa sancti Ambrosii (2087—2090) 239
877. Orationes pro quacunque tribulatione et pro peccatis (2091—2119) 239
878. Missa in ordinatione episcopi (2120—2124) 241
379. Missa pro episcopo in die ordinationis eius (2125 — 2129) 242 880. Missa sacerdotis in natale episcopi (2180 — 2182) . . . 243 381. Missa pro antistite et ceteris episcopis (2183 — 2135) . 243
882. Missa in dedicatione ecclesiae (2136—2141) 244
883. Missa in anniversario dedicationis ecclesiae (2142 — 2147) .244 384. Missa abbatis et congregationis sibi commissae (2148 — 2151) 245
XXX
385. Missa communis abbatis et congregationis simulque omnium vivorum et defunctorum (2152—2156) 245
386. Miasa in ordinatione presbiteri (2157—2161) 246
387. Missa in anniversaria ordinatione presbiteri (2162—2165) . 247
388. Missa sacerdotis propria (2166— 2170) 248. — 389. Alia missa (2171—2177)249. —390. Alia missa (2178— 2182) 250. — 391. Item alia missa (2183-2185) 251. — 392. Alia missa (2186—2188) 251. - 393. Alia misaa (2189-2195) 252. — 394. Alia missa (2196—2201) 253. — 395. Alia missa (2202-2208) 254. — 396. Item alia missa (2209—2212) 255. — 397. Item alia missa (2213—2217) 256. — 398. Alia misaa (2218—2221) 257.
399. Missa in ordinatione multorum presbiterorum (2222 — 2225) 257
400. Misaa votiva pro amico (2226—2234) 258
401. Missa votiva pro amico (2235—2238) 259
402. Missa pro salute unius vivi (2239—2243) 259
403. Missa pro amico votiva (2244 - 2248) 260
404. Missa pro amico in tribulatione posito (2249 — 2251) . . 261
405. Missa pro amico in angustiis sive oppressione adversantium posito (2252—2255) 261
406. Missa pro amico in temptatione inimicorum invisibilium et
pro se ipso (2256—2260) 262
407. Miasa votiva pro amico in sanctorum [feriis] (2261 — 2264) 262
408. Missa pro familiaribus (2265—2269) 263
409. Missa familiarium et communis fidelium (2270—2272) . . 264
410. Missa familiarium communis (2273—2276) 264
411. Misaa familiarium communis (2277—2279) 265
412. Missa votiva communia viventium (2280 — 2283) .... 265
413. Missa pro tribulantibus vel pressuram sustinentibus (2284—2286) 266
414. Miasa monachorum (2287—2292) 266
415. Missa pro monachis nostris (2293—2298) 267
416. Missa pro periculo murmurationii canenda (2299 — 2303) . 268
417. Missa pro subiectis canenda (2304—2308) 268
418. Oratio in profectione unius fratris (2309—2310) .... 269
419. Oratio in profectione plurimorum fratrum (2311) . . 270
420. Oratio cotidiana in profectione fratrum (2312—2313) . . 270
421. Missa pro iter agentibus (2314—2317) 270
422. Alia misBa (2318—2321) 271
XXXI
428. Item alia missa (2322—2325) 272
424. Oratio pro redeuntibus de itinere (2326) 272
425. Orationes in adventu fratrum eupervenientium (2327 — 2328) 272
426. Missa pro navigantibu8 (2329—2332) 273
427. Missa pro conOtentibus peccata sua et penitentibus (2333—2335) 273
428. Oratio super his qui agape vel elemosinas faciunt (2336—2337) 274
429. Missa pro elemosinario (2338—2342) 274
430. Alia missa (2343-2346) 275
431. Missa pro infirmo (2347—2351) 276
432.* Alia missa (2352—2354) 276
433. Alia missa pro infirmis (2355—2359) 277
434. Oratio pro reddita aanitate (2360) 278
435. Missa pro illo qui febre coutinetur (2361—2364) ... 278
[lunctura.j
436. Oratio in introitu visitationis infirmorum (2365—2374) . . 279
437. Ordo ad dandum penitentiam more solito fera IV. infra quinquagesimam (2375-2393) 281
438. Ordo ad visitandum et unguendum infirmum (2394—2457) 284
439. In agenda mortuorum (2458—2486) 300
440. Missa pro defuncto episcopo in die depositionis (2487 — 2489) 307
441. Missa in die depositionis III. Vll. vel XXX. (2490—2494) 307
442. Missa in anniversaria unius defuncti (2495—2498) . . . 308
443. Missa in anniversaria plurimorum defunctorum (2499 — 2503) 309
444. Missa in cimiterio (2504—2509) 309
445. Alia missa in cimiterio (2510 — 2515) 310
446. Missa pro defuncto episcopo (2516—2521) 311
447. Missa pro defuncto sacerdote (2522—2525) 312
448. Missa pro plurimis sacerdotibus (2526—2529) .... 312
449. Missa pro defuncto sacerdote vel abbate (2530—2534) . 313
450. Missa pro monacho de saeculo converso (2535—2537) . . 313
451. Missa pro defuncto nuper baptizato (2538 — 2543) . . .314
452. De eo qui penitentiam desiderat et minime perficit (2544—2547) 314
453. Missa unius defuncti (2548—2552) 315
454. Missa unius defuncti (2553—2556) 316
455. Item missa pro uno defuncto (2557 — 2562) 316
456. Item missa pro uno defuncto (2563—2565) 317
457. Missa communis defunctorum (2566 — 2570) 317
XXXII
458. Alia missa communls defunctorum (2571 — 2574). . . 318
459. Missa pro defunctis (2575—2580) 318
460. Item missa pro defunctis (2581—2584) 319
461. Item missa pro defunctis (2585-2587) 319
462. Item missa pro defunctis (2588—2590) 320
463. Missa tam vivorum quam et defunctorum (2591 —2593) . 320
464. Missa generalis vel omnimoda (2594—2597) 321
465. Missa communis vivorum et defunctorum (2598 — 2601) . 322
466. Missa pro salute vivorum vel in agenda mortuorum (2602—2604) 323
467. Actio nuptialis (2605—2617) 323
468. Missa pro sterelitate mulierum (2618—2624) 327
469. Missa in natale genuinum (2625—2629) 328
470. Denuntiatio scrutinii in dominica III. quadragesimae (2u30) 329
471. Feria II. Ordo scrutinii (2631—2653) 330
472. [Sabbato. Ordo scrutinii.] (2654—2657) 335
473. [Feria IV. post medium quadragesimae. Ordo serutinii] (2658—2678) 335
474. [Sabbato sancto. Ordo scrutiniij (2679) 343
475. Ordo baptisterii (2680—2716) 343
476. [Ordo baptizandi infirmum] (27 i 7— 2723) 353
477. Ad catecizandum paganum (2724—2726) 354
[Benedictiones.]
478. Benedictio crucis (2727—2733) 355
479. Benedictio crucis ex metallo praeparatae (2734) .... 357
480. Benedictio cerei in purificatione sanctae Maiiae (2735) . . 358
481. Benedictio frondium sive florum in palmis (2736) . . . 358
482. Oratio ad capillos infantibus tondendos (2737) .... 358
483. Ad pueros tondendos (2738—2740) 359
484. Ad barbam tondendam (2741) 359
485. Oratio ad ciericum faciendum (2742—2745) 359
486. Oratio cum in aliquod opus ordinantur monachi (2746j . 360
487. Oratio cum expleto opere absolvitur (2747) 360
488. Oratio super virgines, quando vestem mutant (2748 — 2754) 361
489. Oratio ad velandam viduam, quaudo fuerit castitatem professa (2755—2759) 363
490. Missa in natalo ancillarum dei (2760-2763) 363
491. Benedictio salis et aquae ad spargendum indomo(2764 — 2767) 364
492. Benedictio domuH novae (2768—2773) 365
XXXIII
493. Benedictio ignis vel luminis (2774—2775) 865
494. Benedictio novarum arborura (2776 — 2777) 366
495. Benedictio pomorum (2778) 366
496. Benedictio novarum frugum (2779—2780) 366
497. Benedictio panis novi (2781—2782) 367
498. Benedictio panis cotidiani ad dandum infirmis qui fantasiam patiuntur (2783) 367
499. Benedictio uvae vel fabae (2784) 367
500. Benedictio in campo (2785—2787) 367
501. Benedictio vini (2788) 368
502. Benedictio putei novi (2789) 368
503. Benedictio putei (2790) 368
504. Benedictio fontis ubi aliqua neglegentia contigit (2791) . 369
505. Benedictio super vasa in antiquis locis reperta (2792 — 2794) 369
506. Pro quibuslibet vasis (2795) 369
507. Benedictio ad omnia quae volueris (2796) 370
508. Benedictio salis et aquae dominicis ac cotidianis diebus (2797—2802) 370
509. [Orationes in monasterio] (2803—2852) 371
510. Impositio manus super energuminum catecuminum parvulum (2853) 378
511. Super energuminum catecuminum maioris aetatis (2854) . 378
512. Super energuminum baptizatum (2855 — 2857) .... 378
[Appendix.]
513. Missa in electione episcopi vel abbatis (2858 — 2860) . . 381
514. Missa pro ordinato episcopo (2861—2864) 381
515. Missa pro abbate (2865—2867) 382
516. Missa pro pastoribus (2868—2870) 382
517. Missa pro principibus (2871—2873) 382
518. Missa pro omnibus persecutiouem pro iustitia patientibus (2874-2878) 383
519. Missa pro consacerdotibus (2879—2881) 384
520. Missa pro omni gradu ecclesiastico (2882—2884) . . . 384 521 — 527. [Missae pro remissione peccatorum et requie de-
functorum] (2885—2905) 385
528. In natale virginum (2906—2907) 388
529. In natale martyrum (2908) 389
530. [Praefatio] (2909) 389
Alphabetisches Verzeichnis der Gebete und Anreden 391
Tafeln. ')
1) Bl. l^. Eingangsbild (Kanonbild). 19,5X23,5 cm. Oben alttestamentliche Vorbilder des Messopfers: Abel, Abraham, Melchisedech. In der Mitte Papst Gelasius I. und Gregor I., offenbar im Hinblick auf die nach ihnen benannten Sakramentarien. Die untere Szene ist noch nicht befriedigend erklart.
2) Bl. 12^ des Cod. Bambergensis (dort Kanonbild zusammen mit Bl. 13^, das dem obersten Streifen des Gottinger Kanonbildes entspricht). 13,5X15 cm. Hier aufgenommen, weil die alten Beischriften zugleich den mittleren Streifen des Gottinger Kanonbildes erlautern, der von Meyer und Beissel anders erklart worden war.
3)B1. 2^ Sakramentar-Ueberschrift und Einleitung. 20,3X23,6 cm. Vgl. S. 1. Initiale J mehrfarbig, sonst Unzialen in Goldschrift. Das Ganze auf Purpurgrund in Saulenumrahmung. Dieselbe Ausstattung zeigt der gesamte Kanon bis zum Agnus Dei (Bl. 9^, n. 21).
4) Bl. 3a. Prafationsanfang. 20X23,7 cm. Die Goldschrift neben und unter der Initiale V (nicht diese selbst) wurde hier, weil sie auf der Photographie zu wenig erkennbar war, bei Anfertigung des Ciiches etwas nachgezeichnet.
5) Bl. 14^ des Cod. Bambergensis. Kanonanfang (Te igitur). 9,9X14,3 cm. Vgl. S. 1 unten.
^) In den Beischriften zu den Bildern beziehen sich Blattangaben ohne naheren Zusatz immer auf den Gottinger Kodex, Seitenangaben ebenso iramer auf den hier vorliegenden Druck. Betreffs des Bamberger und des Udineser Kodex vgl. oben S. XI, XIII. Wenn die Blattangabe der Bildbezeichnung vorausgeht, ist die betrefiende Seite des Kodex vollstiindig reproduziert. Die Masse gebeu die Grosse des Originals an, in der Regel nach Zimmerraann (vgl. oben S. X). — Fiir Tafel 5, 10, 16, 18, 35, 41 und Initialen 4-6 der Tafel 43 sowie fiir Initiale auf S. 430 wurden die fiir den Aufsatz Ziraraerraanns hergestellten Cliches von der K. K. Zentralkoraraission fiir Kunst- und historische Denkmale, fiir Tafel 13, 22, 40 die fur den Aufsatz Beissels benutzten CHches vora Verlag der Zeitschrift fiir christl. Kunst in liebenswiirdigstem Entgegenkoraraen zur Verfiigung gestellt; von Herrn Dr. Zimmermann personlich noch Photographien zu Tafel 3, 8 und 17.
XXXV
6) Bl. 3b des Cod. Udinensis. „Te igitur". 17,2X19 cm. — Tafel 5 und 6 wurden aufgenommen als Ersatz fiir die im Gottinger Kodex jetzt fehlende entsprechende Zierseite.
7) Bl. 4^. Aus dem Kanon (vgl. S. 2 n. 8). Beispiel einer Kanonseite ohne Initiale. An den Saulen Arbeiter (in ahnlicher Weise auf Bl. 6*^ zwei Affen).
8)B1. 8a. Pater noster (S. 4). 19,9X23,8 cm. Initiale P.
9)B1. 9». Agnus Dei (S. 4.) 20,5X25 cm. Ornamentales Schlussblatt des Kanons. In den vier Eoken Medaillons der Evangelisten; das Mittelmedaillon, durch Diagonalen mit den Ecken verbunden, zeigt ein verwundetes Lamm, dessen Blut eine darunter auf griinem Hiigel stehende Frauengestalt (die Kirche) mit einem Kelch in der Rechten auffangt; ihre Linke umfasst das Siegeskreuz.
10) Weihnachtsbild mit Initiale D. Bl. 11^. 19,7X19 cm. Neben der Initiale Anfang der Oration n. 38 in Gold (vgl. Text S. 7); es schimmert aber zugleich, wie gewohnlich neben der Goldschrift, die Tinte von der Riickseite durch. — lu gleicher Weise wie hier sind im Original auch in vielen spateren Fallen Initialen (nebst Orationsanfangen auf farbigem Grunde) mit Bilderszenen zusammen gruppiert, wo unsere Tafeln, der grosseren Deutlichkeit wegen, lediglich letztere wieder- geben und die Initialen nur an dieser Stelle erwahnt werden.
11) Christi Geburt und Verkiindigung an die Hirten (Detail von Tafel 10). 18,4X8,9 cm.
12) St. Stephanus. 26. Dez. Bl. 14^ (S. 10). 18,2X10,5 cm. Der von den Steinen getroffene Protomartyr schaut zu Christus (in der Mandorla zwischen Engeln) empor; links drei Manner, die Steine schleudern und weitere in ihrem Mantel bereit halten, rechts Saulus. Direkt unter diesem Bilde zwischen Saulen Initiale D nebst Anfang der Oration 72 in Goldschrift auf Purpur. Grosse des Gesamtbildes 21,2X19,1 cm.
13) St. Johannes Evang. : letzte Messe und Begrabnis. 27. Dez. Bl. 15^. 18,1X10,5 cm. Oben Johannes unter einer Kuppel (Absis?) hinter einem kleinen iiber Eck stehenden Altar (mit Kelch und Patene); daneben zwischen gleichartigen Architekturen andachtig teilnehmende Glaubige. Unten rechts der Evangelist bereit, in das frisch ge- schaufelte Grab zu steigen, einer Gruppe von schmerzlich bewegten Mannern zuredend, bezw. seinen letzten Gruss entbietend. Darunter Initiale A mit Oration 82 (S. 11). Grosse des Gesamtbildes (ganz- seitig) 18,6X23,7 cm.
14) Bethlehemitischer Kindermord (SS. Innocentes, 28. Dez.). Bl. 16^ (S. 13). 18,3X6,8 cm. Links Konig Herodes auf einem Faltstuhl vor einem
XXXVI
Hause und bewafifneten Soldaten. In der Mitte zwei Soldaten mit Schwertern, einer mit einer Lanze, Kinder totend. Rechts klagende Frauen, im Gebaude wohl Rachel (Matth. 2, 18). Unter dem Bild Initiale D mit Anfang von Oration 92. Grosse des Gesamtbildes 18,5X17,3 cm.
15) Octava domini (Gang zum Tempel). 1. Jan. Bl. 17^, rechte Kolumne; mit Initiale D und Anfang von Oration 105 (S. 14). 9,2X19,9 cm, das obere Bild aliein 8,6X8 cm. Es ist anscheinend einiges auf dem Bilde verdeckt bezw. verwischt. Die Beziehung zum Feste liegt wohl in der Namengebung Jesu (Luk. 2,21 ; vgl. Tafel 30).
16) Epiphania (Anbetung der Konige, Hochzeit zu Kana, Taufe Christi). 6. Jan. Bl. 19^. Mit Initiale D zu Oration 119 (S. 16). 17,7X18,9 cm.
17) Bl. 21 b und 22» mit Initialen in jeder Kolumne. Vgl. S. 19 f.
18) Bl. 24^. Hypapante (Darstellung Jesu im Tempel: rechts Symeon und Anna, links Maria und Joseph, letzterer Tauben tragend). 2. Febr. (S. 24). 10,2X9,9 cm.
19)Maria Verkiindigung. 25. Marz. Bl. 30» (S. 33). 9,6X10,5 cm.
20) Palmsonntag : Einzug in Jerusalem. Bl. 54^. 17,5X7,6 cm. Darunter Initiale 0 mit Anfang von Oration 625 (S. 73). Gesamtgrosse 20,2X18,5 cm.
21) Griindonnerstag: Abendmahl und Fusswaschung. Bl. 58 '^ (S. 80). 18,2X8,3 cm. Beim Abendmahl sitzt Christus auf einem polster- artigen Thron, zunachst neben ihm Johannes, dann Petrus und weitere acht (!) Apostel, im Vordergrunde Judas, den Bissen entgegennehmend. Auf dem anderen Bilde rechts Petrus, in sitzender Stellung in der Luft schwebend, den linken Fuss in ein Wasserbecken stellend; vor ihm Christus, mit der Linken eine Schriftrolle haltend, dann die iibrigen Apostel. Unter diesen Bildern zwischen Saulen grosse Initiale D mit Anfang von Oration 671. Gesamtgrosse (ganzseitig) 19,2X23,9 cm.
22) Bl. 60». Karfreitag: Christus vor Pilatus, Kreuzigung (S. 81). Grosse des unteren Bildes 18,8X7,8 cm, des oberen 20,6X17,2 cm. Ersteres zeigt Pilatus auf einem Thronsitz ; Hintergrund wie auf Tafel 14, in den Arkaden des Hauses aber hier die Frau des Pilatus, neben einem Manne, warnend. Rechts von Christus sieben Manner anklagend. Auf dem Kreuzigungsbilde unten Adam und Eva und zwei Gerechte aus ihren Grabern steigend und ihre Hande nach dem Kreuze erhebend. An diesem hangt Chrislus in langem Gewande, mit geschlossenen Augen. Zu seiner Rechten Longinus, mit der Lanze die Seite des Herrn offnend, und der reuige Schacher, zum Heiiand heriibersehend; auf der anderen Seite der Soldat mit dem Essigschwamme und der linke
xxxvir
Schacher, sich abwendend. Beide Schacher sind nur mit Lenden- schurz bekleidet. Ueber dem Kreuze Peraonitikationen von Sonne und Mond, ihren Schmerz ausdriickend.
23) Karsamstag: KreuzabnahmeundGrablegungChristi. Bl. 64^. 18,2X8,6 cm. Darunter initiale D mit Anfang der Oration 714 (S. 86). Grosse des Gesamtbildes (ganzbeitig) 20,1X24 cm.
24)08tern: Die Frauen am Grabe, Noli me tangere. Bl. 65^. 18,2X8 cm. Auf ersterem Bilde drei nimbierte Frauen mit Salbgefassen vor dem auf einer Steinplatte sitzenden und zu ihnen r^denden Engel, der in der Linken ein Zepter halt. Die Platte ist schrag gegen das leere Kuppelgrab (mit sichtbarem Leichentuch) gelehnt. Auf dem zweiten Bilde rechts von einem Baume Christus mit abwehrender Gebarde gegeniiber zwei Frauen (wohl Joh. 20,17). Darunter Initiale D mit Anfang von Oration 722 (S. 88). Grosso des Gesamtbildes (ganzseitig) 20,7X24 cm.
25) Christi Himmelfahrt. BI. 79^, zweite Kolumne. Mit Initiale C und Anfang von Oration 942 (S. 110). 23,9X11 cm ; das obere Bild allein 8,5X13,4 cm. Christus mit dem Kreuz in der Mandorla auf einer Wolke. Neben ihm zwei Engel, die beide mit einer Hand zu ihm empor, mit der andern nach unten weisen. Unten Maria mit fiinf Aposteln stehend und Petrus mit ebensovielen knieend.
26)BI. 82^. Pfingsten (S. 113). Die Apostel in einer Linie sitzend, aber in zwei Gruppen zu je sechs geteilt, sich paarweise unterhaltend. Auf Petrus zunachst senkt sich die Taube mit Feuerzungen. Auf dem Original sieht man im Nimbus eines jeden Apostels eine rote Flamme. Unter dem Bilde Initiale D tnit Anfang von Oration 967. Gesamtgrosfce 19,8X25,3 cm; das obere Bild allein 15,9X7,1 cm.
27) St. Bonifatius: Taufspendung und Martyrium. 5. Juni. BI. 87^(8. 120). 15,8X7,2 cm. Darunter Initiale D mit Anfang von Oration 1031. Grosse des Gesamtbildes (ganzseitig) 22,2X18,3 cm.
28) Dasselbe Bild aus dem Cod. Udinensis (BI. 43^). 16X6,8 cm.
29) Das entsprechende Bild des Cod. Bambergensis (BI. 126^). 10,1X14,4 cm. Hier stehen die im Gottinger und Udineser Kodex neben einander gestellten, durch Saulen getrennten Bilder iiber einander, wie auch sonst einigemal im Cod. Bamb.
Tafel 28 und 29 wurden hier eingestellt, um an diesen auch dem Inhalte nach fiir Fulda signifikanten Darstellungen die Zugehorigkeit der drei Sakramentarien zu einer und derselben Schreibschule be- sonders deutlich zu veranschaulichen. Wir schliessen die vergleichende
XXX\'III
Beschreibung Zimmermanns (S. 49 f.) hier an: „G. : In der Mitte des linken Bildes steht Bonifatius mit Nimbus, die Linke auf den Bischofs- stab stiitzend, die Rechte redend gegen den nur mit den Schultern aus dem Becken hervorragenden Taufling erhoben. Diesem legt von der anderen Seite ein Priester die rechte Hand aufs Haupt. Hinter dem Geistlichen steht zunachst eine Frau, die ein Kind in den Handen halt. Hinter ihr sind noch zwei Frauen mit spitzer Kapuze sowie zwei Manner angedeutet. Hinter Bonifatius wird links oben eine Gruppe von sechs P^Iannern sichtbar, von denen drei durch die Tonsur als Geistliche charakterisiert sind ; der vorderste von ihnen scheint einen Tragaltar [?] mit der rechten Hand emporzuhalten. Vor ihnen hangt das Gewand der Tauflinge wie ein Vorhang aufgespannt. Auf der rechten Bildhalfte erscheint wieder Bonifatius im Profil, von rechts nach links schreitend. Sein Kopf ist gesenkt, da ihn gerade das Schwert des vor ihm stehenden Kriegers trifft ; das Buch halt er vor, um den Schlag za parieren. Von hinten trifft ihn die Lanze eines rechts stehenden Kriegers in den Riicken. Der Krieger rechts ist von zwei weiteren Soldaten begleitet, wahrend dem auf der linken Seite drei nachfolgen. In U. wieder das Ganze nicht so hoch in der Abmessung; kein freier Raum iiber den Kopfen. Das Ganze ist etwas mehr zusammengeschoben, sonst stimmt die Kom- position genau iiberein. In B. halt Bonifatius bei der Taufe in der linken Hand ein geoffnetes Buch, aus dem er vorliest, und begleitet dies durch Gesten der rechten Hand. Die drei Manner links, die hinter dem Gewande des Tauflings stehen, sind durch ihre Nimben als Gefahrten des Bonifatias gekennzeichnet. Rechts am Rande wird ein Zuschauer sichtbar, der die Hand andachtig erhebt; iiber ihm die Andeutung von zwei weiteren Kopfen. Beim Tode des Bonifatius stimmt das Allgemeine der Komposition iiberein, nur die Krieger sind in ihren Bewegungen etwas verandert."
30) St. Johannes Bapt. : Verkiindigung seiner Geburt, Namengebung, 24. Juni. Bl. 90 ^ (S. 125). 14,5X19,2 cm. Zacharias rait dera Rauchfass neben einem Altar stehend. Der noch zu ihm redende Engel wendet sich bereits zum Gehen. Auf dem andern Bilde halt Zacharias eine Tafel mit dem Namen ^Johannes" ; neben ihm Elisabeth mit dem Kinde. Singular ist, dass hier iiber den die Szenen ein- schliessenden Saulen sich Rundbogen erheben (mit Architekturen als Hintergrundbildern). Darunter Initiale I) rait A.nfang von Oration 1075. Gesamtgrosse des Bildes (ganzseitig) 19,2X24,2 cm.
HljMartyriura Petri und Pauli. 29. Juli. Bl. 93^ (S. 128). 18,3X10,7 cra. Links die beiden Apostel vor dem Kaiser. Ira Hintergrunde Sturz
XXXIX
des Simon Magus, dabei zwei befliigelte Teufel. Rechts von der Saule Paulus enthauptet, Petrus mit dem Kopf nach unten am Kreuze hangend. Am Fuss des letzteren ein Mann mit Nimbus knieend. Zu ausserst rechts sieben Glaubige. Unter diesen Szenen Initiale D mit Anfang der Oration 1107. Gesamtgrosse des Bildes (fast ganzseitig) 22,4X20,1 cm.
32) St. Laurentius. 10. August. BI. 98», zweite Kolumne (S. 137j. 9,2X8,3 cm. Links der Kaiser in der gewohnlichen Umgebung; Laurentius auf dem schrag emporgestellten flammenden Rost, von zwei Henkersknechten festgehalten (oder wird er gerade umgewandt?), spricht zum Kaiser hin. Die fast gleich grosse Initiale D darunter mit Anfang von Oration 1188 ausnahmsweise nicht in architektonischer Umrahmung.
33) Verehrung des himmlischen Lammes. Zu Allerheiligen und Dedicatio Basilicae sancti Salvatoris in monasterio Fuldensi. Bi. 111 », unmittel- bar vor der Messe von „Dedicatio'* (Kap. 227, S. 161), wahrend die Messe von allen Heiligen (Kap. 225) nur eine grossere Initiale 0 mit Anfang von Oration 1397 aufweist; in Fulda fielen aber die beiden Feste auf denselben Tag. 18,8X14 cm. In der Mitte Lamm und Kirche wie auf Taf. 9. ,,An beiden Seiten sind in vier Reihen die Brustbilder von Engeln und Heiligen gemalt: in der obersten rechts [heraldisch] sechs Engel, links Maria mit vier Engeln ; in der zweiteu die zwolf Apostel und dreizehn Aelteste mit goldenen Schalen; in der dritten acht Konige und neun Koniginnen (Jungfrauen ?) Kugeln haltend, aber ohne Nimbus; in der untersten rechts je vier Laien und Priester mit Nimben, links acht Monche und Nonnen ohne Nimben" (Beissel S. 72). Engel und Heilige schweben beiderseits auf Wolken, sind daher nur von der Brust an sichtbar gedacht.
34) Allerheiligenbild desCodexUdinensis, foL 67 ^ (ganzseitig), 17X19,8 cm. Unmittelbar vor der Messe von AUerheiligen, auf welche dort nicht die von der Fuldaer Kirchweihe folgt, sondern die von der Vigil des hl. Willehad. Diese Tafel hier eingefiigt, weil sie Tafel 33 erklaren hilft: derselbe Gegenstand hier als Hochbild, zugleich nach unten erganzt. Der Hugel, auf dem die Kirche steht, schwebt hier auf Wolken. Darunter eine andere weibliche Gestalt, rechts und links von ihr Manner und Frauen, alle ihre Hande ausstreckend : wohl zusammen die Glaubigen auf der Erde darstellend.
35) Bl. 111 ^ Zierseite mit dem Anfang der Messe fiir „Dedicatio Basilicae Fuldensis'* (S. 161): Ueberschrift von Kap. 227, Initiale D,
XL
Oration 1406 und zur Halfte noch 1407 (Goldunzialen auf Purpur.) 20,3X26,2 cm.
36) St. Martinus. 11. Nov. Bl. 113^ (S. 163). 18,2X11,6 cm. In der Mitte Christas zwischen Engeln mit Schalen und Kugeln. Unten links Martinus, einem nur durftig bekleideten Bettler die Halfte seines Mantels zuteilend, rechts von seinem Bette aus Christum schauend, wie er jene Halfte des Mantels um seine Brust geschlungen tragt.
37)Martyrium des hl. Andreas. 30. Nov. Bl. 116 ^ (S. 167). 18X9,1 cm. Mit drei Stricken am Kreuze befestigt, schaut der Apostel nach dem vor einem Vorhang sitzenden Kaiser, der mit der Rechten auf ihn deutet, mit der Linken das Zepter halt. Links Andeutung des Himmels und sieben Glaubige.
38)Maiestas domini. Titelbild zura zweiten Teil. Bl. 136 a (S. 202). 19,5X14 cm. Das Bild steht unmittelbar vor den Votivmessen, von deren erster es ja auch die Ueberschrift zeigt (zu Kap. 301). Die erste Oration dieser Messe (1779) ist dann noch durch eine grossere Initiale ausgezeichnet. In der Mitte unseres Bildes Christus in der Mandorla, segnend, rechts und links stabtragende Engel, ihn verehrend. „Da das Bild die grossten Figuren des Buches enthalt, zeigt es am klarsten die flotte, etwas primitive aber feste Hand des Malers" (Beissel).
39) Visitatio infirmorum. Bl. 185 ^ (vor den Gebeten fiir den Kranken- besuch; vgl. S. 279). 17X10,2 cm. Links der Abt in Kasel, Dalmatik und Albe, mit noch drei Geistlichen. Rechts ein Haus, in dessen ofienen Arkaden ein Kranker liegt. Hinter diesem ein Mann und eine Frau; vor ihm jetzt der Abt, segnend, mit zwei Geistlichen.
40) Confessio. Bl. 187 ^ (vor der althochd. Beicht ; vgl. S. 282). 19X10,3 cm. Sieben Manner und fiinf Frauen erscheinen in demiitiger Haltung vor dem Abte und sechs Geistlichen zur offentlichen Beicht. „Ein durch das Kopftuch der Frauen iiber der Stirne gebildeter Winkel zeugt fiir die Treue des Zeichners in Wiedergabe der Tracht" (Beissel S. 73).
41)Unctio infirmi (letzte Oelung). Bl. 192^ (vor der Formel fur die Salbung „ad aurem dexteram", n. 2411; vgl. S. 292). 19,1X11,5 cm. Aus dem Hause links tritt ein Priester, vor ihm gehen ein Crucifer und zwei Ceroferare. Im Hause rechta vollzieht der Priester die Salbung am Ohr des Kranken, zwei Geistliche stehen vor ihm und halten Gefasse, drei hinter ihm.
42) Taufskrutinium. Bl. 214 a, vor Kap. 470 (n. 2630): „Denuntiatio scrutinii in dominica III. Quadragesimae" (S. 329). 18,3X6,8 cm. Alle Peraonen atehen unter offenen Arkadenbogen. Dass hier ein bestimm tes Ge-
XLF
baude oder eine bestimmte architektoDiache Art von Kirchengebauden dargestellt werden sollte, ist wohl kaum anzunehmen. Unter dem Mittelbogen thront der Abt. Linka (ron ihm aus genommen: rechta) schliessen sich unter dem nachsten Bogen drei Priester in Kaseln an; ein weiterer unter dem folgendcn Bogen spricht mit zwei Mannern unter dem letzten Bogen, von denen jeder ein kleines Kind auf dem linken Arm tragt. Auf der rechten Seite statt der Priester Uiakone in Dalmatiken, statt der Manner fiinf Frauen, von denen zwei eben- falls Kinder eingewickelt tragen.
43) Initialen : 1. 0, von n. 252 (Nat. s. Benedicti abbatis; S. 31). — 2. D, von n. 1125 (Octava apostolorum, scil. Petri et Pauli; S. 130). — 3. 0, von n. 1133 (Nat. s. Benedicti abbatis; S. 131). — 4—6. A, 0, D, vom Anfang der Kapitel 423—425 (S. 272).
Auf S. 430 Initiale 0 aus dem Cod. Udinensis fol. 84*: Anfang der Missa de s. Trinitate (Oration 1779). Auf dem Buch liest man die Worte : „Ego sum ostium".
ImpriDiatQr. Fuldae, 2. Oct. 1912.
Dr. AreDbold, Vicarius generah».
i;|l|'*»
Tafd 1.
Bl. 1 b. Eingangsbild.
Tafel 2.
Bi. 12 b des Cod. Bambergensis.
Tafd 3.
< ♦
Bl. 2a. Sakramentar-Ueberschrift und Einleitung.
Tafel 4.
Bl. 3a. Prafationsanfang.
Tafel 5.
Bl. 14 b des Cod. Bambergensis. Kanon-Anfang (Te igitur).
Vgl. S. 1 unten.
Tafel 6.
Bl. 3 b des Cod. Udinensis. ,,Te igitur".
Tafe/ 7.
Bl. 4b. (Aus dem Kanon; vgl. S. 2.)
I
Tafel 8.
^ ■■?* |
IM |
||||
^2^^^^M^^^M«|^MI |
.mmiM*>: -^^^^^f^gtr^ 7K |
»3^ |
|||
'(^?%^j!% |
'".. |
m^^^^^m— ^B |
|||
k |
^^^^Bl>x^>^ ' xlcv' |
||||
1 ATtK "^i / NOSf ^^ |
P |
Bl. 8a. Pater noster (S, 4).
Tafel 9.
Bl. 9a. Agnus Dei (S. 4).
Tn Christi nomine incipit liber sacramentorum de circulo anni a sancto Gregorio papa romano editus, qualiter missa romana celebratur. Hoc est in primis introitus, qualis fuerit statutis temporibus siue diebus festis seu cotidianis diebus. Deinde kyrie eleison. Itera dicitur jgloria in excelsis deo', si episcopus affuerit. A presbyteris autem minime dicitur nisi in pascha. Quando uero laetania agitur neque ,gloria in excelsis deo' neque alleluia cantatur. Postmodum dicitur oratio. Deinde apostolus. Item gradalis seu alleluia. Postmodum legitur euangelium. Deinde offertur et dicitur oratio super oblata. Qua conpleta dicit sacerdos excelsa uoce:
1.
Per omnia secula seculorum. 5 Amen. Dominus uobiscum. p Et cum spiritu tuo. Sursum corda. ffc Habemus ad dominum. Gratias agamus domino deo nostro. p Dignum et iustum est. [fol. 8]
Praefaiio. Vere dignum et iustum est, aequum et salutare nos 1 tibi semper et ubique gratias agere, domine sancte pater omnipotena, aeterne deus, per Christum dominum nostrum. Per quem maiestatem tuam laudant angeli, adorant dominationes, tremunt potestates, caeli caelorumque uirtutes ac beata seraphin socia exultatione concelebrant, cum quibus et nostras uoces ut admitti iubeas deprecamur supplici confessione dicentes:
Sanctus sanctus sanctus dominus deus sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Osanna in excelsis. Benedictua qui uenit in nomine domini. Osanna in excelsis.^)
[Te igitur clementissime pater per lesum Christum filium tuum 2 dominum nostrum supplices rogamus et petimus, uti accepta habeas et benedicas \ haec \ dona haec -j- munera haec -j- sancta sacrificia illi- bata. Inprimis quae tibi ofiferimus pro aecclesia tua sancta catholica quam pacificare custodire adanare et regere digneris toto orbe terrarum una cum famulo tuo papa nostro et antistite nostro N. et omnibus orthodoxis atque apostolicae fidei cultoribus.
^) Ein Doppelblatt fehlt. Der entsprechende, oben in kleinerem Druck folgende Text ist entnommen aus dem Fuldaer Sakramentar der Kgl. Bibliothek Bamberg • Ms. ht. 1 (A. II. 52), fol. 15.
1
- 2 -
3 Memento domine famulorum famularumque tuarum et omnium circumastantium, quorum tibi fides cognita est et nota deuotio. Qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis pro se suisque omnibus pro redemp- tione animarura suarum pro spe salutis et incolumitatis suae, tibi reddunt uota sua aeterno deo uiuo et uero.
4 Communicantes et memoriam uenerantes inprimis gloriosae semper uirginis Mariae genitricis dei et domini nostri lesu Christi, sed et beatorum apostolorum ac martyrum tuorum Petri Pauli Andreae lacobi lohannis Thomae lacobi Philippi Bartholomei Mathei Symonis et Tathei Lini Cleti Clementis Syxti Cornelii et Cypriani Laurentii Chrisogoni lohannis et Pauli Cosmae et Damiani Dionisii Bonitatii Martini Gregorii Augustini Hiero- nimi Benedicti nec non et illorum sanctorum quorum sollemnitas hodie in conspectu maiestatis tuae celebratur domine deus noster in toto orbe terrarum et omnium sanctorum tuorum. Quorum meritis precibusque concedas, ut in omnibus protectionis tuae muniamur auxilio. Per Christum.
5 Hanc igitur oblationem seruitutis nostrae sed et cunctae familiae tuae quaesumus domine]
[fol, 4] ut placatus accipias diesque nostros in tua pace disponas atque ab aeterna damnatione nos eripi et in electorum tuorum iubeas grege numerari. Per Christum dominum nostrum.
6 Quam oblationem tu deus in omnibus quaesumus benedictam f ascriptam f ratam f rationabilem acceptabilemque facere digneris, ut nobis corpus -j- et sanguis -f fiat dilectissimi filii tui domini nostri lesu Christi.
7 Qui pridie quam pateretur, accepit panem in sanctas ac uenera- biles manus suas eleuatis [oculis] in caelum ad te deum patrem suum omnipotentem tibi gratias agens benedixit -1- fregit dedit dis- cipulis suis dicens: Accipite et manducate ex hoc omnes. Hoc est enim corpus meum.
8 Simili modo posteaquam cenatum est, accipiens et hunc pre- clarum calicem in sanctas ac uenerabiles manus suas item tibi gratias agens benedixit -j- dedit discipulis suis dicens: Accipite et bibite ex eo omnes. Hic est enim calix sanguinis mei noui et aeterni testamenti, mysterium fidei, qui pro uobis et pro multis efFundetur in remissionem peccatorum. Haec quotiescumque feceritis, in mei me- moriam facietis.
9 Unde et memores domine nos tui serui, sed et plebs tua sancta Christi filii tui domini dei nobtri tam beatae passionis necnon et ab inferis resurrectionis, sed et in caelos gloriosae ascensionis offerimus
— 3 —
praeclarae maiestati tuae de tiiis donis ac datis hostiam -|- purain, hoatiam -f sauctam, hostiam -f inmaculatam, panem sanctum uitae aeternae et caiicem -J- salutis perpetuae. [fol. 5]
Supra quae propitio ac sereno uultu respicere digneris et accepta lo babere, sicuti accepta habere diguatus es muuera pueri tui iusti Abel et sacrificium patriarchae nostri Abrahae et quod tibi obtulit suramus sacerdos tuus Melchisedech sanctum sacrificium inmaculatam hostiam.
Supplices te rogamus, omnipotens deus, iube haec perferri per n manus sancti angeli tui in sublime altare tuum, in couspectum diuinae maiestatis tuae, ut quotquot ex hac altaris participatione sacrosanctum filii tui corpus -j- et sanguinem j sumpserimus, omni benedictione caelesti et gratia repleamur. Per eundem Christum dominum nostrum.
Memento mei quaeso domine et miserere, licet haec indigne tibi 12 sancte pater omnipotens aeterne deus meis manibus offerantur sacrificia, qui nec inuocare nomen tuum dignus sum, sed quoniam in honore laude et memoria gloriosissimi dilecti fiiii tui domini dei nostri lesu Christi offeruntur, sicut incensum in conspectu diuinae maiestatis tuae cum odore suauitatis accendantur. Per eundem Christum dominum Dostrum.
Memento etiam domine et eorum, qui nos precesserunt cum 13 signo fidei et dormiunt somno [fol. 6J pacis.
Ipsis domine et omnibus in Christo quiescentibus locum refrigerii 14 iucis et pacis, ut indulgeas, deprecamur. Per eundem Christum dominum nostrum.
Nobis quoque peccatoribus famulis tuis de multitudine miserationum 15 tuarum sperantibus partem aliquam et societatem donare digneris cum tuis sanctis apostolis et martyribus : cum lohanne Stephano Mathia Barnaba Ignatio Alexandro Marceliino Petro Bonifatio Felicitate Per- petua Agatha Lncia Agnete Cecilia Anastasia Lioba et cum omnibus sanctis tuis, intra quorum nos consortium non aestimator meriti sed ueniae quaesumus largitor admitte. Per Christum dominum nostrum.
Per quem haec omnia domine semper bona creas sanctificas •}- I6 uiuificas -j- benedicis f et praestas nobis. [fol. 7J
Per ipsum et cum ipso et in ipso est tibi deo patri omnipotenti 17 in unitate spiritus sancti omnis houor et gloria. Per omnia saecula saeculorum. j^ Amen. Oremus.
— 4 —
18 Praeceptis salutaribus moniti et diuina institutione formati audemus dicere :
19 Dofninica oratio. [fol. 8J Pater noster, qui es in caelis, sancti- ficetur nomen tuum, adueniat regnum tuum, fiat uoluntas tua sicut in caelo et in terra. Panem nostrum cotidianum da nobis hodie et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos inducas in temptationem, sed libera nos a malo. Amen.
20 Libera [nos] quaesumus ab omnibus malis praeteritis praesentibus et futuris intercedente pro nobis beata et gloriosa dei genitrice semperque uirgine Maria et sanctis apostolis tuis Petro et Paulo atque Andrea necnon et beato Bonifatio martyre tuo atque pontifice cum omnibus sanctis, da propitius pacem in diebus nostris, ut ope miseri- cordiae tuae adiuti et a peccato simus semper liberi et ab omni per- turbatione securi. Per dominum nostrura lesum Christum filium tuum.
Pax domini sit semper uobiscum. [fol. 9]
21 Agnus dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
22 Quando corpus sanguini domini miscetur. Fiat nobis et omnibus sumentibus quaesuraus domine commixtio et consecratio corporis et sanguinis domini nostri lesu Christi [in] remissionem omnium pecca* torum, tutamentum quoque mentis et corporis et ad uitam capessendam aeternam praeparatio salutaris.
23 Oratio ante oscidum. Qui es omnium deus et dominator, fac nos pacificando digne operari in hora ista, amator humanitatis, ut emun- datOB ab omni dolo et simulatione suscipias nos inuicem in osculo et dilectione sancta, in quo manet uera pacificatio et caritas et unitatis coniunctio.
24 Ante perceptionem eucharistiae. Perceptio corporis et sanguinis tui, domine lesu Christe, quam ego indignus sumere praesumo, non mihi proueniat ad iudicium et condempnationem ^), sed pro tua pietate prosit mihi ad tutamentum mentis et corporis te donante, qui cum patre et spiritu sancto.
25 Alia. Domine lesu Christe fili dei uiui, qui ex uoluntate patris cooperantc spiritu sancto per mortem tuam mundum uiuificasti, libera meper hoc sacrum corpua et sanguinem tuum a cunctia iniquitatibus meis et uniuersis malis et fac me tuis oboedire praeceptis et a te numquam in perpetuum separari, saluator mundi, qui uiuis et regnas cum patre.
^) Handschrift : t siatt d.
— 5 —
Alia. Domine sancte pater omnipotens aeterne deus, da mihi corpus 26 et sanguinem Christi filii tui domini nostri ita sumere, ut merear per hoc remissionem peccatorum accipere et tuo sancto spiritu repleri, quia tu es deus et in te est deus et praeter te non est alius, qui uiuis et regnas.
Alia. Deus noster, deus saluos faciendi, tu nos doce gratias agere 27 tibi digne pro beneficiis tuis, quae fecisti et facis nobiscum. ludex noster, qui suscipis dona ista, munda [fol. 10] nos ab omni inquina- mento carnis et spiritus et doce perficere sanctificationem in timore tuo, ut in testimonio mundo conscientiae nostrae suscipientes partici- pationem sacramentorum tuorum (m)uniamur sancto corpori et sanguini Christi tui et accipieutes ea digne habeamus Christum habitantem in cordibus nostris et efficiamur templum sancti tui spiritus. Etiam deus noster et neminem nostrum reum facias terribilium tuorum istorum et supercaelestium mysteriorum neque anima uel corpore ex eo quod indigne suscipiamus, sed da nobis usque ad ultimam nostram expirationem digne suscipere spiritum sanctificationis tuae in uiaticum uitae aeternae, in defensionem acceptabilem ante terribile tribunal Christi tui, quatinus cum omnibus sanctis tuis qui tibi a saeculo placu- erunt et nos efficiamur participes aeternorum bonorum, quae prae- parasti diligentibus te domine.
Expleta missarum celehritate ueniat sacerdos ante altare et osculando dicet:
Placeat tibi, deus sancta trinitas, obsequium seruitutis meae 28 et praesta, ut hoc sacrificium, quod oculis tuae maiestatis indignus obtuli, sit tibi acceptabile mihique et omnibus, pro quibus illud optuli, sit te miserante propitiabile, qui uiuis et regnas in cuncta saeculorum saecula. Amen.
2.
ORATIO PRO EBDOMADARIO REFECTORII LECTORE.
Domine, labia mea aperies.
[SJaluum fac me seruum tuum.
Conuertere domine usquequo.
Dominus custodiat te ab omni malo, custodiat animam tuam dominus. Oremus.
Dominus custodiat introitum tuum et exitum tuum et auferat a 29 te spiritum elationis, saluator mundi, qui uiuit et regnat in secula seculorum. Amen.
— 6 —
3.
Vim. KL. lAiV. IN UIGILIA NAT. DNL Statio ad sanctam Mariam. [fol. 11]
30 Deus qui nos redemptionis nostrae annua expectatione laetifi- cas, praesta, ut unigenitum tuum, quem redemptorem laeti suscipimus, uenientem quoque iudicem securi uideamus dominum nostrum.
31 Alia. Da 'nobis quaesumus omnipotens, ut sicut adoranda filii tui natalicia praeuenimus, sic eius munera capiamus sempiterna gau- dentes. Qui tecum.
32 Super ohlata. Da nobis domine, ut natiuitatis domini nostri lesu Christi sollemnia, quae praesentibus sacrificiis praeuenimus, sic noua sint nobis, ut continuata permaneant, sic perpetua perseuerent, ut pro sui miraculo noua semper existant. Per eundem.
33 Alia. Tanto nos domine quaesumus promptiori seruitio huius sacrificii praecurrere concede sollemnia, quanto in hoc principium con- stare nostrae redemptionis ostendis. P.
34 Praefatio. UD. per Christum dominum nostrum. Cuius hodie faciem in confessione praeuenimus et uoce supplici exoramus, ut super uenturae noctis officiis ita nos peruigiles reddat, ut sinceris mentibus eius percipere mereamur natale uenturum. In quo inuisi- bilis ex substantia tua uisibilis per carnem apparuit in nostra; tecumque unus non tempore genitus, non natura inferior ad nos uenit ex tempore natus. Per quem maiestatem.
35 Ad complendmn. Da nobis domine quaesumus unigeniti filii recensita natiuitate respirare, cuius caelesti mysterio pascimur et potamur. Per eundem.
36 Super populum. Praesta quaesumus domine deus noster, ut familia tua, quae filii tui domini nostri lesu Christi est aduentu saluata, eius etiam sit perpetua redemptione secura. Per eundem.
.37 Ad uesperum. Praesta misericors deus, ut ad suscipiendum filii
tui singulare natiuitatis mysterium et mentes credentium preparentur et non credentium corda subdantur. Per eundem dominum noatrum leaum Christum filium tuum, qui tecuni uiuit.
— 7 —
4.
Vm. KL. lAN. IN UIGILIA NAT. DNL PRIMO GALLI CANTU.
Ad sanctam Mariam.
Deiis qui hanc sacrati8[a]imam noctem ueri luminis [fecisti] illu- 88 stratione clarescere, [fol. 12] da quaesumus, ut cuius lucis mysteria in terra cognouimus, eius quoque gaudiis in caelo perfruamur. Qui tecum.
Alia. Respice nos misericors deus et mentibus clementer 39 humanis nascente Christo summae ueritatis lumen ostende. Qui tecum.
Super oblata. Accepta tibi sit domine quaesumus hodiernae 40 festiuitatis oblatio, ut tua gratia largiente per haec sacrosancta commertia in illius inueniamur forma, in quo tecum est nostra sub- stantia. Qui tecum.
Alia. Munera domine quaesumus natiuitatis hodiernae mysteriis 41 apta proueniant et pacem nobis semper infundant, ut sicut homo genitus idem refulsit et deus, sic nobis haec terrena substantia con- ferat quod diuinum est. Per eundem.
Praefatio. UD. per Christum dominum nostrum. Cuius diuine 42 natiuitatis potentiam ingenita uirtutis tuae genuit magnitudo. Quem semper filium et ante tempora aeterna genitum, quia tibi pleno atque perfecto aeterni patris nomen non defuit, predicamus et honore maie- state atque uirtute aequalem tibi cum spiritu sancto confitemur, et in trino uocabulo unam credimus maiestatem. Et ideo cum angehs et archangelis, cum thronis et dominationibus cumque omni militia caelestis exercitus ymnum gloriae tuae canimus sine fine dicentes.
Infra actionem. Communicantes et noctem sacratissimam cele- 43 brantes, qua beatae Mariae intemerata uirginitas huic mundo edidit sahiatorem, sed et memoriam uenerantes eiusdem gloriose semper uirginis Mariae genitricis dei et domini nostri lesu Christi, sed et beatorum.
Ad complendum. Da nobis domine quaesumus deus noster, ut 44 qui natiuitatem domini nostri lesu Christi nos frequentare gaudemus, dignis conuersationibus ad eius mereamur pertinere consortium. Qui tecum uiuit.
— 8 —
5.
MANE PRIMO. Statio ad sanctam Anastasiam.
45 Da quegumus omnipotens deus, ut qui noua incarnati uerbi tui luce perfundimur, hoc in nostro resplendeat opere, quod per fidem fulget in mente. Per eundem.
46 Alia. Da quesumus omnipotens deus, ut qui beatae Anastasiae martyris tuae sollemnia colimus, eius apud te patrocinia sentiamus. P.
47 Super ohlata. Cuncta quaesumus domine his muneribus a nobis semper diabolica figmenta seclude, ut nostri redemptoris exordia puri- ficatis mentibus celebremus. Per eundem.
48 Alia. Accipe quesumus domine munera dignanter oblata et beatae Anastasiae suffragantibus meritis ad nostrae salutis auxilium prouenire concede. P.
49 Fraefatio, UD. aeterne deus. Quia nostri saluatoris hodie lux uera processit, quae clara nobis omnia et intellectu manifestauit et uisu. Et ideo.
50 Praefatio. UD. aeterne deus. Qui [ut] de hoste generis humani maior uictoria duceretur, non solum per uiros uirtute martyrii, sed de eo etiam per feminas triumphasti. Et ideo.
51 Ad complendiim. Huius nos domine sacramenti semper nouitas natalis instauret, cuius natiuitas singularis humanam reppulit uetu- statem. Per eundem.
52 Super populum. Satiasti domine familiam tuam, muneribus sacris: eius quaesumus semper interuentione nos refoue, cuius sollemnia colimus. P.
.5.3 Alia. Populum tuum domine quaesumus tueantur sanctificent
et gubernent aeternumque perficiant tam deuotionibus acta sollem- nibua quam nataliciis agenda diuinis. P. [fol. 13]
6.
IN DIE AD MISSAM. Statio ad sanctum Petrum.
.54 Concede quesumus omnipotens deus, ut nos unigeniti tui noua
per carnem natiuitas liberet, quos sub peccati iugo uetusta seruitus tenet. Qui tecum uiuit.
Tafd 10.
Weihnachtsbild mit Initiale D.
Bl. 11 b; s. 7.
Tafel 11.
-H'
0) TJ
C
ca
D)
c cp
TJ
C
(D >
C
3
O
3
(D
Tafel 1Q.
N |
|
(D |
|
Q |
|
CD |
|
CM |
|
co |
|
3 |
|
C |
|
cd |
d |
Sl |
|
CL |
. |
Q> |
w |
•♦-• |
|
C/) |
J3 |
. |
■* |
£ |
■^^ |
w |
m |
0) |
|
■D |
|
D) |
|
C |
|
3 |
|
D) |
|
"c |
|
'<D |
co
Tafel 13.
N (D Q
c
k. CD 0
CD
■O
c
©
co
to
CD
c co
>
LJJ
o (X)
C
c
(0
J= o
co
— 9 —
Alia. Omuipotens sempiterno deus, qui liunc diem per incar- 55 nationem uerbi tui et partum beatae uirginis Mariac consecrasti, da populis tuis in hac celebritate consortiuMi, ut qui tua gratia sunt redempti, tua sint adoptione securi. Per eundem.
Super oblata. Oblatio tibi sit domine quaesumus hodiernae festi- 5(1 uitatis accepta, qua et nostrae reconciliationis proceasit perfecta placatio et diuini cultus nobis est indita plenitudo. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Te laudis hostiam immolantes, 57 cuius figuram Abel iustus instituit, agnus quoque legalis ostendit, celebrauit Abraham, Melchisedech sacerdos exhibuit, sed uerus agnus et aeternus pontifex hodie natus Christus impleuit. Et ideo.
Infra actionem. Communicantes et diem sacratissimum celebrantes, 58 quo beatae Mariae intemerata uirginitas. Ut supra.
Ad complendum. Laeti domine frequentamus salutis humanae 59 principia, quia trina celebratio competit mysterio trinitatis. P.
Alia. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut natus hodie 60 saluator mundi, aicut diuinae nobis generationis eat auctor, ita et immortalitatis sit ipse largiton Qui tecum.
Alia oratio. Deus qui natiuitatis tuae exordium pro nostra 61 necessarium salute duxisti, respice in nos propitius , et quos similes ad imaginem tuam fecisti, similiores obseruatione tuorum perfice raan- datorum, qui cum.
Alia. Largire quaesumus domine famulis tuis fidei et securi- 62 tatis augmentum, ut qui de natiuitate filii tui domini nostri gloriantur, et aduersa mundi te gubernante non sentiant et quae temporaliter celebrare desiderant sine fine percipiant. Per eundem.
Alia. Deus, qui per beatae Mariae uirginis partum sine humana 63 concupiscentia procreatum in filii tui membra uenientes paternis fecisti praeiudiciis non teneri, praesta quaesumus, ut huius creaturae nouitate suscepta uetustatis antiquae [fol. 14] contagiis exuamur. Per eundem.
Alia. Concede nobis omnipotens deus, ut salutare tuum noua 64 caelorum luce mirabile, quod ad salutem mundi hodierna festiuitate processit, nostris semper innouandis cordibus oriatur. P.
Alia. Adesto domine supplicationibus nostris et populus tuus, 65 qui te factore conditus teque est auctore reparatus, te etiam iugiter operante saluetur. P.
— 10 —
(i6 Alia. Deus qui humanae substantiae digDitatem et mirabiliter
condidisti et mirabilius reformasti, da nobis quaesumus eius diuini- tatis esse consortes, qui humanitatis nostrae fieri dignatus est parti- ceps. Qui tecum.
67 uilia. Omnipotens sempiterne deus, qui in filii tui domini nostri
natiuitate tribuisti totius religionis initium perfectionemque constare, da nobis quaesumus in eius portione censeri, in quo totius salutis humanae summa consistit. Qui tecum.
(^8 Alia. Da quaesumus domine populo tuo inuiolabilem fidei
firmitatem, ut qui unigenitum tuum in tua tecum gloria sempiternum in ueritate nostri corporis natum de matre uirgine confitentur, et a praesentibus liberentur aduersis et mansuris gaudiis inserantur. Per eundem.
69 Alia. Omnipotens sempiterne deus, creator humanae reformator- que naturae, quam unigenitus tuus in utero perpetuae uirginis assump- sit, respice nos propitius, ut filii tui incarnatione suscepta inter ipsius mereamur membra numerari. Qui tecum.
70 Alia. Fundamentum fidei nostrae deus, qui in mentibus sanctis tanquam in excelsis montibus aeternitatis portas iustitia muniente com- ponis, concede nobis in te gloriose credere, tuumque fiHum dominum nostrum ad redemptionem animarum hominem factum praedicabiliter confiteri. Qui tecum.
71 Alia. Deus qui populo tuo plenae praestitisti redemptionis effectum, ut non solum unigeniti tui natiuitate corporea, sed etiam crucis eius patibulo saluaretur, huius quaesumus fidei famulis tuis tribue firmitatem, ut usque ad promissum gloriae tuae praemium ipso quoque gubernante perueniant. Qui tecum uiuit et regnat deus in unitate.
7. VII. KL. lAN. NAT. SCI STEPHANI.
7v> l)a nobis quesumus domine imitari quod colimus, ut discamus
et inimicos diiigere, quia eius na[ta]licia [fol. 15] celebramus, qui nouit etiam pro persecutoribus exorare dominum.
73 AMa. Omnipotens sempiterne deus, qui primitias martyrum in
beati leuitae Stephani sanguine dedicasti, tribue quaesumus, ut pro nobis intercessor existat, qui pro suis etiam persecutoribus exorauit domiuum nostrum.
— 11 -
Snper ohlata. Grata tibi sint domiDe munera quaesumus deuo- 74 tionis hodiernae, quae beati Stephani martyris tui commemoratio gloriosa depromit. P. d.
Fraefatio. UD. aeterne deus. Beati Stephani leuitae simul et 75 martyris nat.ilicia recolentes. Qui fidei, qui sacrae miliciae, qui dis- pensationis et castitatis egregie, qui praedicationis mirabilisque con- stantiae, qui confessionis ac patientiae exempla nobis ueneranda reliquit. Et ideo natiuitatem filii tui merito prae ceteris passionia suae festiuitate prosequitur, cuius gloriae sempiternae primus martyr occurrit. Per quem maiestatem.
Ad complendum. Auxilientur nobis domine sumpta mysteria et 7(5 intercedente beato Stephano martyre tuo sempiterna protectione con- firment. P.
Swper popuhim. Beatus martyr Stephanus domine quaesumus 77 pro fidelibus tuis suffragator accedat, qui dum bene sit placitus, pro his etiam possit audiri. P.
Aliae orationes. Gratias agimus domine multipHcatis circa nos 78 miserationibus tuis, qui et fiHi tui natiuitate nos saluas et beati Stephani deprecatione sustentas. Per eundem.
Alia. Deus qui nos unigeniti tui clementer incarnatione rede- 79 misti, da nobis patrocinia tuorum continuata sanctorum, quibus capere ualeamus salutaris mystern portionem. Per eundem.
Alia. Da nobis domine quaesumus beati Stephani protomartyris 80 intercessione adiuuari, ut qui pro suis exorauit lapidatoribus, pro suis intercedere dignetur ueneratoribus dominum.
Alia. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut beatus Stephanus 81 leuita magnificus, sicut ante aHos imitator dominicae passionis et pietatis enituit, ita sit fragiHtati nostrae promptus adiutor. Per eundem.
8.
[VI. KL. lAN. NAT. SCI lOHANNIS EUANGELISTAE.] Aecclesiam tuam domine benignus iUustra, ut beati lohannis 82
euangeHstae illuminata doctrinis ad dona perueniat sempiterna. P.
d. [fol. 16]
Alia. Deus qui per os beati apostoH tui lohannis uerbi tui 83 nobis archana reserasti, praesta quaesumus, ut quod iHe nostris auribus excellenter infudit, inteUegentiae competentis eruditione capiamus. P.
— 12 —
84 Super ohlata. Suscipe munera domine, quae in eius tibi sollemni- tate deferimus, cuius nos confidimus patrocinio liberari. P.
85 Praefatio. UD. aeterne deus. Beati apostoli tui et euangelistae lohannis ueneranda natalicia recensentes, qui domini nostri lesu Christi filii tui uocatione suscepta terrenum respuit patrem, ut posset inuenire caelestem. Adeptus in regno caelorum sedem apostolici culminis, qui tantum retia contempserat genitoris quique ab eodem unigenito tuo ?ic familiariter est dilectus et inmensae gratiae muneribus approbatus, ut eum idem dominus in cruce iam positus uicarium suae matri uirgini filium subrogaret, quatinus beatae genitricis integritati probati dilectique discipuli uirginitas deseruiret. Nam et in caenae mysticae sacrosancto conuiuio super ipsum uitae fontem aeternum scilicet pectus recubuerat saluatoris. De quo perenniter manantia caelestis hauriens fluenta doctrinae tam profundis ac mysticis reuelationibus est imbutus, ut omnem transgrediens creaturam excelsa mente conspiceret et euan- gelica uoce proferret, quod ,in principio erat uerbura, et uerbum erat apud deum et deus erat uerbum'. Et ideo.
86 Ad complendum. Refecti cibo potuque caelesti, deus noster, te Bupplices deprecamur, ut in cuius haec coramemoratione percepimus, eius rauniamur et precibus. P.
87 Super populum. Assit aecclesiae tuae domine quaesumus beatus euangelista lohannes, ut cuius perpetuus doctor existit, semper esse non desinat suffragator. P.
88 Aliae orationes. Deus qui beati lohannis euangelistae prae- coniis ptincipii sempiterni secreta reserasti, da quaesumus, ut ad intellegentiara uerbi eius, per quem nobis resplendet, suffragiis acce- damus. P.
89 Alia. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut excellentiam uerbi tui, quam beatus euangelista lohannes asseruit, et conuenienter intel- legere ualeamus et ueraciter profiteri. Per eundem.
90 Alia. Omnipotens sempiterne deus, qui huius diei ueuerandam sanctamque laetitiam beati apostoli tui lohannis et euangelistae festi- uitate tribuisti, da aecclesiae tuae quaesumus et amare quod credidit et praedicare quod docuit. P.
91 ALia. Sit domine quaesumus beatus lohannes euangelista nostrae fragilitatis adiutor et pro nobis tibi suppHcans copiosius audiatur, P.
— 13 -.
9. V. KL. lAK NAT. SCORUM INNOCENTUM.
Deus, cuius hodierna die praeconium innocentes martyres [fol. 17] 92 non loquendo, sed nioriendo confessi sunt, omnia in nobis uitiorum mala mortifica, ut fidem tuam, quam lingua nostra loquitur, etiam moribus uita fateatur. P.
Alia. Deus qui donis tuia infantium quoque neacia sacramenti 93 corda praecedis, tnbue quaesumus, ut et nostrae conscientiae fiduciam non habentes indulgentia semper nos copiosa praeueniat. P.
Super ohlata. Sanctorum tuorum nobis domine pia non desit 94 oratio, quae et munera nostra conciliet et tuam nobis indulgentiam semper obtineat. P.
Alia. Adesto domine muneribus innocentum festiuitate sacrandis 95 et praesta, quaesumus, ut eorum sinceritatem possimus imitari, quorum tibi dicatam ueneramur infantiam. P.
UD. aeterne deus. Et in pretiosis mortibus paruulorum, quos 96 propter nostri saluatoris infantiam bestiali saeuitia Herodes funestus occidit, inmensa clementiae tuae dona praedicare. In quibus fulget sola magis gratia quam uoluntas, et clara est prius confessio quam loquela, ante passio quam membra idonea passioni. Existunt testes Christi qui eius nondum fuerant agnitores. 0 infinita benignitas, 0 ineffabilis misericordia, quae pro suo nomine trucidatis meritum gloriae perire non patitur, sed proprio cruore perfusis et salus re- generationis adhibetur et imputatur corona martyrii. Et ideo.
Ad complendum. Uotiua domine dona percepimus, quae sancto- 97 rum nobis precibus et praesentis quaeaumus uitae pariter et aeternae tribuant conferre subsidium. P.
Aliae orationes. Discat aecclesia tua deus infantium quos hodie 98 ueneramur exemplo sinceram tenere pietatem, quae prius uitam praestitit sempiternam, quam posset nosse presentem. P.
Alia. Deus, qui licet sis magnus in magnis, mirabilia tamen 99 gloriosius operaris in minimis, da nobis quaesumus in eorum cele- britate gaudere, qui filio tuo domino nostro testimonium prebueruut etiam non loquentes. P.
Alia. Adiuua nos domine quaesumus eorum deprecatione sancto- lOO rum, qui filium tuum necdum humana uoce profitentes caelesti sunt pro eius natiuitate gratia coronati. Per eundem.
_ 14 -
101 Alia. Ipsi nobis domine quaesumus postulent mentium puri- tatem, quorum innocentiam hodie sollemniter celebramus. P. d. n. I. Chr.
10. II. KL. lAN. NAT. SCI SILUESTRI PAPE.
102 Da quesumus OQinipotens deus, ut beati Siluestri confessoris tui atque pontificis ueneranda sollemnitas et deuotionem nobis augeat et salutem. P.
103 Super ohlata. Sacris altaribus domine hostias superpositas sanctus Siluester quaesumus in salutem nobis prouenire deposcat. P.
104 Ad complendum. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut de perceptis muneribus gratias exhibentes beneficia potiora sumamus. P.
11.
KL. lAN. OCTAB. DNI. Statio ad sanctam Mariam.
105 Deus qui nobis [fol. 18] nati saluatoris diem celebrare concedis octauum, fac quaesumus nos eius perpetua diuinitate muniri, cuius sumus carnaU commertio reparati. Qui tecum.
106 Alia. Omnipotens sempiterne deus, qui in unigenito tuo nouam creaturam nos tibi esse fecisti, custodi opera misericordiae tuae et ab omnibus nos maculis uetustatis emunda, ut per auxilium gratiae tuae in illius inueniamur forma, in quo tecum est nostra substantia. Qui tecum.
107 Super ohlata. Praesta quaesumus domine, ut per haec munera, quae domini nostri lesu Christi archanae natiuitatis mysterio gerimus, purificatae mentis intellegentiam consequamur. Per eundem.
108 Fraefatio. UD. per Christum dominum nostrum. Cuius hodie circumcisionis diem et natiuitatis octauum celebrantes tua domine mirabilia ueneramur, quia quae peperit et mater et uirgo est; qui natus est, et infans et deus ost: merito caeli locuti sunt, angeli gratu- lati, pastores laetati, magi mutati, reges turbati, paruuli gloriosa passiono coronati. Et ideo.
1013 Ad complendum. Praesta quaesumus domine, ut quod salua-
toris nostri iterata sollemnitate percepimus, perpetue nobis redemp- tionis conferat medicinam. Per eundem.
^ 15 -^
Super pop/ilum. Omnipotens sempiterne deus, qui tuae mensae 110 participes a diabolico iubes abstinere conuiuio, da quaeaumus plebi tuae, ut gustu mortiferae profanitatis abiecto puris mentibus ad aepulas aeternae salutis accedat. P.
12.
111. NON. lAN. NAT. SCAE GENOUEFE UIRGINIS.
Beatae Genouefae uatalicia ueneranda doraine quaesumus aec- m clesia tua deuota suscipiat et fiat magnae glorificationis amore deuotior et tantae fidei proficiat exemplo. P.
Super ohlata. Offerimus domine preces et munera in honore 112 sanctae Genouefae gaudentes. Praesta quaesumus, ut et conuenienter haec agere et remedium sempiternum ualeamus adquirere. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Beatae Genouefae natalicia reco- 113 lentes. Uere enim huius honorandus est dies, quae sic terrena generatione processit, ut ad diuinitatis consortium perueniret. Per Christum.
Adiuuent nos quaesumus domine et haec mysteria sacra quae 114 surapsimus et beatae Genouefae intercessio ueneranda. P.
13. NON. lAN. UIGILIA EPIPHANIE.
Corda nostra quaesumus domine uenturae festiuitatis splendor 115 illustret, quo mundi huius tenebris carere ualeamus et perueniamus ad patriam claritatis aeternae. P.
Super oblata. Tribue quaesumus domine, ut ei praesentibus 1I6 immolemus sacrificiis et sumamus. quem uenturae sollemnitatis pia munera preloquuntur. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et te laudare mirabilem deum 117 in omnibus operibus tuis, quibus sacratissima regni tui mysteria reue- lasti. Hanc etenim festiuitatem dominicae apparitionis index stella precesait, quae natum in terra caeli dominum magis stupentibus nuntiaret: ut manifestandus mundo deus et caelesti denuntiaretur in- dicio et temporaliter procreatus signorum temporalium ministerio panderetur. Et ideo.
— 16 —
118 Ad complendum. Illumina quaesumus domine populum tuum et splendoie gloriae tuae cor eius semper acce^njde, ut saluatorem suum et incessanter agnoscat et ueraciter apprehendat dominum nostrum lesum Christum. [fol. 19]
14. VIII. ID. lAN. EPIPHANIA DNI NRI IE8U CHRISTI.
119 Deus qui hodierna die unigenitum tuum gentibus stella duce reuelasti, concede propitiuS; ut qui iam te ex fide cognoscimus, usque ad contemplandam speciem tuae celsitudinin perducamur. Per eundem.
120 Alia. Omnipotens sempiterne deus, qui uerbi tui incarnationem preclari testimonio sideris indicasti, quod uidentes magi oblatis maiestatem tuam muneribus adorarunt, concede semper, ut in menti- bus nostris tuae appareat stella iustitiae et noster in tua sit confessione thesaurus. P.
121 Super oblata. Aecclesiae tuae quaesumus domine dona propi- tius iutuere, quibus non iam aurum thus et myrra profertur, sed quod eisdem muneribus declaratur immolatur et sumitur. P.
122 Praefatio. UD. aeterne deus. Qui notam fecisti in popuhs miseiicordiam tuam et salutare tuum cunctis gentibus declarasti, hodiernum eligens diem, iu quem [ad] adorandam ueri regis infantiam excitatos de remotis partibus magos clarior caeteris sideribus stella perduceret et caeli ac terrae dominum corporaliter natum radio suae lucis ostenderet. Et ideo.
123 Infra actionem. Communicantes et diem sacratissimum cele- brantes, quo unigenitus tuus in tua tecum gloria coaeternus in ueritate nostrae carnis natus magis de longinquo uenientibus uisibilis et corporalis apparuit. Sed et memoriam.
124 Ad complendum. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut quae sollemni celebramus officio, purificate mentis intellegentia conse- quamur. P.
125 Super populum,. Deus qui per huius celebritatis mysterium aeternitatis tuae lumen cunctis gentibus suscitasti, da plebi tuae redemptoris sui plenum cognoscere fulgorem, ut ad perpetuam clari- tatem per eius incrementa perueniat, per quem eadem sumpsit exordia. Qui tecum.
Tafel 14.
N
O
Q c»
CN
W Q)
-M
c
0)
o o
c c
c/) ^
C/)
-o .-
O cD
E -
« m
c
(P
E
0)
m
Tafcl 15.
Octava domini (Gang zum Tempel). 1. Jan.
Bl 17 b; S. 14.
Tafel 16.
Epiphania (Anbetung der Konige, Hochzeit zu Kana, Taufe Christi). 6. Jan.
Bl. 19» S. 16.
— 17 ---
Aliae oraiiones. Deus illuminator omnium gentium da populis 126 tuis perpetua pace gaudere et illud lumen splendidum iufunde cordibus Dostris, quod trium magorum mentibus aspirasti. P.
Alia. Omnipotens sempiterne deus fidelium splendor animarum, 127 qui hanc sollemuitatem electionis gentium primitiiH consecrasti, imple mundum gloria tua et subditis tibi populis per luminis tui appare claritatem. Qui tecum.
Alia. Concede nobis omnipotens deus, ut salutare tuum noua 128 caelorum luce [fol. 20] mirabile, quod ad salutem mundi hodierna festiui- tate processit, nostris semper innouandis cordibus oriatur. Per eundem.
Alia. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut saluatoris mundi 129 stella duce manifestata natiuitas mentibus nostris reueletur semper et crescat. Per eundem.
Alia. Da nobis quaesumus domine digne celebrare mysterium, 180 quod in nostri saluatoris infantia miraculis coruscantibus deciaratur et corporalibus incrementis manifesta designatur humanitas. Per eundem.
15. ID. lAN. OCT. EPIPHANIAE ET NAT. SCI HILARII CON-
FE8S0RIS.
Deus cuius unigenitus in substantia nostrae carnis apparuit, presta 131 quaesumus, ut per eum, quem similem nobis foris agnouimus, intus reformari mereamur. Qui tecum.
Alia. Deus cuius miseratione delinquentes mutanturad ueniam, 132 iusti transferuntur ad palmam, qui infusus corde beati Hilarii antistitis quasi de tuo templo fidei responsa dedisti, concede propitius, ut qui tunc inclitum confessorem fecisti caesarem non timere, eius inter- cessione ab spiritali hoste plebem protegas obsecrantem, ut cuius sollemnitate tripudiat, eius sit fida prece defensa. P.
Super oblata. Hostias tibi domine pro nati filii tui apparitione 133 deferimus suppliciter exorantes, ut sicut ipse nostrorum auctor est munerum, ita ipse sit misericors et susceptor, lesus Christus dominus noster. Qui tecum.
Alia. Uniuersitatis conditor et humani generis reformator omni- 134 potens deus, annue quaesumus precibus nostris, ut qui miramur in doctore, quod colimus, mereamur in munere, quo placeamus; et sicut beato Hilario confessori tuo atque pontifici dedisti, da aecclesiae
2
— 18 —
tuae coDcordiam memoriam gloriosam eo obtinente, ut sacrificium Dostrum eius meritis tibi efficiatur acceptum. Per d.
135 Praefatio. UD. Nos tibi semper et ubique gratias agere, uota
soluere, munera consecrare, dominesancte pateromnipotens aeterne deus. Qui beatum Hilarium confessorem tuum praeelegisti tibi sacratae con- fessioDis aDtistitem ingenti lumine coruscantem, morum lenitate pollen- tem, fidei feruore flagrantem, eloqui[i] fonte torrentem. Cui quae sit gloria, ostendit concursus ad tumulum, purificatio incursorum, medela languentium, mirandarum sigua uirtutum. Quia etsi hic natura fecit finem per transitum, illic uiuunt pontificis merita post sepalchrum, ubi praesentia saluatoris est lesu Christi domini nostri. Per quem.
13i; Ad complendum. Caelesti lumine quaesumus domine semper
et ubique [nos] preueni, ut mysterium, cuius nos participes esse uoluisti, et puro cernamus intuitu et digno percipiamus effectu. P.
IHT Alia. IllumiDa quaesumus dornine populum tuum et splendore
gratiae tuae cor eius semper accende, ut saluatorem suum et in- cessanter agnoscat et ueraciter apprehendat dominum nostrum.
i:^s Alia. Deus fidelium remunerator animarum praesta quaesumus,
ut beati Hilarii confessoris tui atque pontificis, cuius uenerandam celebramus festiuitatem, eius precibus indulgentiam consequamur. P.
16. XYIIH. KL. FEB. NAT. SCI FELICIS PRESBYTERI.
139 Concede quesumus omnipotens deus, ut ad meliorem uitam sanctorum tuorum exempla nos prouocent, quatinus quorum sollemnia agimus, etiam actus imitemur. P.
140 Alia. Da quaesumus omnipotens deus, ut beatus Felix, qui donis tuis extitit glorio-[fol. 21]sus, apud te pro nobis existat idoneus inter- uentor. P.
141 Sujjer ohlata. llostias tibi domine beati Felicis confessoris tui dicatas rneritis benignus assume et ad perpetuum nobis tribue prouenire subsidium. P.
142 Praefatio. UD. aeterne deus. Et confessionem sancti Felicis nieniorabilem non tacere, qui nec hereticia prauitatibus nec saeculi blandiinentis a sui status rectitufline potuit irnmutari, sed inter utra- que discrimina ueritatis assertor firmitatem tuae fidei non reliquit. Per Chr.
— 19 —
Ad complendum. Sanctorum precibus confidentes quaesumus 14^ domine, ut per ea quae sumpsimus aeterna remedia capiamus. P.
17. XVII. KL. FEB. NAT. SCI MARCELLI PAPE ET MARTYRIS.
Preces populi tui quaesumus domine clementer exaudi, ut beati 144 Marcelli martyrid tui atque pontificis meritis adiuuemur, cuius passione laetamar. P.
Alia. Da quaesumus omnipotens deus, ut qui beati Marcelli 145 martyris tui atque pontificis sollemnia colimus, eius apud te inter- cessionibus adiuuemur. P.
Super oblata. Suscipe quaesumus domine munera dignanter oblata i46 et beati Marcelli suffragantibus meritis ad nostrae salutis auxilium prouenire concede. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Qui glorificaris in tuorum con- 147 fessione sanctorum et non solum excellentioribus premiis martyrum tuorum merita gloriosa prosequeris, sed etiam eacro ministerio compe- tentibus seruitiis exequentes gaudium domini sui tribuis benignus intrare. P. Chr.
Ad complendum. Satiasti domine familiam tuam muneribus sacris: 148 eius quaesumus interuen[tione] nos refoue, cuius sollemnia celebramus. P.
18. XV. KL. FEB. NAT. SCAE PRISCAE MARTYRIS.
Da quesumus omnipotens deus, ut qui beatae Priscae martyris 149 tuae natalicia colimus, et annua sollemnitate laetemur et tantae fidei proficiamus exemplo. P.
Super ohlata. Hostia haec domine quesumus, quam in sanctorum i.jO tuorum nataliciis recensentes offerimus, et uincula nostrae prauitatis absoluat et tuae nobis misericordie dona conciliet. P.
Ad complendum. Quesumus domine salutaribus repleti mysteriis, 151 ut cuius sollemnia celebramus, eius orationibus adiuuemur. P.
2*
— 20 —
19. XIIII. KL. FEB. NAT. SOORUM MARII ET MARTHAE.
152 Exaudi domine populum tuum cum sanctorum tuorum tibi patro- cinio supplicantem, ut et temporalis uitae nos tribuas pace gaudere et aeternae reperire subsidium. P.
153 Super ohlata. Preces domine tuorum respice oblationesque fide- lium ut et tibi gratae sint pro tuorum festiuitate sanctorum et nobis conferant tuae propitiationis auxilium. P.
ir,4 Ad complendum. Sanctorum tuorum domine intercessione pla-
catus praesta quaesumus, ut quod temporali celebramus actione, per- petua saluatione capiamus. P.
20. XIII. KL. FEB. NAT. SCI FABIANI MARTYRIS. [fol. 22]
155 Infirmitatem nostram respice omnipotens deus, et quia pondus propriae actionis grauat, beati Fabiani martyris tui atque pontificis intercessio gloriosa nos protegat. P,
156 Alia. Assit domine quaesumus sancta precatio beati pontificis et martyris tui Fabiani, quae nos et terrenis affectibus incessanter ex- pediat et caelestia desiderare perficiat. P.
157 Su;per ohlata. Intercessio quaesumus domine beati pontificis et martyris tui Fabiani munera nostra commendet nosque eius ueneratio tuae maiestati reddat acceptos. P.
158 Ad complendmn. Refecti participatione muneris sacri quaesumus domine deus noster, ut cuius exequimur cultum, sentiamus auxilium. P.
21. EODEM DIE NAT. SCI SEBASTIANI MARTYRIS.
159 Deus qui beatum Saebastianum martyrem tuum uirtute constantiae in passione roborasti, ex eius nobis imitatione tribue pro amore tuo prospera mundi despicere et nulla eius aduersa formidare. P.
160 Alia. Praesta quaesumus domine, ut intercedente beato Sebastiano martyro tuo et a cunctis adueraitatibus muniamur in corpore et a prauis cogitationibus mundemur in mente. P.
— 21 —
Super ohlata. Sancto Sebastiano interuenicnte domine tibi seruitua 161 nostra complaceat et obsequia munerum fiant praesidia deuotorum. F.
Praefatio. UD. aeterne deus. Quoniam martyris beati Sebastiani \(\i pro confessione nominis tui uenerabilis sanguis effusus simul et mira- bilia tua manifestat, qui perficis in infirmitate uirtutem, et nostris studiis dat profectum et infirmis apud te preatat auxilium. P. Chr.
Ad complendum. Sacro munere satiati supplices te domine de- ki.h precarnur, ut quod debitae seruitutis celebramus officio, intercedente beato Sebastiano martyre tuo saluationis tuae sentiamus augmentum. P.
22. XII. KL. FEB. NAT. SCAE AGNETIS UIRGINIS.
Crescat domine semper in nobis sanctae iocunditatis afi^ectus et i64 beatae Agnetis uirginis atque martyris tuae ueneranda festiuitas augeatur. P.
Alia. Praesta quaesumus domine mentibus nostris cum exulta- 165 tione prouectum, ut beatae Agnetis martyris tuae, cuius diem passionis annua deuotione recolimus, etiam fidei constantia[m] subsequamur. P.
Super ohlata. Hostias domine quas tibi offerimus propitius re- 166 spice et intercedente beata Agna martyre tua uincula peccatorum nostrorum absolue. P.
Alia. Hodiernum domine sacrificium laetantes exequimur, quo 167 beatae Agnetis caelestem uictoriam recensentes et tua magnalia prae- dicamus et nos adquisisse gaudemus suffragia gloriosa. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et diem beatae Agnetis martyrio 168 consecratam sollemniter recensere, quae terrenae generositatis oblec- tamenta despiciens caelestem meruit dignitatem. Societatis bumanae uota contempnens aeterni regis est sociata consortio, Et pretiosam mortem sexus fragilitate calcata pro Ghristi confessione suscipiens simul facta est conformis et sempiternitatis eius et gloriae. Per quem.
Ad complendum. Sumentes domine gaudia sempiterna de parti- 169 cipatione sacramenti festiuitatis sanctae martyris Agnetis suppliciter deprecamur, ut quae sedula seruitute donante te [fol. 23] gerimus, dignis sensibus tuo munere capiamus. P.
Alia. Refecti cibo [etc. = n. 86]. 170
— 22 —
23.
XI. KL. FEB. NAT. SCI UINCENTII MAKTYRIS.
171 Adesto qiiesumus domine supplicationibus nostris, ut qui ex ini- quitate nostra reos nos esse cognoscimus, beati Uincentii martyris tui intercessione liberemur. P.
172 Siiper oblata. Muneribus nostris quesumus domine precibusque susceptis et caelestibus nos munda mysteriis et clementer exaudi. P.
173 Alia. Hostias tibi domine beati Uincentii martyris tui dicatas meritis benignus assume et ad perpetuum nobis tribue prouenire sub- sidium. P.
174 Praefatio, UD. p. Chr. d. n. Pro cuius nomine gloriosus leuita Uincentius et miles inuictus rabidi hostis insaniam interritus adiit, modestus sustinuit, securus irrisit, sciens paratus esse, ut resisteret, nesciens elatus esse, quod uinceret, in utroque domini ac magistri, sui uestigia sequens, qui et humilitatis custorfiendae et de hostibus triumphandis suis fidelibus exempla sequenda monstrauit. Per quem.
175 Ad complendum. Quaesumus omnipotens deus, ut qui caelestia ah*menta percepimus, intercedente beato Uincentio martyre tuo per haec contra omnia aduersa muniamur. P.
24.
X. [KL.] FEB. NAT. SCORUM EMERENTIANAE MACHARII
ATQUE EUGENIAE.
17(3 Maiestati tuae nos quesumus domine martyrum tuorum Emeren-
tianae ^) et Macharii suppiicatio beata conciHet, ut qui incessabiliter actibus nostris offendimus, iustorum precibus expiemur. P.
177 Alia. Martyrum tuorum nos domine semper festa laetificent, et quorum celebramus meritum, experiamur auxilium. P.
178 Super oblata. Accepta tibi sit domine sacratae plebis oblatio pro tuorum honore aanctorum, quorum meritis se percepisae in tribu- latione cognoscit auxilium. P.
179 Ad complendum. lugiter nos domine sanctorum tuorum uota laetificent et patrocinia nobis martyrum ipsae semper festiuitates exhibeant. P.
') Hs. : emerentiani.
— 28 —
25. Vlll. KL. FEB. CONUERSIO FAULI APOSTOLI.
Deus qui uniuersnm munduni beati l^auli apostoli predicatione iso docuisti, da nobis quesuinus, ut (jui eius hodie conuersionem colimus, per eius ad te exempla gradiamur. P.
Super oblata. Apostoli tui Pauli precibus domine plebis tuae 181 dona sanctifica, ut quae tibi tuo grata sunt instituto, gratiora fiant patrocinio supplicantis. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et maiestatem tuam suppliciter 1S2 exorare, ut aecclesiam tuam beati Pauli apostoli tui predicatione edoctam nulla sinas fallacia uiolari. Et sicut nihil in uera religione manere dinoscitur, quod non eius condierit disciplina, ita ad peragenda ea quae docuit eius obtentu fidelibus tribuatur efficatia. Sentiatque cre- dentium gentium multitudo eum pro se apud te intercessorem, quem habere cognouit magistrum atque doctorem. P. Chr.
Ad complendum. Satiasti nos domine salutari mysterio: quae- 183 sumus, ut pro nobis eius non desit oratio, cuius donasti patrocinio gubernari. P.
Super populum. Praesta populo tuo domine quesumus con- 184 solationis auxilium et diuturnis calamitatibus laborantem [fol. 24] beati Pauli apostoli tui intercessione a cunclis tribulationibus erue. P.
26.
EODEM DIE NAT. SCI PREIECTI MARTTBIS.
Martyris tui Preiecti nos domine quaesumus interuentio gloriosa 185 commendet, ut quod nostris actibus non meremur, eius precibus consequamur. P.
Super oblata. Suacipe domine propitius orationem nostram cum 186 oblationibus hostiarum super impositis et martyris tui Preiecti de- precatione pietati tuae perfice benignus acceptas et illam quae in eo flagrauit fortem dilectionem in nobis benignus aspira. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et tuam misericordiam deprecari, 187 ut mentibus nostris beati martyris tui Preiecti praesenti sollemnitate spiritalis laetitiae tribuas iugiter suauitatem. Concedasque nobis, ut uenerando passionis eius triumphum obtentu illius et peccatorum re- missionem et sanctorum mereamur adipisci consortium. P. Chr.
— 24 —
188 ^d complendum. Uotiua domine pro beati martyris tui Preiecti
passione dona percepimus: quaesumus, ut eius precibus et praesentis uitae nobis pariter et aeternae tribuas conferre subsidium. P.
27. V. KL. FEB. NAT. SGAE AGNAE SECUNDO.
I
189 Adesto nobis omnipotens deus beatae Agnetis festa repetentibus, * quam hodiernae festiuitatis prolatam exortu ineffabili munere suble-
uasti. P.
190 Siiper oblata. Grata tibi sint domine quaesumus munera, quibus sanctae Agnetis magnificae soUemnitas recensetur; sic enim ab exordio sui usque in finem beati certaminis extitit gloriosa, ut eius nec initium debeamus praeterire nec finem. P.
1<)1 Praefatio. UD. aeterne deus. Beatae Agnetis natalicia geminantes:
uere enim huius honorandus est dies, quae sic terrena generatione processit, ut ad diuinitatis consortium perueniret. P. Chr.
V.)2 Ad complendum. Sumpsimus domine celebritatis annuae uotiua
sacramenta : praesta quaesumus, ut et temporaHs nobis uitae remedia prebeant et aeternae. P. d.
19 i Alia. Adiuuent nos quaesumus dornine et haec mysteria sancta
quae sumpsimus et beatae Agnetis intercessio ueneranda. P.
28.
IIII. NON. FEB. YPAPANTI.
Ad sanctam Mariam.
194 Oratio ad collectam. Erudi quesumus domine plebem tuam, et quae extrinsecus annua tribuis deuotione uenerari, interius assequi gratiae tuae luce concede. P.
Missa ad sanctam Mariam maiorem.
195 Omnipotens sempiterne deus, maiestatem tuam supplices exoramus, ut sicut unigenitus filius [fol. 25j tuua hodierna die cum nostrae carnis substantia in templo est praesentatus, ita nos facias purificatis tibi mentibus praesentari. P.
19fi Super ohlata. Exaudi domine preces nostras, et ut digna sint
munera, quae ocuiis tuae maiestatis offerimus, subsidium nobis tuae pietatia impende. P.
: kX
41
o. r - ?• i - O ^ ■'
7a/e/ /7.
'*^
^
•9 •^ <i -
^'4'^ .5 •'p-^i ~
e 5 I
-' ^ .13
r^ J^ *^ 5 F k C t
*■ - ^^ ^ B l'^
r5.ll:rS|.|£f B
■ rT 3. .-= «*-■-■;
?^ 2
r ■•= ^ tf s ^
iirt " '
H-ilifill
=Mlflltl
'^l
co
CM CN
■o
c
C^ QQ
ninnhiiiurhonaruiciutcfi:
did^ qupficxcrmiH. oo7crx -aoTic;j>iXf7n7' ur^IauiiTU X2caf confbrauTn pcninnm- * ^
p CTArpi Ti \ o o i^ pL
^^uTnpfiTiiutclTic cdcbrrcrnr
annu^ucrau.tfacruTTt:\- pfT
q fimXccmp aialif 't lobiru r^ roncdix prcbcuir di^axnmj^ " pcrdiiTn jvl
/A diuuoTcrnofqfdTic^ccl^a:. ni^txcnA tciqu^tnnpftf nut^
TT cnvn da. \p ; j t ^K o >?-]^ ^5 f\ i :
-aul • c\qupcxmnfcait'uMiu*i xnbuitclcuaaonc uoicori ;I" xcnufAtTcqui oTxtnrxuP^ucc
concalc^' pcr' •
O );^T>o iu:^.oLL
xioxjTrxuajn fupplicct cxoia Tnuf^ in^icuxuni^xiircur^fTuuf
k^
- - — •»■» • •-* -^-
Bl. 24 b. Hypapante (Darstellung Jesu im Tempel). 2. Febr. (S. 24.)
j
I
— 25 —
Praefatio. UD. aeterne deus. In exiiltatione precipuae sollemni- i'i7 tatis hodiernae, in qua coaeternus tibi filius tuus unigenitus in nostra natus substantia a parentibus legali traditione deportatur in teniplum, idem legislator et custos, praecipieus et oboediens, dives in suo, pauper in nostro: par turturum uel duos pullos columbarum sacrificium uix offerre sufficit caeli terraeque possessor. llodie grandeui Symeonis iuualidis gestatur in mauibus, a quo mundi rector et dominus prae- dicatur. Accedit etiam oraculum uiduae testificantis, quoniam decebat, ut ab utroque annuntiaretur sexu utriusque saluator. Quem laudant.
Alia praefatio. UD. aeterne deus. Quia per iucarnati uerbi 108 mysterium noua mentis nostrae oculis lux tuae claritatis efFulsit, ut dum uisibiliter deum coguoscimus, per hunc inuisibiliiim amore ra- pianiur. Et ideo.
Ad complendnm. Quaesumus domine deus noster, ut sacro- 199 sancta mysteria, quae pro reparatiouis nostrae muuimiue contulisti, intercedente beata semper uirgiue Maria et praesens nobis remedium esse facias et futurum. Per eundem.
Ad complendiim. Peifice in nobis quaesumus domiue gratiam tuam, 200 qui iusti Symeouis expectationem implesti, ut sicut ille mortem uon uidit, priusquam Christum dominum uidere mereretur, ita et nos uitam obtineamus aeternam. Per euudem.
Alia. Quaesumus omnipotens deus, tua nos protectione custodi 20i et castimoniam mentibus uostris atque corporibus intercedente beata Maria propitiatus indulge, ut ueuieute sponso filio tuo unigenito ac- censis lampadibus eius digui prestolemur occursum. Qui tecum.
29. NON. FEB. NAT. SCAE AGATHAE UIRGINIS.
Indulgentiam nobis domine beata Agatha martyr imploret, quae -<>2 tibi semper grata extitit uirtute martyrii et merito castitatis et tuae professione uirtutis. P.
Alia. Deus qui inter caetera poteutiae tuae miracula etiam in 203 sexu fragili uictoriam martyrii contulisti, coucede propitius, ut cuius natalicia colimus, per eius ad te exempla gradiamur. P.
— 26 —
204 Super ohlata. Suscipe munera domine quaesumus, quae in beatae Agathae martyris tuae sollemnitate deferimus, cuius uos confidimus patrocinio liberari. P.
205 Alia. Fiant domine luo grata conspectui munera supplicantis aecclesiae, et ut nostrae saluti proficiant, assit intercessio beatae tuae martyris Agathae. P.
206 Praefatio. UD. p. Ghr. d. n. Pro cuius nomine poenarum mortisque contemptum in utroque sexu fidelium cunctis aetatibus contulisti: ut inter felicium martyrum palmas Agathen quoque bea- tissimam uirginem uictrici patientia coronares, quae nec minis territa nec suppliciis superata de diaboli saeuitia triumphauit, quia in tuae deitatis confessione permansit. Et ideo.
207 Ad complendum . Exultamus pariter et de percepto pane iustitiae et de tuae domine festiuitate martyris Agathae, quia interuentionibus tibi placentium coufidimus nobis ad perpetuam uitam profutura quae sumpsimua. P.
30. IIII. ID. FEB. NAT. SCAE SCOLASTICAE UIRGINIS.
20H Familiam tuam quesumus domine beatae uirginis tuae Scolasticae
meritis propitius respice, ut sicut ipsius precibus ad optinendum quod cupiuit imbrem caelitus descendere fecisti, ita eius supplicationibus |fol. 1^6] ariditatem nostri cordis supernao digneris gratiae rore per- fundere. P.
20*.) Alia. Deus qui beatae uirginis tuae Scolasticae animam ad osteu-
dendam innocentiae uiam in cohimbae specie caelum penetrare fecisti, concede nobis ipsius meritis innocenter uiuere, ut ad eadem mereamur gaudia peruenire. P.
210 Siiper oblata. Suscipe quaesumus domine ob honorem sacrae iiirgiuis tuae Scolasticae munus obhitum, et quod nostria assequi me- ritis non ualemus, eiusdem suffragantibus meritis largire propitius. P.
211 Ad complendum. Quos caelesti domine refectione satiasti, beatae quaesumus Scolasticae uirginis tiiae meritis a cunctis exime propitiatus aduersis. P.
— 27 —
31. EODEM DIE NAT. SCORUM ZOTICI HERENEI^) lACINTHI.
Domine dcus noster, miiltiplica siiper no3 ^ratiam tuam, et quorum •>]•) celebramus gloriosa certamina, tribue subscqui in sanctam professione uictoriam. V.
Super oblata. Suscipe quesumus domine munera populi tui pro ^13 martyrum festiuitate sanctorum et sincero nos corde fac eorum nata- liciis interesse. P.
Ad complendum. Sacramenti tui domiue quesumus suscepta 214 benedictio corpora nostra mentesque sanctificet et perpetuae miseri- cordiae nos praeparet ascribendos. P.
32.
EODEM DIE SCAE SOTERIS MARTYRIS.
Praesta quesumus omnipotens deus, ut sanctae Sotheris, cuius 215 humanitatis celebramus exordia, martyris beneficia sentiamus. P.
Super ohlata. Preces nostras quaesumus domine propitiatus ad- 21(> mitte et dicatum tibi sacrificium beata Sotheris martyr commendet. P.
Ad complendum. Sanctae Sotheris precibus confidentes quaesumus 217 domine, ut per ea quae sumpsimus aeterna remedia capiamus. P.
33.
XVr. KL. MAR. NAT. SCORUM UALENTINI UITALIS FELI-
OULAE ET ZENONIS.
Tuorum nos domine quesumus precibus tuere sanctorum, ut festa 2IS martyrum tuorum Ualentini Uitalis Feliculae et Zenonis sine cessa- tione uenerantes et fideli muniamur auxilio et magnifico proficiamus exemplo. P.
Super ohlata. Ad martyrum tuorum Ualentini Uitah's Feliculae 219 et Zenonis domine festa uenientes cum muneribus nomini tuo dicatis nostra ofFerimus uota: praesta quesumus, ut illi[s] reuerentiam deferentes nobis ueniam impetremus. P. »
Ad complendum. Protege domine plebem tuam et festiuitatem 220 martyrum tuorum Ualentini Uitalis Feliculae et Zenonis, quam nobis tradis assidue, debitam tibi persolui precibus concedas sanctorum. P»
') Hs. : HENERENEI.
— 28 —
34. XIIII. KL. MAR. NAT. SCAE lULIANAE UIRGINIS.
221 Omnipotens sempiterne deus, qui iDfirma mundi eligis ut fortia quaeque confundas, da nobis in festiuitate sanctae martyris tuae lulianae congrua deuotione gaudere, ut et potentiam tuam in eius passione laudemus et prouisum nobis percipiamus auxilium. P.
222 Siiper oblata. In sanctae martyris tuae lulianae passione pretiosa te domine mirabi-[fol. 27]Iem praedicantes m.unera uotiua deferimus: praesta quesumus, ut sicut eius tibi grata sunt merita, sic nostrae seruitutis accepta reddantur officia. P.
223 Ad complendum. Libantes domine mensae tuae beata mysteria quesumus, ut sanctae lulianae martyris tuae interuentionibus et prae- aentem nobis misericordiam conferant et aeternam. P.
35. YIII. KL. MAR. CATHEDRA SCI PETRI.
224 Deus qui beato apostolo tuo Petro collatis clauibus regni caelestis animas ligandi atque soluendi pontificium tradidisti, concede, ut inter- cessionis eius auxilio a peccatorum nostrorum nexibus liberemur. Qui uiuis.
225 Super ohlata. Aecclesiae tuae quesumus domine preces et bostias beati Petri apostoli commendet oratio, ut quod pro illius gloria cele- bramus, nobia prosit ad ueniam. P.
226 Praefatio. UD. aeterne deus. Et te laudare mirabilem deum in sanctis tuis, in quibus glorificatus es uehementer. Per quos uni- geniti tui sacrum corpus exornas et in quibus aecclesiae tuae funda- menta constituis, quam in patriarchis fundasti, in prophetis praeparasti, in apostolis condidisti. Ex quibus beatum Petrum apostolorum prin- cipem ob confessionem unigeniti filii tui per os eiusdem uerbi tui confirmatum in fundameuto domus tuae mutato nomine caelestium claustrorum praesulem custodemque fecisti, diuino ei iure concesso, ut quae statuisset in terris, seruarentur in caelis. In cuius ueneratione hodierna die maiestati tuac haec festa persoluimus et gratiarum ac laudis hostiam immolamus. Per quem.
— 29 ~
/id comjdendum. liaetificet iios qiiaesiimus dorainc niiinus oblatum, l>i^7 ut sicut in apostolo Petro te mirabilem praedicamus, sic per illum tuae sumamus indulgentiae largitatem. P.
36.
VI. KL. MAR. NA.T. SCI MATHIEi) APOSTOLI.
Deus qui bentum Mathiam apostolorum tuorum collegio sociasti, 228 tribue quesumus, ut eius interuentione tuae circa nos pietatis semper uiscera sentiamus. P.
Super oblata. Deus, qui proditoris apostatae ruinam, ne aposto- 229 lorum tuorum numerus sacratus perfectione careret, beati Mathiae electione supplesti, praesentia munera sanctifica et per ea nos gratiae tuae uirtute confirma. P.
Ad complendutn. Praesta quesumus omnipotens et misericors 230 deus, ut per haec sancta quae sumpsimus interueniente beato Mathia apostolo tuo ueniam consequamur et pacem. P.
Super populian. Percipiat domine quesumus populus tuus inter- 231 cedente beato Mathia apostolo tuo misericordiam quam deposcit, et quam precatur humiliter indulgentiam consequatur et pacem. P.
37. NO.V. MAR. NAT. SCARUM PERPETUAE ET FELICITATIS.
Da nobis domine deus noster sanctorum martyrum palmas in- 232 cessabili deuotione uenerari, ut quos digna mente non possumus sequi, humilibus saltem frequentemus -) obsequiis. P.
Super ohlata. Intende domine munera quaesumus alta-[fol. 28J 233 ribus tuis pro sanctarum tuarum Felicitatis et Perpetuae commemo- ratione proposita, ut sicut per haec beata mysteria illis gloriam contuiisti, ita nobis indulgentiam largiaris. P.
Ad complendum. Praesta nobis domine quaesumus intercedentibus 234 sanctis tuis, ut quae ore contingimus, pura mente capiamus. P.
38. V. ID. MAR. UIGILIA SCI GREGORII PAPAE.
Concede quesumus domine fidelibus tuis digne sancti Gregorii 235 confessoris tui atque pontificis celebrare sollemnia, ut eius quae
0 Hs. : MATHEI. ') Hs. : frequentamas.
~ 30 —
fideliter expe[c]tant et hic experiantur auxilia et aeternis effectibus ap-
prehendant. P. 236 Siiper ohlata. Hostias domine quas nomini tuo sacrandas offerimus
sancti Gregorii prosequatur oratio, per quas nos et expiari facias et
defendi. P. •S.M Praefatio. UD. aeterne deus. Quia sic tribuis aecclesiam tuam
sancti Gregorii pontificis tui commemoratione gaudere, ut eam semper
ilh*us et festiuitate laetifices et exemplo piae conuersationis exerceas.
grataque tibi suppUcatione tuearis. P. Chr. 2:58 Ad complendurn. Prestent domine quaesumus tua sancta prae-
sidia, quod interuenientibus beati Gregorii meritis ab omnibus nos
absoluant peccatis. P.
39. mi. ID. MAR. NAT. SCT GREGORII PAPAE.
2'^\) Deus qui animae famuh tui Gregorii aeternae beatitudinis pre-
mia contuhsti, concede propitius, ut qui peccatorum nostrorum pondere premimur, eius apud te precibus subleuemur. P.
240 Super ohlata. Annue nobis domine, ut animae famuli tui Gre- gorii prosit oblatio, quam immolando totius mundi tribuiati relaxaro delicta. P.
241 Praefatio. UD. aeterne deus. Qui sic tribuis aecclesiam tuam sancti Gregorii pontificis tui commemoratione gaudere, ut eam et illius festiuitate laetifices et exemplo piae conuersationis exerceas et uerbo praedicationis erudias grataque tibi suppHcatione tuearis. P. Chr.
242 Ad complendum. Deus qui beatum Gregorium pontificem sanc- torum tuorum meritis coequasti, concede propitius, ut qui comme- morationis eius festa percoHmus, uitae quoque imitemur exempla. P.
40. XIII. KL. APR. UIGILIA SCI BENEDICTI ABBATIS.
248 Concede nobis quesumus domine alacribus animis beati con-
fessoris tui Benedicti soUemnia praeuenire, cuius diuersis decorata uirtutibus tibi uita complacuit. P.
244 Super oblata. Oblata beati confessoris tui Benedicti honore sint
tibi domine nostra grata libamina et nostrarum apud te supplicationum effectum obtineant. P.
— 31 —
y\d complenditm. Qiios caelestibus domiue recreas alimentis, 245 interueniente beato confessoie Benedicto ab omnibus tuere periculis. P.
Super populnm. Fac noa quesumus domine beati confessoris tui lM() Henedicti digne sollemnia praeiienire, qui largitatis tuae praeuentus munere laudabilis uitae cursum glorioso fine conclusit. P.
41. EODEM DIE NAT. SCI CUTHBERTI EPISCOPI. [fol. 29 1
Omnipotens sempiterne deus, qui in meritis sancti tui Cuthberti nn sacerdotis semper es et ubique mirabilis, quaesumus clementiam tuam, ut sicut ei eminentem gloriam contulisti, sic ad consequendam miseri- cordiam tuam eius nos facias piecibus adiuuari, P.
Super ohlata. Haec tibi domine quesumus beati Cuthberti sacer- i>48 dotis precibus grata reddatur oblatio et pro ea nostrum gloriosa famulatum purificet. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. In quo ita uirtus antiqui hostis 24*) ehsa est, ut eius quem ipse superauerat beatum Cuthbertum sacer- dotem inter ceteros talem fecit esse uictorem, cuius aerias potestates gratia(e) tuae protectionis multiplici prostrauit militia. Unde et merito magnifica signorum floruit sanctitate, qui sanitatem morbis restituit multorum suumque nobis mirabile reliquit exemplum. Ideo etiam in illo speciale gratiae tuae munus agnoscimus, qui apostolici ponti- ficatus dignus in sua aetate successor et in actu extitit fidelissimus dispensator et alumnus aecclesiae acceptus sacerdos efi^ulsit insignis et egregius. P. Chr.
Ad complendum. Deus qui nos sanctorum tuorum temporali facis 250 commemoratione gaudere, praesta quesumus, ut beato Cuthberto inter- ueniente in ea rumcremur soite salutis, in qua illi tecum sunt tua gratia gloriosi. P.
Super populum. Deus qui sanctorum tuorum libenter suscipis 251 uoluntates, intercedente beato Cuthberto familiam tuam miserationis tuae dextera ab hostium insidiis protege semper et guberna. P.
42.
XH. KL. APR. NAT. SCI BENEDICTI ABBATIS ET CON-
FESSORIS.
Omnipotens sempiterne deus, qui hodierna die carnis eductum 252 de ergastulo beatum confessorem tuum Benedictum subleuasti ad
— 32 —
caelum, concede quesumus liaec festa tuis famulis celebrantibus cunctorum ueniam delictorum, ut qui exultantibus animis eius claritati congaudent, ipso apud te interueniente consocientur et meritis. P.
253 Super ohlata. Oblatis domine ob honorem beati confessoris tui
Benedicti placare ^) muneribus et ipsius tuis famulis interuentu cunc- torum [tribue] indulgentiam peccatorum. P.
25-1: Praefatio. UD. aeterne deus. Honorandi^) patris Benedicti
gloriosum celebrantes diem, in quo hoc triste saeculum deserens ad caelestis patriae gaudia migrauit aeterna ; qui sancti spiritus repletus dono decoro ^) monachorum gregi dignus pater effulsit, et quicquid sacris monuit dictis, sanctis impleuit operibus; ut quam diuinis inchoauerat oraculis semitam^ exemplis monatraret lucidis; ut gloriosa monachorum plebs paterna intuens uestigia ad perpetua lucis aeternae premia uenire mereretur. P. Chr.
255 Ad complendum. Perceptis tui corporis et sanguinis domine sacramentis concede nobis supplicante beato Benedicto confessore tuo ita muniri, ut et temporalibus abundemur commodis et fulciamur aeternis. P.
256 Aliae orationes. Omnipotens et misericors deus, qui beatum Benedictum ad caelorum gloriam discipuiis uidentibus migrare fecisti, da nobis, ut sicut ille cgregius pastor extitit monachorum, nos quo- que oraticnibus eius adiuti illius exempla sectantes te auxiliante ad uitam peruenire mereamur aeternam. P. [fol. 30]
257 ^ilia. Fidelium tuorum quesumus domine uota serenus intende, et interuentu beati Benedicti cuius depositionis celebramus diem a cunctis nos reatibus absolutos festis concede interesse perpetuis. P.
258 Alia. Annue tuis famulis quaesumus omnipotens, ut sicut beato confessori tuo Benedicto aquam de rupis largitus es uertice, ita nobis eius suffragantibus meritis supernae largiaris misericordiae fontem. P.
259 Alia. Deu3 qui ad beati Benedicti confessoris tui imperium oboedientem discipulum super undas ambulare feciati, fac nos quae- Bumus mundanos fluctus tibi semper deuote famulando calcare. P.
2Gf) yllia. Deus cuius uirtute beatus Benedictus extincti fecit pueri
membra uiuiscere, praesta quaesumus nos eius meritis per afflatum tui spiritus uiuificari. P.
*) Hs. : placero. ^) lls. : honorandurn. ^) Hs.: decori.
Tafel 19
Mariae Verkundigung. 25 Marz. Bl. 30»; s. 33.
— ^^ -
Alia. Deua qui beati confessoris tui Benedicti nieritis prolapsum 2i\\ ab imo lacus gurgite ferrum remeare fecisti, praosta quesumus ipsius nos interuentu de lacu miseriae eripi et ad supernae hereditatis gaudia reformari. P.
AUa. Deus qui dos pii confessoris tui Benedicti uoluisti magisteriis ii<52 erudiri, eius meritis dignare ab omni insidiatoris fraude protegere. P.
Alia. Omnipotens sempiterne deus, qui radiantibus beati con- 208 fessoris tui Benedicti exemplis arduum tuis imitabile famulis iter fecisti, da nobis inoffensis per eius instituta gressibus pergere, ut eiusdem in regione uiuentium merearaur gaudiis admisceri. P.
43. VIII. KL. APR. ANNUNTIATIO SCAE MARIAE UIRGINIS.
Deus qui in beatae Mariae uirginis utero uerbum tuum angelo 264 annuntiante carnem suscipere uoluisti, praesta supplicibus tuis, ut qui uere eam dei genitricem credimus, eius apud te intercessionibus adiuuemur. P.
Alia. Deus qui hodierna die uerbum tuum in beatae uirginis 265 aluo adunare uoluisti, fac nos ita cuncta peragere, ut tibi placere ualeamus. P.
Alia. Exaudi nos domine sancte pater omnipotens aeterne deus, 266 qui per beatae Mariae sacrum uterum diuina gratia obumbratum uniuersum mundum illuminare dignatus es, maiestatem tuam suppli- citer exorantes, ut quod nostris meritis non ualemus obtinere, eius adipisci presidiis mereamur. P.
Super ohlata. Altari tuo domine superposita munera spiritus 267 sanctus assumat, qui hodie beatae Mariae uiscera splendoribus suae uirtutis repleuit. Per. in unitate eiusdem.
Alia. Oblationes nostras quaesumus domine propitiatus intende, 268 quas in honorem beatae et gloriosae semperque uirginis dei genitricis Mariae annua sollemnitate deferimus, ut coaeternus tibi spiritus sanctus, qui illius uiscera splendore suae gratiae repleuit, nos ab omni facinore delictorum emundet benignus. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Qui per beatae Mariae uirginis 260 partum aecclesiae tuae tribuisti celebrare mirabile mysterium et inenarrabile sacramentum. In qua manet intacta castitas, pudor integer,
3
I
— 34 —
firma coDstantia. Quae laetatur, quod uirgo concepit, quod caeli dominum castis portabat [fol. 31 J uisceribus, quod uirgo edidit partum. 0 admirandam diuine dispensationis operationem! Quae uirum non cognouit, et mater est et post filium uirgo est: duobus enim gauisa muneribus miratur, quod uirgo peperit, laetatur, quod redemptorem mundi edidit lesum Christum dominum nostrum. Per quem.
270 Ad complendum. Adesto domine populo tuo, ut quae sumpsit fideliter, et mente sibi et corpore beatae Mariae semper uirginis intercessione custodiat. P.
271 Super populum. Protege domine famulos tuos subsidiis mentis et corporis et beatae Mariae patrociniis coufidentes a cunctis hostibus redde securos. P.
272 Aliae orationes. Beate et gloriosae semperque uirginis dei genitricis Mariae nos quaesumus domine merita prosequantur et tuam nobis indulgentiam semper implorent. P.
273 Alia. Gratiam tuam domine mentibus nostris infunde, ut qui angelo nuntiante Christi filii tui incarnationem cognouimus, per passio- nem eius et crucem ad resurrectionis gloriam perducamur. Qui tecum.
274 Alia. Omnipotens sempiterne deus, qui coaeternum tibi filium hodie pro salute mundi secundum carnem spiritu sancto concipiendum angelico ministerio beatae Mariae semper uirgini declarasti, adesto propitius populo tuo, ut ad eius natiuitatem pace concessa liberioribus animis occurramus. P.
27o Aiia. Beate et gloriosae semperque uirginis dei genitricia
Mariae, quaesumus omnipotens deus, intercessio nos gloriosa protegat et ad uitam perducat aeternam. P.
276 Alia. Porrige nobis [domine deus] dexteram tuam et per inter- cessionem beatae et gloriosae semperque uirginis dei genitricis Mariae auxiUum nobis supernae uirtutis impende. P.
44. DOMINICA PRIMA POST NAT. DNL
277 Deus qui salutis aeternae beate Mariae uirginitate fecunda humano generi premia praestitisti, tribue quaesumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus, per quam meruimus auctorem uitae suscipere dominum nostrum lesum Christum.
- 35 -
Alia. Da nobis quaesumus oinnipotens deus, ut qui natiuitatis 27K domini noatri lesu (Ihristi soUemnia uenenimur, eiua eemper muniamur auxilio. Qui tecum.
Super ohlata. Muneribus nostria quaesumus [etc. = n. 172]. 279
Praefatio. UD. aeterne deus. Et sursum cordibua erectis diui- 2H0 num adorare mysterium, ut quod magno dei munere geritur, magnis aecclesiae gaudiis celebretur; quoniam humana conditio ueteri ') terrena- que lege cessante noua caelestique substantia mirabiliter restaurata profertur. P. Chr.
Ad complendum. Da nobis quaesumus domine deus noster, ut 281 qui natiuitatem domini nostri lesu Christi nos frequentare gaudemus, dignis conuersationibus ad eius mereamur pertinere consortium. P. d.
Super populum. Benedictionem tuam domine populus fidelis 282 accipiat, qua corpore saluatus ac mente et gratam tibi semper exhi- beat seruitutem et propitiationis tuae beneficia semper inueniat. P.
45. DOMINICA II. POST NAT. DNI.
Omnipotens sempiterne deus, dirige actus nostros in beneplacito 283 tuo, ut in nomine dilecti filii tui raereamur bonis operibus abundare. Qui tecum.
Alia. Propitiare misericors deus supplicationibus nostris et 284 populum tuum peruigili protectione custodi, ut qui unigenitum tuum in carne nostri corporis deum natum esse fatentur, nulla possint dia- boli falsitate cor-[fo]. 32]rumpi. Per eundem.
Super ohlata. Concede quaesumus domine, ut oculis tuae maiestatis 285 raunus oblatum et gratiam nobis deuotionis obtineat et efi^ectura beatae perennitatis adquirat. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Qui peccato prirai parentis ho- 286 minem a salutis finibus exulantem pietatis indulgentia ad ueniam uitaraque reuocasti raittendo nobis unigenitura filiura tuura dominura et saluatorera nostrura. Per quera.
Ad complendum. Per huius doraine operationem mysterii et 287 uitia nostra purgentur et iusta desideria corapleantur. P.
Super populum. Respice propitius domine ad debitara tibi populi 288 seruitutem, et inter humanae fragilitatis incerta nuilis aduersitatibus opprimatur, qui de tua protectione confidit. P.
^) Hs. : uetera.
- 36 -.
46. DOMINICA PRIMA POST THEOPHANIAM.
289 Uota quesumus domine populi supplicantis caelesti pietate pro-
sequere, ut et quae agenda sunt uideant et ad implenda quae uiderint conualescant. P.
291) AUa. Fac nos domine deus noster tuis oboedire mandatis, quia
tunc nobis prospera cuncta proueniant, si te totius uitae sequamur auctorem. P.
291 Super ohlata. Oblatum tibi domine sacrificium uiuificet nos semper et muniat. P.
292 Praefatio. UD. aeterne deus. Quia cum unigenitus tuus in substantia nostrae mortalitatis apparuit, in noua nos immortalitatis suae luce reparauit, Et ideo.
293 Ad complendiim. Supplices te rogamus omnipotens deus, ut quos tuis donis reficis sacramentis, tibi etiam placitis moribus dignanter deseruire concedas. P.
294 Super populmn. Conserua quaesumus domine familiam tuam et benedictionum tuarum propitius ubertate purifica, ut eruditionibus tuis semper multiplicetur et donis. P,
47. DOMINICA II. POST THEOPHANIAM.
29.5 Omnipotens sempiterne deus, qui caelestia simul et terrena mo-
deraris, supplicationes populi tui clementer exaudi et pacem tuam nostris concede temporibus. P.
296 Alia. Mirabilium deus operator inmense, qui quondam aquas in conspectu tuo sistentes deinceps in uina mutasti, te bumiliter implo- ramus, ut suscepta uoce clamoris nostri misericordiam tuam nobis deprecantibus numquam auferas, sed propitius inclina aurem tuam et exaudi preces nostras tibi supplicantes, ut serenissimo uultu uidere mereamur, quem in bac captiuitate nostra cum gloria uenturum ex- pectamus. Qui uiuis.
297 Super ohlata. Ut tibi grata sint domine munera populi suppli- cantis, ab omni quesumus eum contagione peruersitatis emunda. P.
298 Fraefatio. UD. aeterne deus. Semperque uirtutes et laudes tuas labiis exultationis effari, qui nobis ad releuandos istius uitae labores
— 37 —
diuersa donorum tuorum solatia et munerum salutarium gaudia contulisti mittendo nobis lesum Christum filium tuum dominum nostrum. Per quem.
Ail cvmplendum, Augeatur in nobis domine quaesumus tuae 2\y.\ uirtutis operatio, ut diuiuis uegetati sacramentis ad eorum promissa capienda tuo niunere praeparemur. P.
Super populum. Auxiliare domine populo tuo, ut sacre deuo- aw tiouis proficiens [fol. 33] incrementis et tuo semper munere guber- netur et ad redemptiouis aeternae pertineat te ducente consortium. P. d. D. I. Chr.
48.
DOMINICA III. POST THEOPHANIAM.
Omnipotens sempiterue deus, infirmitatem nostram propitius re- 301 spice atque ad protegendum uos dexteram tuae maiestatis extende. P.
AUa. Familiam tuam quesumus domine dextera tua perpetuo 302 circumdet auxilio, ut ab omni prauitate defen[saj donis caelestibus prosequatur. P.
Super oblata. Haec hostia domine quaesumus emundet nostra 303 delicta et^) ad sacrificium celebrandum subditorum tibi corpora meutes- que sanctificet. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et te in omni tempore collau- 30^ dare et benedicere, quia in te uiuimus et mouemur et sumus. Et nullum tempus nuUumque momentum est, quod a beneficiis pietatis tuae uacui transigamus: uariis etenim sollemnitatum causis salutarium nobis operum tuorum et munerum meraoria praesentis uitae tempora exornat. Unde et nos uel innouante laetitia praeteriti gaudii uel per- manentis boni tempus agnoscentes indefessas maiestati tuae grates exoluimus. P. Chr.
Ad complendum. Quos tantis domine largiris uti mysteriis, quae- 305 sumus, ut effectibus nos eorum ueraciter aptare digneris. P.
Super populum. Assit domine qucsumus propitiatio tua populo 306 supplicanti, ut quod te inspirante fideliter expetit, tua celeri largitate percipiat. P. d. n. [etc.]
>) Hs.: ut.
— 38 —
49. DOMINICA IIII. POST THEOPHANIAM.
307 Deus qui nos in tantis periculis constitutos pro humana scis fragilitate non posse subsistere, da nobis salutem mentis et corporis, ut ea quae pro peccatis nostris patimur te adiuuante uincamus. P.
308 Alia. Porrige dexteram tuam quesumus domine plebi tuam misericordiam postulanti, per quam et errores declinet humanos et solatia uitae mortalis accipiat et sempiterna gaudia comprehendat. P.
309 Super ohlata. Concede quesumus omnipotens deus, ut huius sacrificii munus oblatum fragilitatem nostram ab omni malo purget semper et muniat. P.
310 Praefatio. UD. aeterne deus. Qui genus humanum praeua- ricatione sua in ipsius originis radice damnatum per florem uirginalis uteri reddere dignatus est absolutum, ut hominem, quem [per] unigenitum creaueras, per fiHum tuum deum et hominem recreares, et diabolus, qui Adam in fragili carne deuicerat, conseruata iustitia a deo carne uinceretur assumpta. P. Chr.
311 Ad complendum. Munera tua nos deus a delectationibus terrenis expediant et caelestibus nos instruant alimentis. P.
312 Super populum. Uox clamantis aecclesiae ad aures domine quesumus tuae pietatis ascendat, ut percepta uenia peccatorum te fiant operante deuota, te protegente secura. P.
50. DOM. V. POST THEOPHANIAM.
313 Famiham tuam quesumus domine continuata pietate custodi, ut quae in sola spe gratiae caelestis innititur, tua semper protectione muniatur. P. [fol. 34]
314 Alia, Deus qui solus es bonus et sine quo nuUus est bonus, iube nos quesuraus tales fieri, qui a tua non mereamur bonitate priuari. P.
31.-, Su^jer ohlata. Hostias tibi domine placationis offerimus, ut et
delicta nostra miseratus absoluas et nutantia corda ad te dirigas. P.
Ufi Praefatio. UD. aeterue deus. Et tibi hanc hostiam ofFerre,
quae salutifero et ineffabili diuinae gratiae sacramento offertur a
— 39 —
plurimis et unum Christi corpua sancti spiritus infusione perficitur. Singuli accipiunt Christum dominum et in singulis portionihus ost totus. Nec per singulos minuitur, sed integrum se praehet in singulis. Propterea ipsi qui sumimus communionem huius aancti panis et calicis unum Christi corpus efficimur. Per ipsius itaque maiestatem te sup- ph*ces exoramus, ut nos ab omnibus einundes contagiis uetustatis et in nouitate uitae perseuerare concedas. Per quem.
Ad complendum. Quesumus omnipotens deus, ut illius salutaris ^U? capiamus efFectum, cuius per haec mysteria pignus accepimus. P. d.
Super populum. Aecclesiae tuae domine uoces placatus admitte, 318 ut destructis aduersitatibus uniuersis secura tibi seruiat libertate. P.
51. DOMINICA VI. POST THEOPHANIAM.
Conserua populum tuum et tuo nomini fac deuotum, ut diuiuis 319 subiectus officiis et temporalis uite pariter et aeternae dona per- cipiat. P.
Alia, Praesta quesumus omnipotens deus, ut semper quae sunt 320 rationabiHa meditantes, quae tibi sunt placita et dictis exequamur et factis. P.
Super ohlata. Haec oblatio nos deus mundet et renouet, guber- 321 net et protegat. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Ad cuius inmensam pertinet 322 gloriam, ut non soium mortalibus tua pietate succurreres, sed de ipsa etiam mortalitate nostra nobis remedium prouideres et perditos quos- que unde perierant inde saluares. P. Chr.
Ad complejidum. Caelestibus domine pasti deliciis quesumus, ut 323 easdem per quas ueraciter uiuimus appetamus. P.
Super populum. Adesto domine fidelibus tuis, et quibus suppli- 324 candi tribuis miseratus affectum, conde benignissime consolationis auxilium. P.
52.
DOMINICA IN LXX.
Ad sanctum Laurentium foris murum.
Concede quesumus omnipotens deus fragihtati nostrae suffi- 325 cientiam competentem, ut suae reparationis effectum et pia conuer- satione recenseat et cum exultatione suecipiat. P.
— 40 —
326 Siiper ohlata. Concede nobis misericors deus et digne tuis ser- uire seniper altaribus et eorum perpetua participatione saluari. P.
327 Praefatio. UD. aeterne deus. Quia per ea quae conspiciuntur instruimur, quibus modis ad inuisibilia tendere debeamus. Denique commouemur anni ducente successu de praeteritis ad futura, de uetus- tate in nouitatem uitae transire: ut terrenis sustentationibus expediti caelestis doni capiamus desiderabilius ubertatem, et per eum cibum, qui beneficiis praerogatur alternis, perueniamus ad uictum sine fine mansurum lesum Christum dominum nostrum. Per quem
328 Ad complendnm. Fideles tui deus per tua dona firmentur, ut eadem et percipiendo requirant et quaerendo sine fine percipiant. P.
329 Alia. Sacrae nobis quesumus domine mense libatio et piae conuersationis augmentum et tuae propitiationis continuum praestet auxilium. P.
330 Super populum. Preces populi tui domine clementer exaudi, ut qui iuste pro peccatis nostris affligimur, pro tui nominis gloria miseri- corditer liberemur. P.
331 Ad uesperum. Deus qui per inefiabilem obserua-[fol. 35]tionem sacramenti famulorum tuorum praeparas uoluntates, donis gratiae tuae corda nostra purifica, ut quod sancta est deuotione tractandum, sin- ceris mentibus exequamur. P.
53.
IN SEXAGESIMA.
Ad sanctum Paulum.
?;,V1 Deus qui conspicls qui[a] ex nulla nostra actione confidimus, concede
propitius, ut contra aduersa orania doctoris gentium protectione muniamur. P.
:>,:>,3 Super ohlata. Oblatum tibi domine [etc. = n. 291].
?;.\\ Mia. Intende quesumus domine hostias familiae tuae, et quam
sacris munerihus facis esse participem, tribuas ad eius plenitudinem peruenire. P.
\m Praefatio. UD. aeterne deus. Qui rationabilem creaturam, ne
temporahbus dodita bonls ad praemia sempiterna non tendat, cius dispensatlono dignaris erudire, ut nec castigationo deficiat nec pru-
— 41 —
speritatibus insolescat, sed in hoc poti[ii9] fiat eius gloriosa deuotio, quo nullis aduersitatibus obruta euperetui-. P. Chr,
Ad complendnm. Sit nobis quesunnus doniine cibus sacer potus- 3'i6 que salutaris, qui et tem])oralem uitam muniat et prestet aeternam. P.
Super popuhim. Rege quesumus domine populum tuum et :W7 gratiae tuae in eo dona multiplica, ut ab omnibus Hber oflFensis et tem- poralibus non destituatur auxiliis et sempiternis gaudeat institutis. P.
Ad nesperum. Tuere quesumus domine plebem tuam et sacram 838 sollemnitatem recolentem gratiae caelestis largitate prosequere, ut uisibilibus adiuta solatiis ad inuisibilia bona promptius incitetur. P. d. n. I. Chr.
54.
DOMINICA IN QUINQUAGESIMA.
Statio ad sanctum Petrum.
Preces nostras quesumus domine clementor exaudi atque a pecca- 339 torum uinculis absolutos ab omni nos aduersitate custodi. P.
[.!/?«.] [H]aec hostia quesumus domine emundet [etc. = n. 303]. 340
Super ohlata. Sacrificium domine obseruantiae paschaHsofFerimus: 341 presta quesumus, ut tibi et mentes nostras reddat acceptas et conti- nentiae promptioris nobis tribuat facultatem. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et maiestatem tuam cernua 342 deuotione exorare, ut modulum terrenae fragiHtatis aspiciens non in ira tua pro nostra prauitate nos arguas, sed inmensa clementia tua purifices erudias consoleris; quia cum sine te nihil possimus facere quod tibi sit placitum, tua nobis gratia sola prestabit, ut salubri con- uersatione uiuamus. P. Chr.
Ad complendum. Repleti domine donorum participatione cae- 343 lestium, praesta quesumus, ut eadem et sumamus iugiter et incessa- biiiter ambiamus. P.
Super p)opulum. De muititudine misericordiae tuae domine 344 populum tibi protege confitentemet corporaHter gubernatum piae mentis affectu tuis muneribus assequendis effice proraptiorem. P.
Ad uesperum. Aufer a nobis domine quesumus iniquitates nostras, 345 ut ad sancta sanctorum puris mereamur mentibus introire. P. d. n. I. Chr.
— 42 —
55.
OHDO PRIUATAE SEU ANNUALIS POENITENTIAE ITA PROSEQUENDUS EST.
Fraemonere debet omnis sacerdos eos^ qui sihi confiteri solent^ ut in capite ieiunii [fol. 36] concurrere incipiant ad renouandam confessionem. Et tunc suscepta secundum prolatam^ rationem con- fessione indicat singulis congrua^n loaenitentiam siue ohseruantiam nsque in caenam domini magnopere intimans illis in iJresentif ut tunc ad reconciliandum festinare nullatenus parui pendant. Si uero interest causa aut itineris aut cuiuslibet occupationis aut ita forte hebes est, ut ei hoc sacerdos persuadere nequeat, iniungat ei tam quadra- gesimalem quamque annualem paenitentiam et reconciliet eum statim.
Cum autem accesserit penitens ad sacerdotem, si laicus est^ dimisso baculo, quisquis uero ille est, siue laicus siue clericus siue monachus, suppliciter se inclinet ante sacerdotem. Deinde iubeat eum sacerdos sedere contra se et interroget ita dicens:
Credis in patrem et filium et spiritum sanctum? Bespondeat paenitens: Credo.
Credis, quia istae tres personae quas modo dixi, pater et filius et spiritus sanctus, unus deus sit? Bespondeat: Credo.
Credis, quia in hac ipsa carne in qua modo es resurgere habes et reclpere siue bonum siue malum, prout gessisti? Bespondeat: Credo.
Uis dimittere illis qui in te peccauerunt omnia, ut et deus dimittat tibi omnia peccata tua ipso dicente: ,Si non dimiseritis hominibus peccata eorum, nec pater uester caelestis dimittet uobis peccata uestra' |Marc. 11,26|?
*S/ uuU dimittere, suscipias eius confessionem et indicas ei paenitentiam. Si non uult^ non suscipias eius confessionem. TJolens ergo dimittere omnia his qui in se peccauerunt confiteatur omnia peccata sua quae recordari potest. Quo facto fixis in terra genibus et super ipsa innixus stans suppliciter tensis manibus blando ac fiebili uultu respiciens sacerdotem dicat his ue^^bis:
346 Multa quidem et innumerabilia sunt alia peccata mea quae re-
cordari nequeo in factis, in dictis, in cogitationibus. Pro quibus omnibus misera mens mea conpungitur et acri interdum penitentia cruciatur. Ideoque consilium immo iudiciura tuum, qui sequester ac medius ioter deum et peccatorem ordinatus es hominem, supplex depre- cor et ut pro eisdem peccatis meis interceseor existas humiliter imploro.
— 43 —
Quo perdido totum se in tevram prosternat et gemitus atque suspiria uel lacrimas prout deus dederit ab intimo corde producat. Sacerdos uero patiatur euni aliquantis [momentisj periacere pro- stratum^ inxta quod uiderit eum diuina inspiratione conpunctum. Deinde iuheat eum sacerdos consurgere. Et cum steterit super pedes suos, cum tremore et humilitate prestoletur iudicium sacerdotis. Et indicat ei sacerdos ahstinentiam siue ohseruantiam perpendens suh- tiliter personae qualitatem, modum culpae., intentionem animi et corporis ualitudinem siue inhecillitatem. Percep)ta autem sententia sacerdotis iterum prosternat se paenitens pedihus illius petens pro se oraiionem fieri, ut suggerat ei diuina uisitatio uirtutem constanter ohseruandi, quae ei iniuncta sunt., et ita reuerenter sacerdotis iudicio ohtemperare, ac si ab ipsius diuinae maiestatis ore oportuna salutis suae medicamenta susciperet.
Tunc sacerdos dicat super eum orationes has: Oratio. Domine deu8 onmipotens, propitius esto mihi peccatori. 847 Require retro in iunctione.
Alia. Exaudi domine preces nostras. Require retro in iunctione. 348
Alia. Assit quesumus domine huic famulo tuo inspiratio gratiae 349 salutaris, quae cor eius fletuum ubertate resoluat; sicque se macerando conficiat, ut iracundiae tuae motus idonea satisfactione compescat. P.
Alia. [fol. 37] Da quesumus domine huic famulo tuo continuam 350 purgationis suae obseruantiam paenitendo gerere, et ut hoc efficaciter implere ualeat, gratia eum tuae uisitationis et preueniat et sub- sequatur. P.
Alia. Preueniat hunc famulum tuum. Require in iunctione. 351
Alia. Adesto domine supplicationibus nostris. Require in 352 iunctione.
Alia. Domine deus noster qui peccatis nostris offenderis. Re- 353 quire in iunctione.
Quibus dictis iubeat sacerdos poenitentem surgere de terra. Sed ipse surgat de sedili suo. Et si loco uel tempori congruit, ingressi aecclesiam et super genua uel cuhitos uterque innixus cantat VII subiectos poenitentiae psalmos cum capitulo et precihus sihi conexis.
Domine ne in ira tua I [Ps. 6] Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison. Ter. Pater noster. Deinde preces et capitulum.
— 44 —
Domine conuertere et eripe animam meam [Ps. 6,5]. Respice et exaudi me, domine deua meus. Illumina oculos meos, ne umquam obdormiam in morte [Ps. 12,4] et reliqua.
Ab occultis meis munda me domine [Ps. 18,13] et cetera.
354 Oratio. Exauditor omnium deua, exaudi nostrorum fletuum supplicem uocera et tribue infirmitatibus nostris perpetem sospitatem, ut dum dignanter gemitum nostri laboris suscipis, tua nos semper misericordia conso[leris. P.]
Alius psalmus. Pater noster et preces.
Beati quorum remisse sunt iniquitates [Ps. 31]. Capitulum iit swpra.
Delicta iuuentutis et ignorantias [Ps. 24,7] et cetera. Propter nomen tuum domine propitiaberis [Ps. 24,11]. Delictum meum cognitum tibi feci [Ps. 31,5].
355 Sancte domine qui remissis delictis beatitudinem te confessis attribuis, exaudi uota presentis familiae et confractis peccat- acculeis spiritali nos exultatione perfunde. P.
Pater noster et preces.
Domine, ne in ira tua II [Ps. 37]. Preces iit supra. Domine, ante [te est omne desiderium meum [Ps. 37,10]. Ne derelinquas me domine deus meus [Ps. 37,22]. Exaudi orationem meam domine et deprecor [Ps. 63,2]. Complaceat tibi domine, ut eruas rae [Ps. 39,14].
350 Oratio. Emitte domine salutare tuum infirmitatibus nostris, uul-
nerum cicatricumque mortalium potentissime medicator, ut omnera gemitum doloreraque nostrum coram te deplorantes ualeamus euincere insultationes aduersantium uitiorum. P.
Pater noster et preces.
Miserere mei deus secundum magnam [Ps. 50]. Preces ut supra. Domine, miserere mei, sana animam meam [Ps. 40,5]. Miserere mei deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea [Ps. 56,2].
Ne auertas faciem tuam a(peccatis) me^is) [Ps. 26,9]. Ne memineris domine iniquitatum nostrarum [Pd. 78,8]. Adiuua nos deus salutaris noster [Ps. 78,9].
:{57 Persolue miserationes tuas domine per ineffiibile nomen tuum,
trinitaa deus, qui humani pectoris antrum omundatis uitiis super
- 45 --
candorem efficis niuis. Innoua quesumus in uisceribus nostris sanctum tuum spiritum, quo huulom tuam annuntiare [los^iimua, ut recto prin- cipalique spiritu confirmati mereamur aeternis sedibus in Hierusalem caelesti componi, Qui uiuis.
Itetn psalmus Domiue exaudi I [Ps. 101].
Kyrie. Fater noster et preces.
Deus tu scis insipientiam meam [Fs. 68,G].
In multitudine misericordiae [Ps. 68,14].
Exaudi me doraine, quoniam benigna est [Ps. 68,17].
Intende anime meae [Ps. 68,19] et reliqua.
Oratio. Exorabilis domine, intende orationem supplicum tuorum, 358 ut qui in peccatis detenti sicut faenum aruimus, respectu caelestis misericordiae consolemur. P.
Item psalmus De profundis [Ps. 129]. Kyrie et preces.
Ne perdas domine cum impiis animam [Ps. 25,9].
Redime me domine et miserere mei [Ps. 25,11].
Pes enim meus stetit in uia recta [Ps. 25,12].
Oratio. Intendant quesumus domine pietatis tuae aures in ora- 359 tionem supplicum, quia apud te est propitiatio peccatorum, ut non obseruesi) iniquitates nostras, sed impertias nobis misericordias tuas. P.
Item psalmus Domine exaudi II [Ps. 142]. Kyrie et preces.
Clamaui ad te domine, dixi: tu es spes mea [Ps. 141,6].
Intende in orationem meam, quia humiliatus [Ps. 141,7].
Libera me a persequentibus me [Fs. 141,7].
Educ de carcere animam meam [Ps. 141,8]. [fol. 38]
Me expectant iusti, donec retribuas [Ps. 14 1,8].
Oratio. Deus qui matutinam sacrae resurrectionis tuae auditam BGO fecisti iocunditatem, cum ex inferno rediens replesti terram gaudiis quam reliqueras in obscuris, rogamus potentiae tuae ineffabilem maies- tatem, ut sicut tunc cateruam apostolicam gaudere fecisti sacra in anastasi, ita hanc ecclesiam tuam misericordiam expansis mauibus flagitantem splendore caelestis iubaris illustrare digneris. Qui uiuis.
Sequitur officium.
Antiphona. Qui cognoscis omnium occulta, a peccatis meis munda me. Tempus mihi concede, ut repaenitens plangam. Peccaui, mi- serere mei, saluator mundi. Psalmus. Auerte faciem tuam a peccatis meis [Ps. 50,11]. GradfualeJ. Saluum fac seruum tuum [Ps. 85,2].
^) Hs. : obseruas.
^ 46 --
ilj' Auribus percipe [Ps. 85,6]. AUeluia. ^ Mittat tibi dominus auxilium de sancto et de Sion tueatur te [Ps. 19,3].
OffferendaJ. Exaudi deus orationem meam et ne [Ps. 54,2].
y Conturbatus sum [Ps. 54,3]. f Ego autem ad dominum [Ps. 54,17].
Communio. Ab occultis meis [Ps. 18,13].
Missa post confessionem. 3(;i Deus qui iustificas impium. Require totam missam, ubi pro
amico scriptae sunt.
Lectio epistole beati lacobi apostoli. Karissimi. Confitemini alter- utrum peccata uestra. Bequire in rogationibus.
Sequentia sancti euangelii secundum Lucam, In illo tempore: Erant appropinquantes ad lesum publicani et peccatores. Require in dominica llll. post pentecosten.
56. INCIPIT ORDO AGENTIS PUBLICAM PAENITENTIAM. Suscipis eum III I. feria mane caput quadragesime et cooperies eum cilicio et recludis has orationes dicens:
362 Oratio. Exaudi domine preces nostras. Vt supra.
8^)3 Preueniat hunc famulum tuum. Ut supra.
.304 [A]desto domine supplicationibus nostris. Ut supra.
3f)5 Oratio. Domine deus noster, qui offensione nostra non uinceris,
sed satisfactione placaris. Ut supra.
57.
FERIA IIII.
Ad sanctam Anastasiam.
:i6() Oratio ad collectam. Concede nobis domine praesidia militiae
christianae sanctis inchoare ieiuniis, ut contra spiritales nequitias pug- naturi continentiae muniamur auxiliis. P.
Missa ad sanctam Sabinam.
367 Praesta domine fidelibus tuis, ut ieiuniorum ueneranda sollemnia et congrua pietate suscipiant et secura deuotione percurrant. P.
368 Super oblata. Fac nos quesumus domine his muneribus offerendia conuenienter aptari, quibus ipsius uenerabilia sacramenti uenturum celebramus exordium. W
_ 4? -
Praefatio. UD. aeterne deus. Qiii corporali ieiunio uitla com- 'M) primis, mentem eleuaa, uirtutem largiris et premia. l*. Chr.
Ad complendum. Percepta nohis domiue prebeiint sacramenta :n() subsidium, ut et tibi grata sint nostra ieiunia et nobis proficiant ad medelam. F.
Super populum. Tuere domine populum tuum et ab omnibua 371 peccatis clementer emunda, quia nulla ei nocebit aduersitas, si nulla dominetur iniquitas. P.
Ad uesperum. Respice domine super famulos tuos et in tua 372 misericordia confidentes caelesti protege benignus auxilio, P.
58.
FERIA Y.
Statio ad sanctum Georgium.
Da quaesumus domine fidelibus tuis ieiuniis paschalibus con- 373 uenienter aptari, ut suscepta soUemniter castigatio corporalis cunctis ad fructum proficiat animarum. P.
Alia. Deus qui culpa ofFenderis, paenitentia placaris, preces 374 populi tui supplicantis propitius respice et flagella tuae iracundiae quae pro peccatis nostris meremur auerte. P.
Super oblata, [fol. 39] Sacrificiis presentibus domine quesumus 375 intende placatus, ut et deuotioni nostrae proficiant ^) et saluti. P.
Praefatio. UD. aequum et salutare. Tibi domine sanctificare 376 ieiunium, quod nos ab initio seculi docuisti. Magnam enim in hoc munere corporibus salubritatem et sanitatem mentibus contulisti. Quod si illa humani generis mater interdicta sibi arbore custodisset, et im- mortalitatem retinuisset et patriam. Sed peccatum matris antiquae, quod illicita uetustatis usurpatione commisit-), in nostris oramus ab- solui ieiuniis; ut qui de paradyso non abstinendo cecidimus, ad eundem nunc ieiunando redeamus. P.
Ad complendum. Caelestis doni benedictione percepta supplices 377 te deus omnipotens deprecamur, ut hoc idem nobis et sacrameuti causa sit et salutis. P.
Alia. Haec nos reparent quesumus domine beata mysteria et 378 suo munere dignos efficiant. P.
^) Hs. : coraplaceant. — ^) Hs- : commissit.
— 48 —
:^70 Super populum. Inclinantes domine maiestati tuae propitiatua
intende, ut qui diuino muuere sunt refecti, celestibus semper nutriantur auxiliis. P.
380 Alia super populum. Parce domine, parce populo tuo, ut dignis
flagellationibus castigatus in tua miseratione respiret. P.
881 Ad uesperum. Fac nos quesumus domine salutis nostrae causas
et deuotis semper frequentare seruitiis et deuotius recolere principaliter inchoata. P.
59.
FERIA VJ.
Ad sanctos lohannem et Paulum.
382 Inchoata ieiunia quaesumus domine benigno fauore prosequere, ut obseruantiam, quam corporaliter exhibemus, mentibus etiam sinceris exercere ualeamus. P. d. n.
383 Alia. Adiuua nos deus salutaris noster, ut quae collata nobis honorabiliter recensemus, deuotis mentibus assequamur. P.
384 Super ohlata. Prepara nos quesumus domine huius precipue festiuitatis officiis, ut haec sacrificia sobriis mentibus celebremus. P.
385 Alia. Sacrificium domine obseruantiae paschalis [etc. = n. 841J.
386 Praefaiio. UD. aeterne deus. Et maiestatem tuam suppliciter deprecari, ut indulgentiae nobis spiritum benignus infundas. Quo uel ipsi rationabiliter agenda cernamus uel eis qui inutilia sentiunt indi- cemus esse censendum. Nec studia nostra sectemur, sed offerentibus meliora subdamur. Quoniam haec apud te sapientia est, quae non suis inheret uitiis, sed undecumque prolatam diligit ueritatem. P. Chr.
387 Acl complendum. Tribue nobis omnipotens deus, ut dona cae- lestia quae debito frequentamus obsequio salutaria nobis iiigiter sen- tiamus. P.
388 Super populum. Praesta famulis tuis domine habundantiam protcctionis et gratiae, da salutem mentis et corporis, da continuae ^) proisperitatis augmenta et tibi semper fac csse deuotos. P.
389 Ad uesperum. Fac nos quaesumus domine salutis |etc. = n. 381). ') Hs. : continentiae.
— 49 —
(U).
FERIA VII.
Ad sanctam Mariam.
Adesto doniine supplicationibus noatris et concede, ut hoc 3!)0 sollemne ieiunium, quod animis coiporibusque curandis salubriter institutum est, deuoto seruitio celebremus. F.
Super ohlata. Suscipe domine sacrificium, cuius te uoluisti di- ^iOl gnanter immolatione placari, et praesta quesumus, ut huius operatione mundati beneplacitum tibi nostrae mentis offeramus affectum. P.
Praefaiio. UD. aeterne deus. Et maiestatem tuam suppliciter 392 deprecari, ut mentem nostram tibi placitam benignus efficias. Quae non tantum speciem bonitatis ostendat, sed iustitiae fructibus illumi- nata clarescat tuaeque semper dedita maiestati beneficia desiderata percipiat. Qui necessariis pro-[fol. 40]sequi muneribus non omittis, quos tuo cultui praestiteris conuenienter intentos. P.
Ad complendum. Caelestis uitae munere uegetati quaesumus 393 domine, ut quod est nobis in praesenti uita mysterium, fiat aeternitatis auxilium. P.
Super populum. Fideles tui deus [etc. = n. 328]. 394
Ad uesperum, Obseruationis huius annua celebritate laetantes 395 quaesumus domine, ut quadragesimalibus ieiuniis inherentes plenis eius affectibus gaudeamus. P.
61.
DOMINICA m QUADRAGESIMA.
Ad sanctum lohannem in Laterano.
Deus qui aecclesiam tuam annua quadragesimae obseruatione 396 purificas, praesta familiae tuae, ut quod a te obtinere abstinendo nititur, hoc bonis operibus exequatur. P,
Alia. Concede nobis omnipotens deus, ut per annua quadra- 397 gesimalis exercitia sacramenti et ad intellegendum Christi proficiamus archanum et effectus eius digna conuersatione sectemur. P.
Super oblata. Sacrificium quadragesimalis initii sollemniter im- 398 molamus te domine deprecantes, ut cum epularum restrictione car- nalium a noxiis quoque uoluptatibus tempereraur. P.
4
— 50 —
399 Praefatio. UD. per Chr. d. n. Qui continuatis quadraginta diebus et noctibus hoc ieiunium non esuriens dedicauit. Post enim esuriit non tam cibum hominum quam salutem. Nec aescarura sae- cularium aepulas concupiuit, sed animarum desiderauit potius sancti- tatem. Cibus eius est redemptio populoruin. Cibus namque eius est totius bonae uoluntatis affectus. Qui nos docuit operari non solum cibum, qui terrenis dapibus apparatur, sed etiam eum, qui diuinarum scripturarum lectione percipitur. Per quem.
400 Ad complendum. Tui nos domine sacramenti Hbatio sancta restauret et a uetustate purgatos in mysterii salutaria faciat transire consortium. P.
401 Siiper populiim. Super populum tuum domine quaesumus bene- dictio copiosa descendat, indulgentia ueniat, conaolatio tribuatur, fides sancta succrescat, redemptio sempiterna firmetur. P.
402 Ad uesperum. Omnipotens sempiterne deus, qui nobis in ob- seruatione ieiunii et elemosinarum semine posuisti nostrorum remedia peccatorum, concede nos opere mentis et corporis semper tibi esse deuotos. P.
403 Alia. Adesto quaesumus domine supplicationibus nostris et in tua misericordia confidentes ab omni nos aduersitate custodi. P.
62.
FERIA II.
Statio ad uincula.
404 Conuerte nos deus salutaris noster, et ut nobis ieiunium quadra- gesimale proficiat, mentes nostras caelestibus instrue disciphnis. P.
40;") Super ohlata. Accepta tibi sit domine nostrae deuotionis oblatio,
quae et ieiunium nostrum te operante sanctificet et indulgentiam nobis tuae consolationis obtineat. P.
400 Praefatio. UD. aeterne deus. Qui das aescam omnl carni et
noa non solum carnalibus sed etiam spiritalibus aescis reficis; ut non in solo pane uiuamus, sed in omni uerbo tuo uitalem habeamus ali- rnoniam. Nec tantum aepiilando sed etiam ieiunando pascamur. Nani ut dapibus et poculis corpora, sic ieiuniis et uirtutibus animae sagi- nantur. Magnam in hoc munere sahibritatom mentis ac corporis contuhsti, quia ieiunium nobis uenerabile dedicasti, ut ad paradysum
— 51 —
de quo non abstinendo cecidimiia ieiunando aollemnius redeamus. P. Chr.
Ad complendum. Salutaris tui munere satiati supplices exoramus, loT ul cuius laetamur^) Iguslu, renouemur efreclu. P.
Super populum. Absolue quesumus domine nostrorum uincula 408 peccatorum et quicquid pro eis raereraur propitiatus auerte. P.
63. PERIA iir.
Ad sanctam Anastasiam.
Respice domine farailiam tuam et praesta, ut apud te inens nostra 409 tuo desiderio fulgeat, quae se carnis maceratione castigat. P.
Super ohlata. Oblatis quesumus doraine placare muneribus et a 410 cunctis nos defende periculis. P.
Ad coniplendum. Quesuraus oranipotens deus, ut illius [etc. = n. 317]. 411
Super populum. Ascendant ad te doraine preces nostrae et ab 412 aecclesia tua cunctam repelle nequitiara. P. d.
64.
FERIA IIII.
Ad sanctam Mariam.
Preces nostras quesumus domine cleraenter exaudi et contra cuncta 413 nobis aduersantia dexteram tuae raaiestatis extende. P.
AUa. Deuotionera populi tui doraine quesuraus benignus intende, 414 ut qui per abstinentiara macerantur in corpore, per fructum boni operis reficiantur in mente. P.
Super ohlata. Hostias tibi domine placationis [etc. = n. 315]. 415
Ad complendum. Tui doraine perceptione sacramenti et a nostris 410
raundemur occultis et ab hostium liberemur insidiis. P.
Super populum. Respice domine propitius ad plebera tuam, et 417
quam diuinis tribuis proficere sacramentis, ab omnibus absolue peccatis. P. d.
65.
FERIA V.
Ad sanctum Laurentium.
Suscipe domine quesumus preces nostras et ad aures misericordie 418 [tuae] postulationes sacratae tibi nlebis placatus admitte. P. d.
^) Ein Doppelblatt fehlt. Der oben iu kleiuerem Druck folgende Text (bis n. 430) steht in dem S. 1 erwahnten Fuldaer Sakraraentar der Kgl. Bibliothek Bamberg, fol.4l — 43.
4*
— 52 —
419 Super oblata. Sacrificia 'domine quesumus propensius ista nos saluent, quae medicinalibus sunt instituta ieiuniis. P.
420 Ad compJendum. Tuorum nos domine largitate donorum et tem- poralibus attolle praesidiis et renoua sempiternis. P.
421 Super populum. Da quesumus domine populis christianis et quae prolitentur agnoscere et caeleste munus diligere quod frequentant. P.
66.
FERIA VI.
Ad apostolos.
422 Esto domine propitius plebi tuae et quam tibi facis esse deuotam, benigno refoue miseratus auxilio. P.
423 Super ohlata. Suscipe quesumus domine nostris oblata seruitiis et tua propitius dona sanctifica. P. d. n.
424 Ad complendum. Per huius domine operationem [etc. = n. 287].
425 Super populum. Conserua quesumus domine populum tuum et ab omnibus quas meretur aduersitatibus redde securum, ut tranquillitate
percepta deuota tibi mente deseruiat. P. d.
67.
SABBATO.
Ad sanctum Petrum.
426 Populum tuum domine quesumus propitius respice atque ab eo flagella tuae iracundiae clementer auerte. P.
427 Alia. Deus qui delinquentes perire non pateris, sed expectas ut conuertantur et uiuant, debitam quesumus peccatis nostris suspende uindictam et praesta propitius, ne dissimulatio cumulet ultionem, sed potius per ieiunium emendatio prosit ad ueniam. P.
428 Alia. Protector noster aspice deus, ut qui malorum nostrorum pondere premimur, percepta misericordia libera tibi mente famulemur. P.
429 Alia. Adesto quesumus domine supplicationibus nostris, ut esse te largiente mereamur et inter prospera humiles et inter aduersa securi. Per d.
430 Alia. Actiones nostras (juesumus domine et aspirando praeueni et adiuuando prosequere, ut cuncta nostra operatio et a te semper incipiat et per te coepta finiatur. P.
Ad missam.]
— 53 ~
[fol. 41 J Deu8 quem omnia opera benedicunt, quem caeli glori- 431 ficant, angelorum multitudo collaudat, quesumus te, ut sicut tres pueros de camino ignis non solum illesos sed etiam in tuis laudibus conclamautes liberasti, ita nos peccatorum nexibus obuolutoa uelnt de uoragine iguia eripias; ut dum te deum patrem benedictionum lau- damus, criminum flammas operumque carnalium incendia superautes hymnum tibi debitum iure meritoque reddamus. P.
Super oblata. Praesentibus sacrificiis domine ieiunia nostra 432 sanctifica, ut quod obseruantia nostra profitetur extriusecus, interius operetur. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Illuminator et redemptor animarum 433 nostrarum, qui nos per primum Adam abstinentiae lege uiolata para- dyso eiectos fortioris ieiunii remedio ad antiquae patriae beatitudinem per gratiam reuocaeti, nosque pia institutione docuisti, quibus ob- seruationibus a peccatis omnibus liberemur. P. Chr.
Ad complendum. Perpetuo domine fauore prosequere quos reficis 434 diuino mysterio, et quos imbuisti caelestibus institutis, saiutaribus comitare solatiis. P.
Super populum. Fideles tuos domine benedictio desiderata con- 435 firmet, quae eos et a tua uoluntate numquam faciat discrepare et tuis semper indulgeat beneficiis gratulari. P.
Ad uesperum. Deus qui nos gloriosis remediis in terris adhuc 436 positos iam caelestium rerurn facis esse consortes, tu quesumus in ista qua uiuimus nos uita guberna, ut ad illam in qua ipse es lucem perducas. P.
68. DOMINICA UACAT.
Deus qui conspicia omni nos uirtute destitui, interius exteriusque 437 custodi, ut et ab omnibus aduersitatibus muniamur in corpore et a prauis cogitationibus mundemur in mente. P.
Alia. Praesta nobis misericors deus, ut placationem tuam promptis 438 mentibus exoremua et peccatorum ueniam consequentes a noxiis liberemur incursibus. P.
Super ohlata. Sacrificiis presentibus domine [etc. = n. 375J. 439
— 54 —
440 Alia. Aecclesiae tuae domiDe munera placatus assuine, quae et misericors offerenda tribuisti et in nostrae salutis potenter efficis transire mysterium. P.
441 Praefatio. UD. aeterne deus. Et maiestatem tuam suppliciter exorare, ut mentibus nostris medicinalis obseruantiae munus infundas, et qui etiam neglegentibus subsidium ferre non desinis, beneficia praebeas potiora deuotis. P. Chr.
442 Ad complendum. Supplices te rogamus omnipotens deus, ut quos [etc. = n. 293].
443 [RJefecti domine pane caelesti ad uitam quesumus nutriamur aeternam. P.
444 Super ])opidum. Familiam tuam quesumus domine propitiatus illustra, ut beneplacitis inhaerendo cuncta quae bona sunt mereatur accipere. P.
445 Ad uesperiim. Reparet nos quesumus domine semper et innouet tuae prouidentia pietatis, quae fragilitatem nostram et inter mundi tempestates protegat et gubernet et in portum perpetuae salutis inducat. P.
69.
FERIA II. EBDOMADAE 11.
Statio ad sanctum Clementem. [fol. 42]
440 Praesta quesumus omnipotens deus, ut familia tua quae se
afthgendo carne ab alimentis abstinet sectando iustitiam a culpa ieiunet. P.
447 Super ohlata. Haec hostia domine placationis et laudis tua nos propitiatione dignos efficiat. P.
448 Praefatio. UD. aeterne deus. Et pietatem tuam supplici deuo- tione deposcere, ut ieiunii nostri oblatione placatus et peccatorum nobis concedas ueniam et nos a noxiis liberes insidiis. P. Chr.
44*J Ad complendum. Percepta domine sancta nos adiuuent et suis
repleant inetitutis. P.
450 Alia. Adesto supplicationibus nostris omnipotens deus, et quibus
fiduciam sperandae pietatis indulges, consuetae misericordiae tribuc benignus effectum. P.
— 55 —
Super popnluni. Populum tuuni domine quaesumus ad te toto 451 corde conuerte, quia quos defendis etiam delinquentes, niaiori pietate tueris sincera iiicnte deuotos. P. d. n.
Ad iiesperum. Tuis quaesumus domine adesto supplicibus et 452 inter mundauae prauitatis insidias fragilitatem uostram sempiterna pietate prosequere. P.
70.
FERIA III. EBDOMADAE II.
Ad sanctam Balbinam.
F^erfice quaesumus domine benignus in [no]bis obseruantiae aanctae 45:i
subsidium, ut quae te auctore facienda cognouimus, te operante
impleamus. P.
Super ohlata. Sanctificationem tuam nobis domine his mysteriis 454 placatus operare, quae nos et a terrenis purget uitiis et ad caelestia dona perducat. P.
Fraefatio. UD. aeterne deus. Qui ob animarum medelam 455 ieiunii deuotione castigari corpora precepisti, concede quesumus, ut corda nostra ita pietatis tuae ualeant exercere mandata, ut ad tua mereamur te opitulante peruenire promissa. P. Chr.
Ad comidendum. Delicias domine mirabiles mensae caelestis 456 ambimus, quibus ieiunando copiosius saginamur. P.
Super populum. Da quesumus domine fidelibus tuis et sine 457 cessatione capere paschalia sacramenta et desideranter expectare uentura, ut in mysteriis quibus renati sumus permanentes ad nouam uitam his operibus perducamur. P.
Ad uesperum. Deus qui ob animarum medelam ieiunii deuotione 458 castigari corpora praecepisti, concede, ut corda nostra ita pietatis tuae ualeant exercere mandata, quatinus ab omnibus possimus semper abstinere peccatis. P.
Alia. Imploramus domine clementiam tuara, ut haec diuina 459 ieiuniorum subsidia a uitiis expiatos ad festa uentura nos preparent. P.
71.
PERIA IIII. EBDOMADAE II.
Statio ad sanctum Clementem.
Deus qui per uerbum tuum humani generis reconciliationem 460 mirabiliter operaris, praesta quesumus, ut sancto ieiunio purificati et tibi toto corde simus subiecti et in tua efficiamur prece concordes. P.
— 56 —
461 Super ohlata. Hostias domine quas tibi ofiferimus propitius respice et per baec sancta commertia uincula peccatorum nostrorum absolue. P.
462 Praefatio. UD. per Chr. d. n. Per quem humani generis re- conciliationem mirabiH dispensatione operatus es: praesta quaesumus, ut sancto purificati ieiu-[fol. 43]nio et tibi toto corde simus subiecti et inter mundanae prauitatis insidias te miserante perseueremus illesi. Per quem.
463 Ad complendum. Gratia tua nos domine quesumus Don derelin- quat, quae et sacrae nos deditos faciat seruituti et tuam nobis opem semper adquirat. P.
464 Alia. Sumptis domine [salutaribus] sacramentis ad redemptionis aeterne quesumus proficiamus augmentum. P.
465 Super populum. Populum tuum domine propitius respice, et quos ab aescis carnalibus precipis abstinere, a noxiis quoque uitiis cessare concede. P.
466 Alia. Deus innocentiae restitutor et amator, dirige tuorum corda seruorum, ut spiritus tui feruore concepto et in fide inueniantur stabiles et in opere efficaces. P. d. n.
467 Ad uesperum. Praesta nobis domine quesumus auxilium gratiae tuae, ut ieiuniis et orationibus conuenienter intenti liberemur ab hostibus mentis et corporis. P.
72. PERIA V. EBDOMADAE II. Statio ad sanctam Mariam.
468 Aecclesiam tuam domine perpetua miseratioue prosequere, ut inter saeculi turbines constituta et praesenti iocunditate respiret et aeternam beatitudinem percipiat. P.
4()U Super oblata. Accepta tibi sint domine quesumus nostri dona
ieiunii, quae et expiando nos tuae gratiae dignos efficiant et ad sempiterna promissa perducant. P.
470 J^raefatio. UD. aeterne deus. Et tuam cum celebratione ieiunii
pietatem deuotis mentibus obsecrare, ut qui peccatis ingruentibus ma- lorum pondere yiremimur, et a peccatis omnibus liberemur et libera libi mente fauiulemur. P. Chr.
— 57 —
Ad complendum. Frebeant nobis domine qiiesumus diuinnm tua 471 sancta feruorem, quo eorum pariter et actu delectemur et fructu. 1*.
Super populum. Adesto domine famulis tuis et perpetuam be- 472 nignitatem largire poscentibus, ut his, qui te iiuctore et gubernatore gloriantur, et congregata restaures et restaurata conserues. P.
Ad uespermn. Adiuua nos deus salutaris noster et in sacrificio 473 ieiuniorum nostras mentes purifica et ad beneficia recolenda quibus nos instaurare dignatus es tribue uenire gaudentes. P.
73. FER. VI. EBDOMADAE 11. Statio ad sanctum Uitalem,
Da quesumus omnipotens deus, ut sacro nos purificante ieiunio 474 sinceris mentibus ad sancta uentura facias peruenire. P.
Super oblata, Haec in nobis sacrificia deus et sanctificatione 475 permaneant et operatione firmentur. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Qui delinquentea perire non pateris, 476 sed ut ad te conuertantur et uiuant hortaris. Poscimus itaque pietatem tuam, ut a peccatis nostris tuae seueritatis suspendas uindictam et nobis optatam misericorditer tribuas ueniam. Nec iniquitatum nostra- rum moles te prouocet ad ultionem, sed ieiunii obseruatio et morum emendatio te flectat ad peccatorum nostrorum remissionem. P. Ghr*
Ad complendum. Fac nos quesumus domine accepto pignore 477 salutis aeternae sic tendere congruenter, ut ad eam peruenire possimus. P.
Super populum. Da quesumus domine populo tuo aalutem mentis 478 et corporis, ut bonis operibus inhaerendo tuae semper [uirtutis] me- reatur protectione defendi. P.
Ad uesperum. Ad hostes nostros domine superandos praesta 479 quaesumus, ut auxilium tuum ieiuniis tibi placitis et bonis operibus impetremus. P. [fol. 44]
74.
SABBATO.
Ad sanctos Marcellinum et Petrum.
Da quaesumus domine nostris eflPectum ieiuniis salutarem, ut 480 castigatio carnis assumpta ad nostrarum uegetationem transeat ani- marum. P.
— 58 —
4S1 Super ohlata. His sacrificiis domine concede placatus, ut qui
propriis oramus absolui delictis, non grauemur externis. P.
482 Praefatio. UD. aeterne deus. Et tuam iugiter exorare cle- mentiam, ut mentes nostras, quas conspicis terrenis afFectibus pre- grauari, medicinalibus tribuas ieiuniis exonerari et per afflictionem corporum proueniat nobis robur animarum. P. Chr.
483 Ad complendnm. Sacramenti tui domine diuina libatio pene- trabilia nostri cordis infundat et sui participes potenter efficiat. P.
484 Super populiim. Implorantes domine misericordiam tuam fideles populos propitius intuere, et qui preter te alium non nouerunt, tuis semper beneficiis glorientur. P.
485 Alia. Familiam tuam quaesumus domine continua pietate [etc. = n. 313].
486 Ad uesperum. Subueni domine aeruis tuis pro sua iugiter ini- quitate gementibus mentesque nostras terrenis affectibus pregrauatas medicinalibus tribue exonerari ieiuniis et corporis afflictione corro- borari. P.
75.
DOM. III. IN QUADRAGESIMA.
Ad sanctum Laurentium.
487 Quaesumus omnipotens deus, uota humilium respice atque ad defensionem nostram dexteram tuae maiestatis extende. P.
488 Super ohlata. Suscipe quaesumus domine deuotorum munera famulorum et tua diuinis purifica seruientes pietate mysteriis, quibus etiam iustificas ignorantes. P.
489 Praefatio. UD. aeterne deus. Et te suppliciter exorare, ut cum abstinentia corporali mens quoque nostra sensus declinet illicitos, et quae terrena delectatione carnalibus aepulis abnegamus, humanae uoluntatis prauis intentionibus amputemus; quatinus ad sancta sanc- torum fideliter salubriterque capienda competenti ieiunio ualeamus aptari, tanto nobis certi propensius iugiter affutura, quanto fuerimus eorum institutionibus gratiores. P. Chr.
41K) A(l complendum. A [c|uncti8 nos domine reatibus et periculis
propitiatud absolue, quos tanti mysterii tribuis esse participes. P.
— 59 —
Supcr populum. Subiectum tibi populuiii (|uaesumu8 domine 4t)l piopitiatio caelestis amplificet et tuis semper faciat seruire mandatis, l\
Ad uespcrnni. Propitiare domine supplicationibus nostris et ani- 4*)2 marum nostrarum medere languoribus, ut remissione percepta in tua semper benedictione laetemur. F.
76.
FERIA II. EBDOMADAE III.
Ad sanctum Marcum.
Cordibus nostris quesumus domine benignus infunde, ut sicut 41)8 ab aescis corporalibus abstinemus, ita sensus quoque nostros a noxiis retrahamus excessibus. P.
Super ohlata. Munus quod tibi domine nostrae seruitutis oflfe- 4'.)4 rimus, tu salutare nobis perfice sacramentum. P.
Praefatio. [fol. 45] UD. aeterne deus. Et clementiam tuam cum 495 omni supplicatione precari, ut per hanc ieiuuiorum obseruationem crescat nostrae deuotionis affectus et nostras actiones reh'giosus exornet effectus;^) quatinus te auxiliante et ab humanis semper retrahamur ex- cessibus et monitis inherere ualeamus te largiente caelestibus. P. Chr.
Ad complendum. Quos ieiunia uotiua castigant, tua domine 41)6 sacramenta uiuificent, ut terrenis affectibus mitigatis facilius caelestia capiamus. P.
Super populum. Gratias tibi referat domine corde subiecto tua 497 semper aecclesia et consequenter obtineat, ut obseruationes antiquas iugiter recensendo proficiat in futurum. P.
Ad uesperum. Conserua domine famiham tuam bonis semper 498 operibus eruditam et sic presentibus consolare subsidiis, ut ad superna perducas dona propitius. P.
77. FERIA III. EBDOMADAE III. Ad sanctam Potentianam. Exaudi nos omnipotens et misericors deus et continentiae salu- 499 taris propitius dona concede. P.
Super ohlata. Per haec ueniat quaesumus domine sacramenta 500 nostrae redemptionis effectus, qui nos et ab humanis retrahat semper excessibus et ad salutaria cuncta perducat. P.
^) Hs. : affectus.
— 60 —
501 Fraefatio. UD. aeterne deus. Qui [peccantium] non uis animas perire sed culpas, et peccantes non semper continuo iudicas sed ad paenitentiam prouocatos expectas: auerte quaeaumus a nobis quam meremur iram et quam optamus super nos effunde clementiam, ut sacro purificati ieiunio electorum tuorum ascisci^) mereamur coUegio. P. Ghr.
502 Ad complendum. Sacris domine mysteriis expiati et ueniam con- sequamur et gratiam. P.
503 Sicper popidtim. Concede nobis misericors deus, ut deuotus tibi populus semper existat et tua clementia qaod ei prosit indesinenter optineat. P.
504 Ad iiesperum. Prosequere omnipotens deus ieiuniorum sacra mysteria, [et quos] ab aescis carnalibus precipis abstinere, a noxiis quoque uitiis cessare concede. P.
78.
FERIA IIII. EBDOMADAE III.
Ad sanctum Syxtum.
505 Praesta nobis quesumus domine, ut salutaribus ieiuniis eruditi a noxiis quoque uitiis abstinentes propitiationem tuam facilius impe- tremus. P. d. n.
506 Super oblata. Suscipe domine preces populi tui cum oblationibus hostiarum et tua mysteria celebrantes ab omnibus nos defende peri- culis. P.
507 Praefatio, UD. aeterne deus. Tuamque misericordiam suppli- citer exorare, ut ieiuniorum nostrorum sacrosancta mysteria tue sint pietati semper accepta; concedasque, ut quorum corpora abstinentiae obseruatione macerantur, mentes quoque uirtutibua et caelestibus insti- tutis exornentur. P. Ghr.
508 Ad complendum. Sanctificet nos domine qua pasti sumus mensa caelestis et a cunctis erroribus expiatos supernis promissionibus reddat acceptos. P. d. n.
509 Super populum. Defende domine familiam tuam et toto tibi corde prostratam ab hostium tuere formidine, nec bona tua difficulter inueniat, pro quibus et sancti tui et angelicae tibi supplicant potestates. P.
^) Hs. : adipisci.
— 61 —
Ad uesperum. Deus qui nos formam humilitatis ieiunando et 510 orando unigeniti tui domini nostri imitatione [tol. 46J docuisti, concede quaesumus, ut quod ille iugi ieiuniorum coutinuatione compleuit, nos quoque per partes dierum facias adimplere. Per eundem.
79.
FERIA V. EBDOMADAE III.
Ad sanctos Cosmam et Damianum.
Da quaesumus domine rex aeterne cunctorum, ut sacro nos 511 purificatos ieiunio sinceris quoque mentibus ad tua sancta uentura facias peruenire. P.
Super ohlata. Deus de cuius gratiae rore descendit, ut ad 512 mysteria tua purgatis sensibus accedamus, praesta quaesumus, ut in eorum traditione soUemniter honoranda competens deferamus ob- sequium. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et tuam inmensam clementiam 513 supplici uoto deposcere, ut nos famulos tuos et ieiunii maceratione castigatos et ceteris bonorum operum exhibitionibus eruditos in man- datis tuis facias perseuerare sinceros et ad paschalia festa peruenire illaesos. Sicque presentibus subsidiis consolemur, quatinus ad aeterna gaudia pertingere mereamur. P. Chr.
Ad complendum. Sacramenti tui domine ueneranda perceptio et 514 mystico nos mundet effectu et perpetua uirtute defendat. P.
Super populum. Concede quaesumus omnipotens deus, ut qui 515 protectionis tuae gratiam quaerimus, liberati a malis omnibus secura tibi mente seruiamus. P.
Ad uesperum. Deus qui peccantium animas non uis perire sed 516 culpas, contine quam meremur iram et quam precamur super nos effunde clementiam, ut de merore gaudium tuae misericordiae con- sequi mereamur. P. d. n. I. Chr.
80.
FERIA VI.
Ad sanctum Laurentium.
leiunia nostra quaesumus domine benigno fauore prosequere, ut 517 sicut ab alimentis in corpore, ita a uitiis ieiunemus in mente. P. d.
^ 62 —
olS Super ohlata. Respice domine propitius ad munera quae sacra-
mus, ut et tibi sint grata et nobis salutaria semper existant. P.
519 Fraefatio. UD. p. Chr. d. n. Quia ad insinuandum humilitatis suae mysterium fatigatus resedit ad puteum, qui a muliere samari- tana aquae sibi petiit porrigi potum, qui in ea creauerat fidei donum. Et ita eius sitire dignatus est fidem, ut dum ab ea aquam peteret, in ea ignem diuini amoris accenderet. Imploramus itaque tuam in- mensam clementiam, ut contempnentes tenebrosam profunditatem uitiorum et relinquentes noxiarum bydriam cupiditatum te, qui fons uitae et origo bonitatia es, semper sitiamus et ieiuniorum nostrorum obseruatione tibi placeamus. Per quem.
520 Ad complendum. Huius nos perceptio sacrameuti mundet a cri- mine et ad caeiestia regna perducat. P. d. n.
521 Super populum. Gaudeat quaesumus domine populus tua semper benedictione confisus, ut et temporalibus beneficiis adiuuetur et eru- diatur aeternis. P.
522 Ad uesperum. Adesto quaesumus omnipotens deus et ieiunio corporali mentem nostram operibus tuorum refice mandatorum. P.
81.
SABBATO.
Ad sanctam Susannam.
523 Praesta quaesumus omnipotens deus, ut qui se affligendo carne ab alimentis abstinent, sectando iustitiam a culpa ieiunent. P. d.
524 Super ohlata. [fol. 47] Domine deus noster, qui in his [potius] creaturis, quas ad fragilitatis nostrae subsidium condidisti, tuo quo- que nomini munera iussisti dicanda constitui, tribue quaesumus, ut et uitae nobis presentis auxiHum et aeternitatis efficiant sacramentum. P.
,525 Py-aefatio. UD. aeterne deus. Qui ieiunii quadragesimalis ob-
seruationem in Moyse et lielia dedicasti et in unigenito filio tuo legis et prophetarum nostrorumque omnium domino exornasti. Tuam igitur inmenaam bonitatem suppHces exposcimus, ut quod ille iugi ieiunioruni compleuit continuatione, nos adimplere ualeamus iiliua adiuti lar- gissima miseratione, et adimplentes ea quae precepit dona percipere mereamur quae promisit. Per quem.
— 63 —
Ad conipleyidiiin. Nos domine quos reficis sacramentia, tuis attolle .")26 benignus auxiliis, ut tuae redemptionis effectum et mysteriis capiamus et moribus. P.
Super populum. IVaetende domine fidelibus tuis dexteram cae- ^)21 lestis auxilii, ut et te toto corde perquirant et quae digne postulant consequi mereantur. P.
Ad uesperum. Auge Rdem tuam domine quaesumus miseratus 528 in nobis, quia pietatis tuae subsidia non negabis, quibus integram coDtuleris firmitatem. P.
82. DOMINICA IIII. Ad Hierusalem.
Concede quesumus omnipotens deus, ut qui ex merito nostrae 529 actionis affligimur, tuae gratiae consolatione liberemur. P.
Super ohlata. Suscipe domine sacrificium, cuius te [etc. = n. 391]. 530
Praefatio. UD. aeterne deus. Et te creatorem omnium de 531 preteritis fructibus glorificare et de uenturis suppliciter exorare, ut cum de perceptis inuenimur ingrati, de percipiendis non iudicemur indigni; sed [per] exhibita totiens sollemni deuotione ieiunia pro- fectum quoque capiamus animarum. P.
Ad complendum. Da uobis misericors deus, ut sancta tua quibus 532 incessanter explemur sinceris tractemus obsequiis et fideli mente semper sumamus. P.
Super populum. Tu semper quaesumus domine tuam attolle 533 benignus familiam, tu dispone correctam, tu propitius tuere subiectam, tu guberna perpetua benignitate salvandam. P.
Ad uesperum. Deus qui in deserti regione multitudinem populi 534 tua uirtute satiasti, in huius quoque saeculi transeuntis excursu uictum nobis spiritalem ne deficiamus impende. P.
83.
FERIA II.
Ad sanctos IIII Coronatos.
Proficiat quaesumus domine plebs tibi dicata piae deuotionia 535 affectu, ut sacris actionibus erudita quanto maiestatis tuae fit gratior, tanto donis potioribus augeatur. P. d.
— 64 —
536 Alia. Praesta quaesumus omnipotens deus, ut obseruationes sacras annua deuotione recolentes et corpore tibi placeamus et mente. P.
537 Super oblata. Cunctis nos domine reatibus et periculis pro- pitiatus absolue, quos tanti mysterii tribuis esse consortes. P.
538 Alia. Oblatum tibi domine [etc. = n. 291].
539 Fraefatio. UD. aeterne deus. Et tuam suppliciter misericordiam implorare, ut exercitatio ueneranda ieiu-[fol. 48]nii ealutaris nos a peccatorum nostrorum maculis purgatos reddat et ad supernorum ciuium societatem perducat ; ut et hic deuotorum actuum sumamus augmentum et illic aeternae beatitudinis percipiamus emolumentum. P. Chr.
540 Ad complendum. Sumptia domine salutaribus [etc. = n. 464].
541 Alia. Diuini satiati muneris largitate quaesumus domine deus noster, ut in huius semper participatione uiuamus. P.
542 Super populum. Tueatur quaesumus domine dextera tua populum tibi deprecantem et purificatum dignanter erudiat, ut consolatione presenti ad futura bona proficiat. P.
543 Ad uesperum. Deprecationem nostram quaesumus domine benignus exaudi, et quibus supplicandi prestas effectum, tribue defen- sionis auxilium. P.
84.
FERIA III.
Ad sanctum Laurentium.
544 Sacre nobis quesumus domine obseruationis ieiunia et piae con- uersationis augmentum et tuae propitiationis continuum prestent auxilium. P.
545 Super ohlata. Purifica nos misericors deus, ut aecclesiae tuae preces quae tibi gratae sunt pia munera deferentes fiant expiatis mentibus gratiores. P.
546 Praefatio. UD. aeterne deus. Per mediatorem dei et hominum lesum Christum dominum nostrum, qui mediante die festo ascendit in templum docere, qui de caelo descenderat mundum ab ignorantiae tcnebris liberare. Cuius descensus genus humanum doctrina salutari instruit, mors a perpetua morte redemit, ascensio ad caelestia regna
— 65 —
perducit. Per quem te summe pater poscimus, ut eius institutione edocti, salutaris parsiinoniae deuotione purificati ad tua perueniamus promissa securi. Per quem.
Ad complendum. Caelestia dona capientibus quaesumus domine 547 non ad iudicium peruenire patiaris, quod fidelibus tuia ad remedium prouidisti. P.
Super populum. Exercitatione ueneranda domine ieiunii salutaris o48 populi tui corda dispone, ut et dignis mentibus suscipiat paschale mysterium et continuatae deuotionis sumat augmentum. P.
Alia. Miserere domine populo tuo et continuis tribulationibus 540 laborantem propitius respirare concede. P.
Ad uesperum. Da nostrae summae conditionis reparator omni- ~)')0 potens deus, ut et semper declinemus a malis et omne quod bonum est prompta uoluntate sectemur. P.
85.
FERIA IIII.
Statio ad sanctum Paulum.
Omnipotens sempiterne deus, qui et iustis premia meritorum et 551 peccatoribus per ieiunium ueniam prebes, miserere supplicibus, parce peccantibus, ut reatus nostri confessio indulgentiam ualeat percipere delictorum. [P.]
Alia. Concede quaesumus omnipotens deus, ut huius sacrificii 552 [etc. = n. 309].
Super ohlata. Supphces domine te rogamus, ut his sacrificiis 553 peccata nostra mundentur, quia tunc ueram nobis tribuis et mentis et corporis sanitatem P.
Praefatio. UD. p. Chr, d. n. Qui iliu-[fol. 49]minatione suae 554 fidei tenebras expulit mundi et genus humanum, quod primae matris uterus profuderat caecum, incarnationis suae mysterio reddidit illu- minatum; fecitque filios adoptionis, qui tenebantur uinculis iustae damnationis. Per ipsum te petimus, ut tales in eius inueniamur iustissima examinatione, quales facti sumus in lauacri salutaris feli- cissima regeneratione; ut eius incarnationis medicamine imbuti, sacro- sancti lauacri ablutione loti, parsimoniae deuotione ornati ad aeterna gaudia perueniamus illaesi. Per quem maiestatem.
5
- 66 —
555 Ad compleyidum. Sacramenta quae sumpsimus domine deus noster et spiritalibus nos repleant alimentis et corporalibus tueantur auxiliis. P.
556 Super popiilum. Da plebi tuae domine piae semper deuotionis affectum, ut quae praua sunt respuens sancta conuersatione firmetur et a peccatis libera nullis aduersitatibus atteratur. P.
557 Ad uesperum. Tempora nostra quaesumus domine pio fauore prosequere, et quibus cursum tribuis largiorem, praesta continuum benignus auxilium. P.
86.
FERIA Y.
Ad sanctum Siluestrum.
558 Praesta quaesumus omnipotens deus, ut quos ieiunia uotiua castigant, ipsa quoque deuotio sancta laetificet, ut terrenis affectibus mitigatis facilius caelestia capiamus. P.
559 Super oblata. Haec hostia quaesumus domine emundet [etc. = n. 303].
560 Alia. Efficiatur haec hostia domine quaesumus sollemnibus grata ieiuniis, et ut tibi fiat acceptior, purificatis mentibus immoletur. P.
561 Praefatio. UD. aeterne deus. Cuius bonitas hominem condidit, iustitia damnauit, misericordia redemit: te humiliter exoramus, ut sicut per illicitos appetitus a beata regione decidimus, sic ad aeternam patriam per abstinentiam redeamus; sicque moderetur tua miseratione nostra fragilitas, ut et transitoriis subsidiis nostra sustentetur mortalitas et per bonorum operum incrementa beata adquiratur immortalitas. P. Chr.
562 Ad complendum. Sancta tua nos domine quaesumus et uiuifi- cando renouent et renouando uiuificent. P.
563 Super populum. Populi tui deus institutor et rector peccata quibus impugnatur expelle, ut semper tibi sit placitus et tuo muni- mine sit securus. P.
564 Ad uesperum. Plebem tuam domine quaesumus interius exterius- que restaura, ut quam corporeis non uis delectationibua impediri, spiritali facias uigere proposito, et sic rebus foueas transitoriis, ut tribuas potius inherere perpetuis. P.
— 67 —
87.
FERIA VI.
Ad sanctum Eusebium.
Deus qui ineffabilibua mundum renouas sacramontis, praesta 5G5 quaesumus, ut aecclesia tua et aeternis proficiat institutis et tempora- libus non destituatur auxiliis. P.
Siiper ohlata. Haec sacrificia nos omnipotens deus potenti uirtute 566 mundatos ad suum faciant puriores uenire principium. P.
Praefatio, UD. p. Chr. d. n. Qui est dies aeternus, lux inde- 567 ficiens, claritas sempiterna, qui sic sequaces suos in luce precepit ambulare, ut noctis aeternae ualeant caliginem euadere et ad lu-[fol. 50] cis aeternae patriam feliciter peruenire. Qui per humilitatem assumptae humanitatis Lazarum fleuit, per diuinitatis potentiam uitae reddidit genusque humanum quadrifida peccatorum mole obrutum ad uitam reduxit. Per quem petimus ieiunii obseruatione a peccatorum nostrorum nexibus solui, aeternae uitae felicitati reddi et sanctorum coetibus connumerari. Per quem.
Ad complendum. Haec nos quaesumus domine participatio 568 sacramenti et a propriis reatibus indesinenter expediat et ab omnibus tueatur aduersis. P.
Super populum. Adesto domine populis qui sacra mysteria conti- 569 gerunt, ut nullis periculis affligantur, qui te protectore confidunt. P. d. n.
Ad uesperum. Omnipotens sempiterne deus, qui sic hominem 570 condidisti, ut meliorem temporahbus beneficiis competenter instructum ad caelestia dona proueheres, praesta quaesumus, ut sicut per illicitos appetitus de beatitudinis regione decidimus, sic per alimoniam tuo munere distributam et transitoria sustentetur humanitas et amissa recuperetur aeternitas. P.
88.
SABBATO.
Statio ad sanctum Laurentium.
Deus omnium misericordiarum ac totius bonitatis auctor, 571 qui peccatorum remedia ieiuniis orationibus et elemosinis demonstrasti, respice propitius in hanc humilitatis nostrae confessionem, ut qui inclinamur conscientia nostra, tua semper misericordia erigamur. P.
5*
— 68 —
572 Alia. Fiat domine quesumus per gratiam tuam fructuosus Dostrae deuotionis affectus, quia tunc nobis proderunt suscepta ieiunia, si tuae sint placita pietati. P.
573 Super oblata. Oblationibus quesumus domine placare susceptis et ad te nostras etiam rebelles compelle propitius uoluntatea. P.
574 Praefatio. UD. aeterne deus. Misericordiae dator et totiua bonitatis auctor, qui in ieiuniis ac orationibua et elemosinis peccatorum remedia et uirtutum omnium tribuis incrementa: te humili deuotione precamur, ut qui ad haec agenda saluberrimam dedisti doctrinam, ad complendum indefessam tribuis efficatiam, ut obedienter tua exe- quentes precepta feliciter tua capiamus promissa. P. Chr.
575 Ad complendum. Tua nos quesumus domine sancta purificent et operatione sua tibi faciant esse deuotos. P.
576 Super popidum. Deus qui sperantibus in te misereri potius eligis quam irasci, da nobis digne flere mala quae fecimus, ut tuae consolationis gratiam inuenire ualeamus. P.
577 Ad uesperum. Tua nos domine quesumus gratia et sauctis exerceat ueneranda ieiuniis et caelestibus mysteriis efficiat aptiores. P.
89. DOMINICA V. IN XL. Ad sanctum Petrum.
578 Quesumus omnipotens deus, familiam tuam propitius respice, ut te largiente regatur in corpore et te seruante custodiatur in mente. P.
579 Super ohlata. Haec munera domine quesumus et uincula nostrae prauitatis absoluant et tuae nobis misericordiae dona concilient. P.
580 Fraefatio. UD. aeterne deus. Maiestatem tuam propensius implorantes, ut quanto magia dies salutiferae festiuitatis accedit, tanto deuotius ad eius digne celebrandum proficiamus paschale [fol. 51] mysterium. P. Chr.
581 Ad complendum. Adesto nobis domine deus noster, et quos tuis mysteriis recreasti, perpetuis defende presidiis. P.
582 Super populum. Benedictio domine quesumus in tuos fideles copiosa dcHcendat, et quam subiectis cordibus expetunt, [largiter] con- sequantur. P.
— 69 —
Ad uesperum. Lihera domine quesumus a peccatis et hostibus ^Hii tibi populum supplicjintem, ut in sancta conuersatione uiuentes uullis afficiautur aduersis. P.
90.
FERIA II.
Ad sanctum Chrissogonum.
Sanctifica quesumus doniine nostra ieiunia [et] cunctorum nobis 5H4 propitiu8 indulgentiam largire culparum. P.
Stiper oblata. Concede nobis domine deus noster, ut haec hostia •)H5 salutaris et nostrorum fiat purgatio delictorum et tuae propitiatio maiestatis. P.
Praefatio. UD. aeterue deus. Te suppliciter exorantes, ut sic ^SG nostra sanctificentur ieiunia, quo cunctorum nobis proueniat indulgentia; quatinus appropinquante unigeniti filii tui passione bouorum tibi placere ualeamus exhibitione. Per quem.
Ad complendum. Sacramenti tui quesumus domine participatio 587 salutaris et purificationem nobis tribuat et medelam. P.
Super popidum. Da quesumus domine populo tuo salutem 588
[etc. = n. 478].
Ad uesperum. Deus qui homini ad imaginem tuam condito ideo 589 das temporalia ut largiaris aeterna, aecclesiam tuam spiritali fecun- ditate multiplica, ut qui sunt generatione terreni, fiant regeneratione caelestes. P.
91.
FERIA III.
Ad sanctum Cyriacum.
Nostra tibi quesumus domine sint accepta ieiunia, quae nos et 590 expiando gratia tua dignos efficiant et ad remedia perducant aeterna. P.
Super ohlata. Hostias tibi domine deferimus immolandas, quae 591 quesumus temporalem nobis consolationem impendant, ut promissa certius non desperemus aeterna. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Et te deuotis mentibus suppHcare, 592 ut nos interius exteriusque restaures et parsimonia salutari a pecca- torum sordibus purges; et quos illecebrosis delectationibus non uis
— 70 —
impediri, spiritalium uirtutum facias uigore muniri, et sic in rebus transitoriis foueas, ut perpetuis inherere concedas. P. Chr.
593 Ad complendum. Da quesumus omnipotens deus, ut quae diuina sunt iugiter exequentes donis mereamur caelestibus propinquare. P.
594 Super populum. Da nobis domine quesumus perseuerantem in tua uoluntate famulatum, ut in diebus nostris et merito et numero populus tibi seruiens augeatur. P.
595 Ad uespertim. Afflictionem familiae tuae quesumus domine intende placatus, ut indulta uenia peccatorum de tuis semper bene- ficiis gloriemur. P.
92.
FERIA IIII.
Ad sanctum^Marcellum.
596 Sanctificato hoc ieiunio deus tuorum corda fidelium miserator illustra, et quibus deuo-[fol. 52]tioni8 prestas affectum, prebe suppH- cantibus pium benignus auditum. P.
597 Siiper ohlata. Annue misericors deus, ut hostias placationis et laudis sincero tibi deferamus obsequio. P.
598 Praefatio. UD» aeterne deus. Et te supplici deuotione exorare, ut per ieiunia, quae sacris institutis exequimur, a cunctis reatibus emundari mereamur; tuamque percipere ualeamus propitiationem, qui preparamur ad celebrandum unigeniti tui filii passionem. Per quem.
599 Ad complendum. Caelestis doni benedictione [etc, = n. 377].
600 Super populum. Exaudi quesumus domine gemitum populi suppHcantis, et qui de meritorum qualitate diffidimus, non iudicium tuum sed misericordiam consequi mereamur. P.
601 Ad uesperum. leiunia quesumus domine, quae sacris exequimur institutis, et nos a reatibus nostris semper eipediant et tuam nobis iustitiam faciant esse placatam. P.
93.
FERIA V.
Ad sanctum Apollinarem.
602 Presta quesumus omnipotens deus, ut dignitas conditionis humanae per immoderantiam sauciata medicinalis parsimoniae studio refor- metur. P.
— 71 —
Super oblata. Concede nobia domine qnesumus, ut celebraturi f03 sancta myatoria non aoliim ahstinentiam coiporalem, sed quod est potius habeamus nientium puritatem. P.
Praefafio. UD. aeterne deus. Qui sic nos tribuis sollemne tibi 604 deferre iciunium, ut indulgentiae tuae speremus noa percipere subsi- dium; sic nos instituis ad celebranda festa paschaiia, ut per haec adquiramus gaudia sempiterna. V. Chr.
Ad complendum. Uegetet nos domine semper et innouet tuae (iO.i mensae libatio, quae fragilitatem uostram gubernet et protegat et in portum perpetuae salutis inducat. P.
Super populum. Esto quesumus domine propitius plebi tuae, et 606 quae tibi non placent respuens tuorum potius repleatur delectationibus mandatorum. P.
Alia. Succurre quesumus domine populo supplicanti et opem 607 tuam tribue benignus infirmis, ut sincera tibi mente deuoti et presentis uitae remediis gaudeant et futurae. P.
Ad uesperum. Concede misericors deus, ut sicut nos tribuis 608 sollemne tibi deferre ieiunium, sic nobis indulgentiae tuae prebe benignus auxilium. P.
94.
FERIA VI.
Ad sanctum Stephanum.
Cordibus nostris domine benignus infunde, ut peccata nostra 609 castigatione uoluntaria cohibentes temporaliter potius maceremur, quam suppliciis deputemur aeternis. P.
Super oblata. Sanctifica nos quesumus domine his muneribus 610 offerendis et paschalis obseruantiae sufficientem nobis tribue facul- tatem. P.
Praefatio. UD. aeterne deus. Cuius nos misericordia preuenit 611 ut bene agamus, subsequitur ne frustra agamus; accendit intentionem, qua ad bona opera inardescamus, tribuit efficatiam, qua haec ad perfectum perducere ualeamus. Tuam ergo clemeutiam indefessis [fol. 53] uocibus obsecramus, ut nos ieiunii uictimis a peccatis mun- datos ad celebrandam unigeuiti filii tui domini nostri passionem facias esse deuotos. Per quem maiestatem.
— 72 —
612 J^/ complendu7n, Sumpti(s) sacrificii domine perpetua nos tuitio
noD relinquat et noxia seraper a nobis cuncta depellat. P.
013 Super popiilum. Tribue nobis quesumus domine indulgentiam
peccatorum, ut instituta ieiunia tibi placitis sensibus operemur. P.
614 Ad uesperum. Omnipotens sempiterne deus, clementiam tuam suppliciter exoramus, ut qui mala nostra semper preuenis miserando, facias nos tibi placitos et piis actionibus et ieiuniis salubribus expiando. P.
95.
SABBATO.
Ad sanctum Petrum, quando elemosina datur.
615 Da nobis domine obseruantiam legitima deuotione perfectam, ut cum refrenatione carnalis alimoniae sancta tibi conueraatione placeamus. P.
616 Super ohlata. Praesta quesumus omnipotens deus, ut ieiuniorum placatus sacrificiis remissionis tuae nos uenia prosequaris. P.
617 Praefatio. UD. aeterne deus. Cuius nos fides excitat, spes erigit, caritas iungit; cuius miseratio gratuita purificat, quos conscientiae reatus accusat. Te igitur cum interno rugitu deprecamur, ut carnalis alimoniae refrenatione castigati ad celebrandum paschale mysterium inueniamur idonei. P. Chr.
618 Ad complendum. Adesto domine fidelibus tuis, et quos caelestibus reficis sacramentis, a terrenis conserua periculis. P.
619 Super populum. Uisita quesumus domine plebem tuam et corda sacris dicata mysteriis pietate tuere peruigili, ut remedia salutis aeternae, quae te miserante percepit, te protegente custodiat. P. d.
()20 y\d uesperum. Deus qui iuste irasceris et clemeuter ignoscis,
afflictionem populi et lacrimas respice et iram tuae indignationis quam iuste meremur propitiatus auerte. P.
621 Oratio ad processionem. Adiuua domine fragilitatem plebis tuae,
ut ad uotiuum magne festiuitatis effectum intercedente beata dei genitrice Maria et corporaliter gubernata recurrat et ad perpetuam gratiam deuota rnente perueniat. P.
Tafel 20.
E
05 w
?"
N •- C <s
O) m co
c c o
cC CL
Tatei 21.
O)
c
3
o
(O
w
3
■o
c
=" d
— 00
cn co
E -
■o
c
<
OJ
0)
c c o ■o
c
CD
00
03
— 78 —
96.
bknf:i)ictio palmarum.
Deiis cuiiis filius pro salute generis humani de caelo descendit (522 ad terras et appropinquante hora passionis suae Hierosolymam in asino uenire et a turbis rex appellari ac hiudari uoluit, benedicere dignare hos palmarum florum ceterarumque frondium ramos, ut omnea qui eos laturi sunt ita bonedictionis tuae dono repleantur, quatinus et in hoc saeculo hostis antiqui temptamenta superare et in futuro cum palma uictoriae et fructu bonorum operum tibi ualeant apparere. Per eundem.
Post acceptos ramos palmarum. Praesta quesumus omnipotens 023 et misericors deus, ut sicut in condemnatione filii tui salus omnium fuit piaculum perfidorum, ita per raisericordiam tuam communia sit cultus iste credentium. Per [eundem].
Oratio in choro. Deus qui in omnibus aecclesiae tuae filiis 024 sanctorum prophetarum aoce manifestasti in omni loco dominationis tuae satorem te bonorum seminum et electa-[fol. 54]rum palmitum esse cultorem, tribue quesuraus populis tuis, qui et uinearum apud te nomine censentur et segetum, ut spinarum et tribulorum squalore resecato digni efficiantur fruge faecunda. P. d. n. 1. Ohr.
97. •
DOMINIOA IN PALMIS. Statio ad Lateranum.
Omnipotens sempiterne deus, qui humano generi ad imitandura 025 humilitatis exemplum saluatorem nostrum carnem sumere et crucem subire fecisti, concede propitius, ut et patientiae ipsius habere docu- menta et resurrectionis consortia mereamur. P.
Super ohlata. Ipsa maiestati tuae domine fideles populos com- 026 mendet oblatio, quae per filium tuum reconciliauit inimicos. Qui tecum.
Fraefatio. UD. p. Ohr. d. n. Qui se ipsum pro nobis optulit 027 immolandum, ne brutorum animalium sanguis ultra sacris altaribus funderetur. Ipse dominus et saluator noster sacerdos simul existere dignatus et hostia, per quam non solum sanctificaret populum, sed ipsoa quoque dicatos maiestati tuae mundaret antistites; ut cotidianis sacrificiis saluiaribus sumeutes in pane hoc corpus quod pependit in
— 74 —
cruce, et libantes in calice quod manauit ex latere, orani benedictione sancti spiritus repleamur. Et ideo cum angelis.
028 Praefatio. UD. p. Chr. d. n. Per quem nobis indulgentia
largitur et pax per omne saeculum predicatur: traditur cunctis cre- dentibus disciplina, ut sanctificatos nos possit dies uenturus excipere. Et ideo.
629 Ad complendum. Praesta nobis omnipotens deus, ut quia uitiis subiacet nostra mortalitas, tua nos et medicina purificet et potentia tueatur. P.
630 Stiper populum. Purifica quesumus domine familiam tuam et ab omnibua contagiis prauitatis emunda, ut redempta uasa sui domini passione non spiritus inmundus rursus inficiat, sed saluatio sempiterna possideat. Per eundem d. n.
()31 Ad uesperum. Deus quem diligere et amare iustitia est, ineffabilis
gratiae tuae in uobis dona multiplica, ut qui fecisti nos morte filii tui sperare quod credimus, fac nos eodem resurgente peruenire quo tendimus. Per eundem d. n.
98.
FERIA II.
Ad sanctos Nereum et Achilleum. [fol. 55]
682 Da ^uesumus omnipotens deus, ut qui in tot aduersis ex nostra infirmitate deficimus, intercedente unigeniti filii tui passione respiremus. Qui tecum.
683 Super oblata. Respice domine propitius sacra mysteria quae gerimus, et quod ad nostra euacuanda preiudicia misericors prouidisti, uitam nobis tribue fructificare perpetuam. P.
634 Praefatio. UD. p. Chr. d. n. Cuius nos huraanitas colligit,
humilitas erigit, traditio absoluit, poena redemit, crux saluificat, sanguifl emaculat, caro saginat; per quem te summe pater cum ieiuniorum obsequiis obsecramus, ut ad eius celebrandam passionem purificatis mentibus accedamus. Per quem.
6''»r) Ad complendum. Sacramentorum tuorum benedictione saciati
quesumus domine, ut per hec semper inundemur a uitiis. P.
63() Super populum. Tua nos misericordia deua et ab omni surrep-
tione uetustatis expurget et capaces sanctae nouitatis efficiat. P.
I
— 75 —
Ad uesperum. Adiuua iioa deua salutaris noster et ad beneficia <)37 recolenda quibus nos instaurare dignatus es tribuo uenire «^audentea. P.
Alia. I)a niisericors deus, ut quod in tui filii passione mundus 038 exercuit, salutare nobis fideliter sentiamus. Per eundem.
FERIA III. Ad sanctam Priscam.
Omnipotens sempiterne deus, da nobis ita dominicae passionis (i3y sacramenta peragere, ut indulgentiam percipere mereamur. P.
Super ohlata. Grata tibi sint domine munera, quibus mysteria 640 celebrantur nostrae libertatis et uitae. P.
Praefatio. UD. p. Chr. d. n. Cuius salutiferae passionis et 641 gloriosae resurrectionis dies appropinquare noscuntur, in quibus et de antiqui hostis superbia triumphatur et nostrae redemptionis mysterium celebratur. Unde poscimus tuam inmensam clementiam, ut sicut in eo solo consistit totius nostrae saluationis summa, ita per eum tibi sit ieiuniorum et actuum nostrorum semper uictima grata. Per quem.
Ad complendum. Repleti domine sacri muneris gratia supplices 642 exoramus, ut quae gustu corporeo dulci ueneratione contingimus, dulciora mentibus sentiamus. P.
Super populum. Reminiscere miserationum tuarum domine et 643 famulos tuos aeterna protectione sanctifica, pro quibus lesus Christus fihus tuus per suum cruorem nobis inatituit paschale mysterium. Qui tecum.
Ad uesperum. Fac omnipotens deus, ut quae ueraciter facta 644 recurrimus, in nostrum transire remedium gratulemur. P.
100.
FERIA IIII.
Ad sanctam Mariam.
Presta quesumus omnipotens deus, ut qui nostris excessibus in- 645 cessanter affligimur, per unigeniti tui passionem liberemur. Qui tecum.
Alia. DeuB qui pro nobis filium tuum crucis patibulum subire ()46 uoluisti, ut inimici a nobis expelleres potestatem, concede nobis famulis tuis, ut resurrectionis gratiam consequamur. Per eundem. [fol. 56]
— 76 —