DOGTORIS ANGELIGI

DIVI

THOM.'E AOUINATIS

SACRI ORDIXIS F. F. PRiEDICATORUM

OPERA OMNIA

lli£ INSTITUTE OP MEniArvAL 8TUD1E3 10 ELMSl TOROhTO ^A,

N0V27 1931

/5//

SANCTI

THOMyE AOUINATIS

commi:nti:m

IN QUARTUM LIIUIUM SENTENTIMUIM

MAGISTRI PKTRI LOMItARDI.

(CONTINUATIO.)

DISTINGTIO XXIII.

De Sacramcnto ETtrcw.r Inctionis.

Pr<TterprtTraissa estetiam aliiid sacramcntnm, scilicet unctio inlirmornm quai tit in cxtremis oleo per episcopum consecrato.

De tribusgeneribus unctionum.

Et sunt tria genera nnctionis, scilicet nnctio quffi fit in chrismate, qu?e dicitur principalis unctio, quia in ea principaliter ParacUtus datiir; imde et proptor abundantiam gratia^, duos li- (piores mixtos habet, oleum scilicet et balsamum, (deum conscienti£P , halsamum famu', chrisma voro grati». Unctio dicitur latine, nec tamcn omne oleum ad unctionem sanctilicatum chrisma vocatur, sed illud solum quod miscetur cum bal- samo, quo capita regum et pontiticum unguntur, quo et baptizatos sacerdos ungit vertice, et pon- tifex qui per impositiouem manus conlirmandos ungit in fronte.Kst et alia unctio qua catechumoni et neophyti unguntur in pectore et intcr sca- pulas in perceptione baptismi. Tertia vero nnctio est quae cum datur oleum intirmorum, de qua nunc agitur.

Aquibus fuit instilutum fwc sacramentum.

Hoc sacramentum unctionis ab Apostolis insti- tutum legitur. Ait enim Jacobus : Iufirmatur ali- quis in vobis, inducat prxshyteros Ecclesise, ct (yrent super eum, ungentes eum oleo in nominc Do- mini, et alleviabit eum Dominus, ct si in pcccatis

XI.

szY, dimittentur ci. In quo ostonditur duplici ex causa sacramontum hoc inslitutum, scilicet ad poccatorum romissioncm, ot ad corporalis infir- mitatis allcviationcm ; undc constat oum qui hanc unctionem dcvote fidolitorque porcipit, ct in corpore, et in anima allcviari, si tamcn cxpc- dit ut in utroque allcvictur. Quod si forte corporis valctudincm illc habcre non expcdit, illam qute est anima} sanitatcm in hoc sacramonto acquirit. Et sicut in aliis sacramentis, ila et in isto aliud est sacramentum, aliud est res sacramenti. Sa- cramentum enim est ipsa unctio cxterior. Ilcs sacramcnti cst ipsa unctio intcrior qua' pcccato- rnm rcmisssione et virtutum amplilicationc p^r- ficitur. Et si ex contcmptu vcl ex nogligcntia hoc sacramcntum proitcrmittitur, periculosum est ct damnabile.

Dp itcralione luijus sacramcnti

Qua^runt aliqui si hoc sacramcnlum iterari possit, cum baptismus et alia sacramenta scmol suscepta non itcrcntur. Augustiiuis, Contra Var- menianum^ dicit sacramcutum non itcrandum, ct sacramento facicndam non cssc injuriam, scd hoc dicit ul»i agit dc sacramento baptismi et ordina- tionis. Undc non vidctur illud gcneraliter e.ssc accipicndum, sod dc sacramento baptismi, con- firmalionis, ct ordinationis qua^ nullatonus re- petenda sunt, quia scmcl tantum, non sa'pius. datur baptismus, contirmatio, et ordinatio. Sa- cramontum vero altaris et pfcnitcnti»,et conjugii, s£ci)C itcrari vidcntur, quia sa'pc sacramentum corporispercipitur, frequonlcr po'nitentia agitur,

1

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

conjugium saepe contrahitur. Quare ergo unctio similiter non potest iterari? Si morbus non re- vertitur, medicina non iteretur; si vero morbus non potest cohiberi, quare debet medicina pro- hiberi?Sicut oratio iterari potest, ita unctio ile- rari posse videtur; utramque enim illic comme- morat Jacobus, et utraque alteri cooperatur ad conferendam alleviationem corporis et anima^, Cur ergo negeretiir unctionem super inlirnium posse iterari ad impetrandam scepius sanitatem mentis et corporis, cum propter idem sa^pe ite- randa sit oratio? Quidam autem de omni sacra- mento intelligi volunt, quod non sit iterandum, scilicet secundum totum illud quod pertinet ad sacramentum , dicentes , qua^dam sacramenta saepius posse suscipi , quaidam vero non. Ncc tamen quse sa^pius sumuntur, totaliter iterantur, ut sacramentum altaris et unctionis ; quaj licet sumantur sa^pius, tamen quia non iterum bene- dicitur eadem liostia vel idem olenm, non itera- tur sacramentum cum injuria. Sed dicet quis : Sic et baptismus non iteratur, etsi aliquis fre- quenter baptizatur, dum eadem aqua non iterum beuedicatur. Sed aliud est, inquiunt illi, de be-

nedictione aquae, qua fit baptismus, aliud de be- nedictione panis et olei. Potest enim baptismus celebrari in aqua etiam non benedicta : quia illa bonedictio pro reverentia tantum lit et decore, non virtute sacramenti. Sed corpus Christi non potest conGci nisi de pane consecrato ; nec unc- tio ilia iieri potest de oleo ab Episcopo consecrato : ideoque illa sanctiticatio ad virtutem sacramenti pertinere videtur. In conjugio quoque semel tantum benedicitur quisque, non saepius. Bene- diciturenim,ut ait Ambrosius, 'Ambrosiaster; in I Corinth. cap. vu, v. 40, Pat. lai. t. XVII, col. 225, cum prima, et non cumsecunda uxore *. Si ergo cum dicitur, sacramcntum non esse iterandum, nec injuriam ei esse faciendam, rationem dicti referas ad sanctiiicationem rei, qua sacramentum expletur ; de omni sacramento generaliter id verum est. Si vero ad susceptionem sacramenti, de quibusdam verum est, quod non iterantur crebra susceptione : de aliis vero quibusdam non, quia frequenter sumuntur, ut hoc unctionis sa- cramentum, quod in omni pene Ecclesia saepe repetitur.

DIVISIO TEXTUS.

Postquam determinavit Magister de baptismo, qui est sacramentum intran- tium, et de confirmatione, eucliaristia, poenitentia, qua^ sunt sacramenta pro- gredientium, hic quinto loco determinat de extrema unctione, quae est sacramen- tum exeuntium ; et dividitur in partes duas : in prima determinat de ipso sa- cramento ; in secunda de usu ipsius, ibi : <( Quairunt aliqui, si lioc sacramentum ite- rari possit. » Prima in duas : in prima distinguit hoc sacramentum ab aliis unc- tionibus ; in secunda determinat omnia qu« ad boc sacramentumpertinent, ibi : « IIoc sacramentum unctionis infirmorum ab Apostolis institutum legitur. » Et circa boc tria facit : primo detcrminat institu- tionem; secundo effectum, ibi : « In quo ostenditur dupbci ex causa sacramentum hoc institutum ; » tertio conformitatem istius sacramenti ad alia, ibi : « Et sicut in aliis sacramentis, ita et in isto abud est sacramentum, aliud res sacramcnti. »

« Oua»runt abqui, si hoc sacramentum itorari possit. » llic determinat de usu is- tius sacramenti ; et (bvicHtur in duo se- euudum duas opiniones qua; tangit de

iteratione istius sacramenti, et aliorum per consequens ; secunda ostenditur ibi : «Quidam autem de omni sacramento in- telbgi volunt quod non sit iterandum. »

QU^STIO I.

Ilic est duplex quaestio. Prima de ipso sacramento extrema^ unctionis ; secunda de administratione etusu ipsius.

Circaprimumquaeruntur quatuor : 1° de ipsa extrema unctione; 2° de effectu ejus; 3° de materia ipsius ; 4° de forma.

ARTICULUS PRIMUS. Utrum extrema imctio sit sacramcntxim.

Ad primum sic proceditur. 1. Yidetur, quod extrema unctio non sit sacramen- tum. Quia sicut oleum assumitur ad in- firmos, ita ad catechumenos. Sed unctio quae fit oleo ad catbecumenos, non est sa- cramentum. Ergo nec extrema unctio qu:e fit oleo ad infirmos.

2. Praeterea, sacramenta veteris legis fuerant signa sacramentorum novae legis. Sed extrema unctio non babuit aliquam liguram in veteri lege. Ergo non esl sa- cramentum novai legis.

* « Priman nu|>li.i» sub benedictione Dei cele- prflesenti carent gioria. rf brarilur sublimiter : sctundtn autcm etiani in

DIST. XXIII, QU^ST. I, ART. I.

3. Praeterea, secundum Dionysium, De eccL hier. cap. v, 8, 3^ Pat. grdec. lat. t. III, col.503,part. i, omne sacrjamentum est vel ad purgandum vel ad illuminan- dum vel ad perficiendum. Sed extrema imctio non ponitur neque ad purgandum, neque ad illuminandum, quia lioc soli baptismo attribuitur : neque ad perficien- dum, quia hoc^ secundum ipsum, per- tinet ad clirisma et eucharistiam. Ergo ex- trema unctio non est sacramentum.

Sed contra, sacramenta Ecclesiee suffi- cienter subveniunt defectibus hominum secundum quemlibet statum. Sed exeun- tibus non subvenit aliud quam extrema unctio. Ergo ipsa «st sacramentum.

Prseterea, sacramenta, ut supra dictum esti, nihil aliud sunt quam quaedam spi- rituales medicinae. Sed extrema unctio est quaedam spirituahs medicina : quia valet ad remissionem peccatorum, ut ha- betur Jac. v, 15. Ergo est sacramentum.

QU^STIUNCULA II.

Ulterius. 1. Videturquod extremaunc- tio non sit unum sacramentum. Quiauni- tas rei est ex sua materia et ex sua forma, cum ex eodem res esse habet et unitatem. Sed forma hujus sacramenti frequenter iteratur etiam eadem vice ; et materia pluries in uncto adhibetur secundum di- versas partes. Ergo non est unum sacra- mentum.

2. Praiterea , ipsa unctio est sacra- mentum : ridiculum enim est dicere, quod oleum sit sacramentum. Sed sunt plures unctiones. Ergo sunt plura sacramenta.

3. Praiiterea, unum sacramentum ab uno ministro perfici debet. Sed in ahquo casu extrema unctio non potest perfici uno ministro, sicut si post primam unc- tionem factam sacerdos moriatur, tunc enim alius sacerdos debet ulterius proce- dere. Ergo extremaunctio non est sacra- mentum unum.

Sed contra est, quia sicut immersio se habet ad baptismum, ita se habet unc- tio ad hoc sacramentum. Sed plures im- mersiones sunt unum sacramentum bap- tismi. Ergo et plures unctiones sunt unum sacramentum.

Praeterea, sinon esset unum sacramen- tum, tunc facta prima unctione non opor- teret ad perfectionem sacramenti quod

fieret secunda : quia quodlibet sacramen- tum, pcr se habet esse perfectum. Sed hoc falsum est. Ergo est unum sacramcn- tum.

QU^STIUiNCULA III.

Ulterius. 1. Yidetur quod hoc sacra- mentum non fuit institutum a Christo. Quia de institutione sacramentorum qua'. Christus instituit, fitmentio in Evangelio, sicutde eucharistia et baptismo. Sed nulla fitmentio de extremaunctione. Ergonon est a Christo instituta.

2. Praeterea, Magister expresse dicitin Littera^ quod est institutum ab Apostolis. Ergo ipse Christus per se non instituit.

3. Praeterea, sacramentumeucharistiae, quod Christus instituit, etiam ipse per se exhibuit. Sed hoc sacramentum ipse nulli exhibuit. Ergo per se non instituit .

Sed contra : sacramenta novae legis sunt digniora quam sacramenta veteris legis. Sed omnia Sacramenta veteris le- gis sunt ab ipso Deoinstituta. Ergo multo fortius omnia sacramenta novae legis ha- bent institutionem ab ipso Christo.

Praeterea, ejusdem est statuere et sta- tuta removere. Sed Ecclesia, quae in suc- cessoribus Apostolorum habet eamdem auctoritatem quam Apostoli habuerunt, non posset auferre sacramentum extremae unctionis. Ergo Apostoli non institue- runt, sed ipse Christus.

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad primam quaestionem, quod in his quse Ecclesia visibiliter operatur, quaedam sunt sacramenta, ut baptismus : quaedam sa- cramentalia, ut exorcismus, ut supra ^ dictum est : quorum haec est differentia, quia sacramentum diciturilla actio Eccle- siae quae attingit ad effectum principa- liter intentum in administratione sacra- mentorum ; sed sacramentale ^ dicitur illa actio quae quamvis non pertingat ad illum effectum, tamen ordinatur aliquo modo ad illam actionem principalem. Ef- fectus autem intentus administratione sacramentorum est curatio morbi pec- cati. Isaiae, xxvii, 9 : Eic est enim * om- nis fructus^ ut auferatur peccatum. Einis fructus ideo cum ad hunc effectum pertingat ex- trema unctio, ut ex verbis Jacobi patet, necordinetur ad aliud sacramentum quasi ei annexum; constatquod extrema unctio

I

^

Iste om-

1 Dist.i. * D. VI.

^ Al. : « Sacramentaliter. »

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

non est sacramonlalc, sed sacramentum.

Ad primum ergo dicendum, quod oleum quo cathecumcni unguntur, sua unctione non perducit ad peccati remissionem,quia hoc ad baptismum pertinet, sed aliquo modo ad baptismum disponit, ut supra ' dictum est : et ideo nonesl sacramentum illaitnctio, sicut unctio extrema.

Ad secundum dicendum, quod hoc sa- cramentum immediate hominem ad glo- riam disponit, cum exeuntibus a corpore detur : et quia in veteri lege non erat adhuc tempus perveuiendi ad gloriam, Nihil ad ^^^^ neminem * adpcrfcctiim '^adduxitlcx, w/^eca/m. Heb. VII, 40, ideo ilhid sacramentnm ibi prapfigurari non debuit per aliquod sacra- mentum sibi respondens, sicut per figu- ram ejusdem generis ; quamvis per figu- ras remotas ahquo modo figuratum sit in omnibus curationibus quae leguntur in veteri Testamento.

Ad tertium dicendum, quod Dionysius non facit aliquam mentionem de extrema unctione, sicut nec de pcenitentia, nec de matrimonio : quia ipse non intendit de- terminare de sacramentis nisi quatenus per ea innotescere potest ecclesiasticae hierarchiai ordinata dispositio quantum ad ministros, et actiones ministrorum, et recipientes. Tamen cum perextremam unctionem aUquis consequatur gratiam et remissionem peccatorum , non est du- bium quod habet vim illuminativam et purgativam , sicut baptismus , quamvis non ita plenam.

SoLUTio II. — Ad secundam qua^stio- nem dicendum, quod unum numero^ per seloquendo, dicitur tripUciter. Uno modo sicut indivisibile, quod nec actu nec po- tentia est plura, ut punctus et unitas. Aliomodo sicut continuum, quodquidem est unum actu, sed plura potentia, ut li- nea. Sed tertio modo sicut perfectum ah- quod quod ex pluribus partil)us constitui- tur, ut domus ; quod est multa quodam- modo etiam actu, sed illa multa conve- niunt in ahquo uno : et lioc modo quodh- bet sacramentum dicitur unum, inquan- tum miilta qu* sunt in uno sacramento, adunautur ad unum significandum vel causaudum : quia sacramentum signando causat. Et ideo quaiido una actio sufficit ad perfectam sigiiificationem, unitas sa- cramenti coiisislit in illa actionc tantum, sicut patct in confirmatione : quando au-

tem significatio sacramenti potest esse ei in multis actionibus, tunc sacramentum perfici potest et una actionc et pluribus, sicut baptismus inuna immersionc et tri- bus : quia ablutio quae significatur in baptismo, potest esse per unam immersio- ncm vel per muUas. Quando autem pcr- fecta significatio nonpotcst esse nisi per phircs actiones, tunc plures actiones sunt dc perfectione sacramenti, sicut patet de eucharistia: quia refectio corporalis, quae significat spiritualcm, non potcst esse nisi per cibiim ct potum ; et simiUter est in hoc sacramento : quia curatio interio- rum vulnerum non potcst perfccte sign- ificari nisi per appc*itioiiem medicinae ad diversas vulncrum radices ; et ideo plures actiones sunt de perfcctione hujus sacramcnti.

Ad primum ergo dicendum, quod uni- tas totiiis perfecta non toUitur propter divcrsitatem materiae aut formse, quge est in partibus totius ; sicut constat quod non eadem materia est carnis et ossis, ex quibus constituitur unus homo, nec ea- dem forma; et simiUter etiam in sacra- mcnto eucharistiae : ct in hoc sacramento pluraUtas matcriae et formae unitatem sa- cramenti non toUit.

Ad secundum dicendum, quod quam- vis iUae actioncs sint phircs simpUcitcr, tamcn uniuntur in una pcrfccta actione, quae est unctio omnium exteriorum sen- suum, qiiibus hauritur morbus interior.

Ad tcrtium diccndum, quod quamvis in eucharistia, si post consecrationcni panis moriatur sacerdos, alius sacerdos possit ad consecrationcm vini incipere ubiiUcdimisit, veletiam incipere a capite supra aUammatcriam; tameii in extrema unctione non potcst a capite incipere, sed debct semper procederc, quia unctio in eadem parte facta tantum valet ac si consecraretur bis eadem hostia : quod nuilo modo facicndum cst. Nec tamcn mi- nistrorum pluraUtas toUit unitatem sa- cramenti, qiiia instrumciitaUtcr tantum operantur; mutatio autcm marteUorum noii toUit nnitatem opcrationis fabri.

SoLUTio III. — Ad tcrtiam quaestionem dicendum, quod circa hoc cst duplex opinio. Qiiidam eiiim dicunt, quod sa- cramcntum istud et confirmationis , Cliristus non instituit per se, scd Apos- tolis instituendumdimisit : quiahaic duo

* D. VI.

* Piirni. : « Gloriam. »

DIST. XXIII, QUiEST. I, ART. I ET II. 5

propter pleintudiiiem gratiai quae in eis missionem peccatorum. Ad hoc enim

confertur, non potuerunt ante Spiritus quod per unum potest effici, aliud non

sancti missionem plenissimam mstitui; exigitur. Sed in eo qui extremam unc-

unde sunt ita sacramenta novas legis, tionem accipit, requiritur ad peccatorum

quod in veteri lege figuram non habue- remissionem poenitentia. Ergo per ex-

runt. Sed ha3c ratio non multum cogit : tremam unctionem non dimittuntur pec-

quia sicut Christus ante passionem pro- cata.

misit plenam Spiritus sancti missionem, 2. Praeterea, in peccato non sunt nisi

ita potuit instituere haec sacramenta. Et tria : macula, reatus poense, et reUquiae

ideo alii dicunt, quod omnia sacramenta peccati. Sed per extremam unctionem

Christus instituit per seipsum ; sed qua3- non remittitur peccatum quoad maculam

dam per seipsum promulgavit, quae sunt sine contritione, quae etiam sine unctione

majoris difficultatis ad credendum; quae- remittit ; nec iterum quoad poenam :

dam autem Apostolis promulganda reser- quia adhuc si convalescat, tenetur perfi-

vavit, sicut extremam unctionem et con- cere satisfactionem injunctam; nec quo-

firmationem. Et haec opinio pro tanto vi- ad reUquias culpae, quia adhuc remanent

detur probabihor , quia sacramenta ad dispositiones ex actibus praecedentibus

fundamentum legis pertinent, et ideo ad relictae, ut patet post convalescentiam.

legislatorem pertinet eorum institutio ; et Ergo nullo modo per extremam unc-

iterum quia ex institutione efficaciam tionem fitpeccatorum remissio.

liabent, quae eis non nisi divinitus est. 3. Praeterea, remissio peccatorum non

Ad primumergodicendum, quod multa fit successive, sed in instanti. Sed ex-

Dominus fecit et dixit qua3 in Evangeliis trema unctio non fit tota simul, quia

non continentur. Illa enim praecipue cu- plures unctiones requiruntur. Ergo ejus

raverunt Evangelistae tradere quae ad effectus non est remissio peccatorum.

necessitatem salutis et ecclesiasticae * Sed contra est quod dicitur Jac. v, 15 :

dispositionis pertinent; et ideo potius Si in peccatis est * , dimittentur ei. "Sit^re-

institutionem baptismi, et poenitentiae, et Praeterea, omne sacramentum no\£p, mittmtur.

eucharistiae, et ordinis, a Christo factam legis gratiam confert. Sed per gratiam

narraverunt, quam extremae unctionis fit remissio peccatorum. Ergo extrema

vel confirmationis ; quae neque sunt de unctio, cum sit sacramentumnovaelegis,

necessitate salutis, neque ad disposi- operatur ad remissionem peccati. tionem sive distinctionem Ecclesiae per-

tinent. Tamen etiam de olei unctione fit QU/ESTIUNGULA II. mentio inEvangelio, Marc. vi, ubi dicitur

quod Apostoli oleo ungebant infirmos. Ulterius. 1. Videtur quod sanitas cor-

Ad secundumdicendum, quod Magister poralis non sit effectus hujus sacramenti.

dicit ab Apostolis institutum, quia per Omne enim sacramentum est medicina

doctrinam Apostolorumnobispromulgata spiritualis. Sed spiritualis medicina ad

estejus institutio. spiritualem sanitatem ordinatur, sicut

Ad tertium dicendum, quod Christus, corporalis ad corporalem. Ergo sanitas

sicut dictum est ^, non exhibuit aliquod corporalis non est effectus hujus sa-

sacramentum, nisi quod ipse accepit in cramenti.

exemplum. Accipere autem poenitentiam 2. Praeterea, sacramentum semper ha-

et extremam unctionem sibi non compe- beteffectum suumin eo qui non fictus ac-

tebat, quia sinepeccato erat; et ideo ipse cedit. Sed quandoque non sanatur cor-

non exhibuit. poraliter suscipiens hoc sacramentum,

quantumcumque devotus accipiat. Ergo

ARTTPTTTTT^ TT sanitas corporalis non est efifectus ejus.

AUULULUh 11. 3 Praeterea, efficacia hujus sacramenti,

Utrum extrema unctio valeat ad ^^^^^ .^' ^^^i^ ^^^^^^/^"i^- ?^^ ibi non

remissionem peccatorum. attribuitur sanatioms eftectus unctiom,

sed orationi ; dicit enim : Oratio fidei sa-

x\.dsecundum sic proceditur. 1. Yidetur nahit * infirmum. Ergo corporalis sanatio * Salvabit.

quod extrema unctio non valeat ad re- non est effectus hujus sacramenti.

* Sic cod. — Parm. : « et ad ordinem eccle- ^ d. xxii, q. ii, a. iii, q. 3.

siaslicae. » 3 Al. : «Sanatio. »

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

Sed contra, operatio Ecclesiae habet majorcm efficaciam post Christi pas- sionem quam ante. Sed ante oleo inuncti per Apostolos sanabantur , ut patet Marc. VI. Ergo et nunc habet effectum in corporali sanatione.

Prceterea, sacramenta significando ef- ficiunt. Sed baptismus per ablutionem corporalem, quam exterius facit, signi- ficat et efflcit spiritualem. Ergo et ex- trema unctioper sanationem corporalem, quam exterius efficit, significat et causat spiritualem.

QU^STIUNCULA III.

Ulterius. \. Yidetur quod hoc sacra- mentum characterem imprimat. Character enim est signum distinctivum. Sed sicut baptizatus distinguitur a non baptizato, iki unctus a non uncto. Ergo sicut bap- tismus imprimit characterem, ita ex- trema unctio.

2. Praeterea, in ordinis et conflrma- tionis sacramentis est unctio, sicut et in hoc sacramento. Sed in ilUs imprimitur character. Ergo et in isto.

3. Pr«terea, in omni sacramento est aUquid quod est res tantum; aUquid quod est sacramentum tantum; aUquid quod est res et sacramentum. Sed non potestaliquid assignari in hoc sacramento quod sit res et sacramentum nisi cha- racter. Ergo in hoc sacramento impri- mitur character.

Sed contra , nuUum sacramentum imprimens characterem iteratur. IToc autem iteratur, ut dicetur. Ergo non imprimit characterem.

Praiterea, distinctio quae fit secundum characterem sacramentalem, est distinctio eorum qui sunt in praesenti Ecclesia. Sed extrema unctio confertur . ei qui de praesenti Ecelesia exit. Ergo non decet quod in eo cliaracter conferatur.

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad primam quaestionem, quod quoUbet sa- cramentum est institutum principaUter ad unum efi*ectum; quamvis etiam aUos ex cQnsequenti inducere possit, et ^ quia sacramentum efflcit quod flgurat, ideo ex ipsa signiflcatione sacramenti debet ac- cipi ejus principalis effectus. Adhibetur autem hoc sacramentum secundum mo- dum cujusdam medicationis, sicut bap-

tismus per modum ablutionis. Medicina autem est ad peUendum inflrmitatem ; unde principaUter hoc sacramentum est institutum ad sanandum inflrmitatem peccati : ut sicut baptismus est quaedam spirituaUs regeneratio , et poenitentia quaedam spiritualis suscitatio ; ita et ex- trema unctio sit quaedam spirituaUs sa- natio vel medicatio. Sicut autem corpo- raUs medicatio praesupponit corporalem vitam in medicato, ita spirituaUs spiri- tualem ; et ita hoc sacramentum non datur contra defectus quibus spiritualis vita toUitur, scilicet contra - peccatum originale et mortale ; sed contra illos defectus quibus homo spiritualiter inflr- matur ut non habeat perfectum vigorem ad actus vita? gratiae vel gloriae ; et hic defectus nihil est aliud quam quaedam debiUtas et ineptitudo quse in nobis re- linquitur ex peccato actuali vel originali ; et contra hanc debilitatem homo robo- raturperhoc sacramentum. Sed quia hoc robur gratia facit, quae secum non «*om- patitur peccatum, ideo ex consequenti si invenit peccatum aUquod vel mortale vel veniale quoad culpam , tollit ipsum, dummodo non ponatur obex ex parte recipientis, sicut etiam de eucharistia et conflrmatione supra dictum est ; et ideo etiam Jacobus de remissione peccati conditionaUter loquitur dicens • Si in peccatis sit^ dimittentur ei quoad culpam : non enim semper delet peccatum, quia non semper invenit : sed semper re- mittit quoad debiUtatem praedictam , quam quidam reUquias peccati dicuiit. Quidam vero dicunt, quod principaUter est institutum propter veniale ; quod quidem non potest, dum haec vita agitur, perfecte curari : et ideo sacramentum exeuntium specialiter contra veniale or- dinatur. Sed hoc non videtur verum : quia poi^nitentia siifflcienter etiam in hac vita delet vcnialia quoad culpam. Quod autem non possunt evitari post peractam poenitentiam non aufert prcecedenti poe- nitentiae suum effectum ; et iterum hoc pertinet ad debiUtatem pra^dictam. Unde dicendum, quod principaUs eflectus hujus sacramenti est remissio peccatorum quo- ad reliquias peccati ; ex consequenti au- tem quantum ad culpam, si eam iiiveniat- Ad primum ergo dicendum, quod quam- visefi^ectusprincipaUs alicujus sacramenti

* Parm. oniiitit : « et » et habet : « possit, quia sacrameiitum efticit quod iigurat; ideo. »

* Parm. omittit : « Conira. »

DIST. XXIII, QVMST. I, ART. II ET III. 7

possit haberi sine actiiali perceptione corporalem sanationem ex proprietate

illius sacramenti, vel sine sacramento^ natm^ali materia^^ sed ex virtute divina,

vel per aliud sacramentum ex conse- qua^. operatur rationabiliter. Et quia ratio

quenti; nunquam tamen potest haberi operans nunquam inducit sccundarium

sine proposito illius sacramenti : et ideo, effectum nisi secundum quod expedit ad

quia pcenitentia est principahter instituta principalem ; ideo ex hoc sacramento non

contra actualem culpam, quodcumque sequitur corporalis sanatio semper, sed

aUud sacramentum actualem culpam de- quando expcdit ad spiritualem sana-

leat ex consequenti, non excludit neces- tionem ; et tunc semper eam inducit,

sitatem pcenitentise. dummodonon sitimpedimentumexparte

Ad secundum dicendum, quod extrema recipientis.

unctio aliquo modo quantum ad illa tria Ad primum ergo dicendum, quod ob-

remittit peccatum. Quamvis enim culpa jectio illa probat quod corporalis sanitas

quoad maculam sine contritione non di- non sit effectus principalis hujus sacra-

mittatur, tamcn hoc sacramentum per menti ; et hoc verum est.

gratiam quam infundit , facit quod Ad secundum patet sohitio ex dictis.

ille motus liberi arbitrii in peccatum sit Ad tertium dicendum, quod oratio illa

contritio, sicut etiam in eucharistia et est forma istius sacramenti, ut dicetur;

confirmatione potest accidere. SimiUter et ideo hoc sacramentum ex sua forma

etiam et reatum poenae temporalis dimi- habet efficaciam, quantum est de se, ad

nuit\ sedexconsequenti, inquantum de- sanitatem corporalem.

bihtatem tolht, quia eamdem pcenam le- Solutio III. — Ad tertiam qusestionem

vius portat fortis quam debihs ; unde non dicendum, quod, sicut supr? ^ dictum est,

oportet quod propter hoc minuatur satis- character non imprimitur nisi in ihis sa-

factionis mensura. Rehquise autem pec- cramentis quibushomoad ahquod sacrum

cati non dicuntur hic dispositiones ex deputatur. Hoc autem sacramentum est

actibus relictse, qua^ sunt quidam habitus solum remedium, et non deputatur per

inchoati, sed quaedam spirituahs debilitas ipsum homo ad aliquod sacrum agendum

in ipsa mente existens : qua sublata, velsuscipiendum; et ideo nonimprimitur

etiam eisdem habitibus vel dispositioni- in eo character.

bus manentibus, non ita potest inchnari Ad primum ergo dicendum, quod cha-

mens ad peccata. racter facit distinctionem statuum quan-

Ad tertium dicendum, quod quando tum ad ea quae in Ecclesia agenda sunt;

sunt multae actiones ordinatae ad unum et talem distinctionem homo non habet

efTectum, uhima est formahs respectu ab ahis per hoc quod ipse est inunctus.

omnium praecedentium, etagitin virtute Ad secundum dicendum, quod unctio

earum; et ideo in ultima unctione gratia quae fit in ordine et confirmatione, est

infunditur , quai efTectum sacramento unctio consecrationis, qua homo depu-

praebet. tatur ad ahquod sacrum ^ : sed

SoLUTio II. — Ad secundam quaes- haec unctio est unctio medicationis ; et

tionem dicendum, quod sicut baptismus ideo non est simile.

per ablutionem corporalem facit spiri- Ad tertium dicendum, quod in hoc sa-

tualem emundationem a maculis spiri- cramento res et sacramentum non est

tuahbus ; ita hoc sacramentum per medi- character, sed qusedam interior devotio

cationem sacramentalem exteriorem quae est spirituahs imctio * facit sanationem interiorem. Et sicut ablutio baptismi habet efPectum corporalis

ablutionis, quia etiam corporalem mun- AniJl.uLUh 111.

dationem fax:it ; ita etiani extrema unctio ^^^^^ ^^^^^^ ^^-^^ ^ -^ com.^eme72S materia

habet effectum corporahs medicatioms, hujus sacramenti.

scilicet corporalem sanationem. Sed haec "^

est differentia : quia corporalis ablutio ex Ad tertium sic proceditur. 1 . Yidetur

ipsa naturah proprietate elementi facit quod oleum olivae nonsitconveniens ma-

corporalemmundationem; etideosemper teria hujus sacramenti. Qiiia hoc sacra-

eam facit ; sed extrema unctio non facit mentum immediate ad incorruptionem

* Parm. : « Dimittit. » 3 Parm. : « Sacramentum.

2 D. IV, q. I, a. 4, q. 1 et 2. * Al. deest : « Unctio. w

»

8

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

ordinat. Scd iiicorruptio signatur pcr bal- samum, quod in chrismatc * ponitur. Ergo chrisma essct convenientior hujus sacramenti matcria.

2. Pra3tcrea, hoc sacramentum est spi- rituahs mcdicatio. Scd spiritualis medi- catio per vini appositionem significatur, sicut patet Luc. x, in parabola de sau- ciato. Ergo vinum csset convenientior hujus sacramenti matcria.

3. Prceterea, ubi est majus periculum, ibi debet communius rcmedium adhiberi. Scd oleum ohvae non est communc rc- mcdium, quia non invcnitur in quahbct terra. Ergo cum hoc sacramentum detur exeuntibus, qui suntinmaximo periculo, videtur quod oleum ohvse non sit materia conveniens.

Sed contra est quod Jac. v, 14, olcum materia hujus sacramcnti determinatur. Sed oleum proprie non dicitur nisi olcum olivae. Ergo cst materia hujus sacra- menti.

Praiterea, spirituahs sanatio per olei inunctionem significatur, ut patet Isa. i, ubi dicitur : Plaga tiirncns non cst curata medicamine 7icque fota oleo, Ergo con- veniens materia hujus sacramenti est oleum.

QU/ESTIUNCULA II.

Ulterius. 1. Videtur quod non oporteat esse oleum consecratum. Quia hoc sacra- mcntum habct unam sanctificationem in usu per formam verborum. Ergo super- fluit alia sanctificatio, si ad materiam ip- sius fiat.

2. Pra^terea^ sacramenta habent effica- ciam et significationem in ipsa materia. Sed significatiocfrectushujus sacramenti competit oleo cx naturah proprietate ; efficacia autem ex institutione divina. Ergo non est necessaria aliqua sanctifi- catio materiai.

3. Praiterea, baptismus est perfectius sacramentum quam extrema unctio. Sed in baptismo non prseexigitur materi» sanctificatio, quantum cst dc necessitate sacramcnti. Ergo nec in extrema unc- iione.

Sed contra cst, quia in omnibus ahis unctionibus cst materia consecrata prius. Ergo, cum lioc sacramentum sit qua^dam unctio, rcquirit materiam consccratam.

QU^STIUiNCULA IIL

Ulterius. i. Videtur quod non oporteat materiam hujus sacramenti esse conse- cratam pcr Episcopum. Quia dignior est consecratio materiae in sacramento eu- charistiae quam in hoc sacramento. Sed in eucharistia materiam sacerdos potest consecrare. Fa-go et in hoc sacramento.

2. Pr^etcrca, in opcrationibus corpora- libus ars dignior nunquam pra»parat ma- teriam infcriori : quia dignior est quae utitur quam qua3 materiam praeparat, ut dicitur in II Plujsic.^ text. 25. Sed Episco- pus est supra sacerdotem. Ergo non prae- parat materiam in iUo sacramento quo saccrdos utitur. Sed saccrdos dispensat hoc sacramentum, ut dicetur. Ergo con- sccratio materiae non pertinet ad Episco- pum.

Sed coiitra est, quia etiam in aliis unc- tionibus materia per Episcopum conse- cratur. Ergo debet ita esse in ista.

SoLUTio I. — Rcspondeo dicendum ad primam qusestionem, quod spirituahs cu- ratio quae in finc adhibetur, debet esse per- fecta, quia post cam alia non relinqui- tur; etlenis, ut spes, quae exeuntibus ma- xime est necessaria, non frangatur, sed foveatur. Oleum autem lenitivum est, et penetrativum usque ad iiitima, et etiam diffusivum ; et ideo quantum ad utrum- que praedictorum est conveniens materia hujus sacramenti; et quia oleum princi- paliter nominatur olivae liquor, cum alii liquores ex similitudine ad ipsum olei no- men accipiant; ideo oleum olivce etiam debet esse quod assumitur iii materiam hujus sacramenti.

Ad primum ergo dicendum, quod incor- ruptio gloriae est res noii contenta in hoc sacramcnto ; nec oportet quod tali rei si- gnificatio matcrise respondeat ; unde non oportct quod balsamum ponatur in mate- ria hujus sacramcnti, quia balsamum propter odorem pertinet ad bonitatem fa- mae, qua de cetero iion indigent proptcr sc excuntes ; sed indigent tantum nitore conscientice, qui per oleum significatur.

Ad secundum dicendum, quod vinum sanat mordicando, oleum leniendo : et ideo curatio per viiium magis perlinet ad pa}nitentiam, quam adhoc sacramentum.

Ad tertium dicendum, quod oleum oli-

Ai. : « Pcr bai)tismuni qui ciirismate. »

DIST. XXllI, OUJIST. I, ART III.

9

vsB quamvis non ubique crescat, tamen ile facili polest ad quemlibet locum trans- ferri ; et prseterea hoc sacramentum non est tantae necessitatis, quod exeuntessine hoc sacramento non possint salutem con- sequi.

SoLUTio II. Ad secundam qusestionem dicendum, quod quidam dicunt, quod oleum simplex est materia hujus sacra- menti ; et in ipsa sanctificatione olei , quae fit per Episcopum ^ , perficitur sacra- mentum. Sed hoc patet esse falsum ex his quae de eucharistia dicta sunt, ubi osten- sum est quod sohim illud sacramentum consistit in consecratione materiae. Et ideo dicendum, quod hoc sacramentum consistit in ipsa unctione, sicut baptismus in ablutione ; et materia hujus sacra- menti est oleum sanctificatum. Potest autem triplex ratio assignari, quare exi- gitur materiae sanctificatio in hoc sacra- mento, et in quibusdam aliis. Prima est, quia omnis efficacia sacramentorum a Christo descendit; et ideo sacramenta illa quibus ipse est usus, habent efficaciam ex usu, sicut tactu suae carnis vim rege- nerativam contulit aquis. Sed hoc sacra- mento non est usus, nec aliqua corporali unctione ; et ideo in omnibus unctionibus requiritur sanctificatio materiae. Secunda causa est propter plenitudinem gratia^ quae confertur non solum ut culpam tol- lat, sed etiam reliquias et infirmitatem corporis. Tertia est ex hoc quod effectus ejus corporalis, scilicet sanatio corpora- lis, non causatur ex materia^ naturali proprietate; et ideo oportet quod haec ef- ficacia sibi per sanctificationem detur.

Ad primum ergo dicendum, quod prima sanctificatio est materiae secundum se ; sed secunda magis pertinet ad usum ip- sius, secundum quod est actu conferens effectum suum ; et ideo neutra super- fluit : quia etiam instrumenta efficaciam accipiunt ab artifice et dum fmnt, et dum ad actum applicantur.

Ad secundum dicendum, quod illa effi- cacia quae est ex institutione sacramenti, applicatur huic materiae per sanctifica- tionem.

Ad tertium patet solutio ex dictis.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem dicendum, quod minister sacramenti non

propria virtute effectum sacramenti in- ducit ut principale agens, sed per effica- ciam sacramenti quod dispensat : quae quidem efficacia primo est a Christo, et ab ipso in alios descendit orcUnate ; sci- licet in populum mediantibus ministris qui sacramenta dispensant, et in minis- tros inferiores mediantibus superioribus qui materiam sanctificant; et icleo iii om- nibus sacramentis quae indigent materia sanctificata, prima sanctificatio materiae fit per Episcopum, et usus quandoque per sacerdotem, ut ostendatur sacordota- lis potestas ab episcopali derivata, secun- dum illud Psalm. cxxxii, 2 : Sicut iin- guentum in capite^ quod prius descendit inbarbam, deinde usque ad oramvesti- menti.

Ad primum ergo dicendum, quod sa- cramentum eucharistiae consistit in ipsa materiae sanctificatione non autem in usu; et ideo, proprie locjuendo, illud quod est materia sacramenti non est cjuid consecratum; unde noii praeexigitur ali- qua sanctificatio circa materiam perEpis- copum facta; sed exigitur sanctificatio altaris, et hujusmodi, et etiam ipsius sa- cerdotis, quse non nisi per episcopum fieripotest. Unde in illo etiam sacramento ostenditur potestas sacerdotalis ab Epis- copo derivata % ut Dionysius, dicit, De eccles. hierar., cap. v, 8, 5, Pat. grxc. lat. t. III, col. 506. part. iii ; ideo autem illam consecrationem materiae potest fa- cere sacerdos quaeestinse sacramentum, et non illam quae ut sacramentale quod- "dam ordinatur ad sacramentum quod consistit in usu fidelium, quia quantum ad corpus Christi verum nullus ordo est supra sacerdotium ; sed ciuantum ad cor- pus Christi mysticum episcopahs ordo est supra sacerdotalem, ut in sequenti dist. dicetur.

Ad secundum dicendum, quod materia sacramenti non est talis materia ut in qua fiat aliquid per eum qui ea utitur, sicut est in artibus mechanicis; sed ut cujus virtule ahquid fiat; et sic partici- pat aUquid de ratione causa3 agentis, in- cpiantum est instrumentum quoddam di- vinae operationis, ut supra ^ dictum est : et ideo oportet quod a superiori arte vel potestate tahs virtus materise acquiratur :

* Al. deest : « Quse fit per Episcopum, » ^ « Neque divinie comniunionis mysteria con- secrabit, nisi communionis sacramenta divinis- simo altari fuerint imposita; quin ne sacerdos

quidem erit, nisi pontiticis initiationibus ad sor- tem istam fuerit promotus. » 3 D. I, q. I, a. 4. q. 1.

10

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

quia iii causis agentibus quanto aliquotl agens est prius, tanto perfectius : in cau- sis autem pure materialibus, quanto ma- teria est prior, tanto imperfectior.

ARTICULUS IV.

Utrum hoc sacramentum habeat aliquam formam.

Ad quartum sic proceditur. i . Videtur quod hoc sacramentum non habeat ah- quam formam. Cum enim efficacia sacra- mentorum sit ab institutione, et item a forma ; oportet quod forma tradatur ab ipso qui sacramentum instituit. Sed for- ma hujus sacramcnti non invenitur tra- dita neque a Christo neque ab Apostohs. Ergo hoc sacramentum non habet ah- quam formam.

2. Praiterea, quae sunt de necessitate sacramenti, observantur eodem modo apud omnes. Sed nihil est magis de ne- cessitate sacramenti habentis formam quam ipsa forma. Ergo cum non sit ahqua forma communiter observata ab omni- bus in hoc sacramento, quia diversis ver- bis utuntur; videtur quod hoc sacramcn- tum non habeat ahquam formam.

3. Praeterea, in baptismo non requiri- tur forma nisi ad sanctificationem mate- riaB, quia est aqua « verbo vitse diluendis criminibus sanctificata, » ut supradictum est. Sed hoc sacramentum habet mate- riam prius sanctificatam. Ergo non indi- get ahqua forma verborum.

Sed contra est quod Magister supra ^- dixit, quod omne sacramentum novae legis consistit in rebus et in verbis. Verba autem sunt forma sacramenti. Ergo cum hoc sit sacramentum novse legis, videtur quod habeat formam.

Praeterea, ad hoc est ritus universahs Ecclesiai, quge quibusdam verbis utitur in coUatione hujus sacramenti.

QU/ESTIUNCULA II.

Ulterius. 1. Videtur quod forma hujus sacramenti debeat proferri per orationem indicativam, et non per deprecativam. Quia omnia sacramenta novae legis ha- bent certum eflectum. Sed certitudo efPec- tus non exprimitur in formis sacramen- torum nisi per orationem indicativam, ut

cum dicitur : a Hoc est corpus meum; » vel, « Ego baptizo te. » Ergo debet esse formahujus sacramenti oratio indicativa.

2. Praeterea, in formis sacramentorum oportet exprimi intentio ministri, quae requiritur ad sacramentum. Sed intentio conferendi sacramentum non exprimitur nisiper orationemindicativam. Ergo, etc.

3. Praeterea, in quibusdam Ecclesiis di- '., . cuntur hujusmodi verba in collatione ^vV hujus sacramenti : « Ungo hos oculos ^^ oleo sanctificato in nomine Patris, etc. » l^ et lioc est conforme ahis formis sacra-0^\\ mentorum. Ergo videturquod inhoc con-^*^|^ sistat forma hujus sacramenti. >-

Sed contra, illud quod est forma sacra- menti, ab omnibus oportet quod serve- tur. Sed verba praedicta non dicuntur se- cundum consuetudinem omnium Eccle- siarum, sed tantum verba deprecativa, scihcet : « Per istam unctionem et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus quidquid dehquisti per visum, etc. » Ergo forma hujus sacramenti est oratio deprecativa.

Praeterea, hoc videtur ex verbis Ja- cobi, (cap. V, 15, ) qui attribuit effica- ciam hujus sacramenti orationi. Ora- tio ^ inquit, fidei salvabit infirmum.. Ergo cum efficacia sacramenti sit ex forma, videtur quod forma hujus sacra- menti sit praedicta oratio.

QU^STIUNGULAIII.

Uherius 1. Videtur quod praedicta oratio non sit competens forma hujus sa- cramenti. Quia in formis aliorum sacra- mentorum fit mentio de materia, sicut patet in confirmatione, quae non fit in vorbis pra^dictis. Ergo nonest conveniens forma.

2. Praeterea, sicut effectus hujus sa- cramenti provenit in nos per misericor- diam divinam, ita ct ahorum sacramen- torum. Sed in forma ahorum sacramen- torum non fit mentio de miscricordia divina, sed magis de Trinitate et de pas- sione. Ergo similitcr debet hic esse.

3. Praiterca, duplex effectus hujus sa- cramenti \i\Littcra ponitur. Sed in verbis praedictis non fit mentio nisi de uno, scilicet rcmissione peccatorum : non au- tcm de corporali sanatione, ad quam Jo- cobus ordinat orationem fidei, dicens,

1 D. I.

DIST. XXIII, QU^ST. I, ART. lY. 41

abitAoc. cit. Oratio fidei sanabit* i7ifirmiim. utitur in collatione hujus sacramenti ;

Ergo forma praedicta est incompetens. cujns ratio multiplex assignatur. Primo,

SoLUTio I. — Respondeo dicendum quia suscipiens sacramentum hoc, est

ad primam qusestionem, qnod quidam viribus propriis destitutus, unde indiget

dixerunt quod nulla forma est de neces- orationibus sublevari. Secundo, quia da-

sitate hujus sacramenti. Sed hoc videtur tur exeuntibus, qui jam desinunt de foro

derogare efTectui hujus sacramenti : Ecclesiae esse, et in soUus Dci manu re-

quia omne sacramentum efficitsignando: quiescunt'^; unde et ei per orationcm

signatio autem materiae non determina- committuntur. Tertio, quia hoc sacra-

tur ad efTectum determinatum, cum ad mentum non habet aliquem effectum qui

multa se possit habere, nisi per formam semper ex operatione ministri consequa-

verborum ; et ideo in omnibus sacra- tur, omnibus quse sunt de essentia sacra-

mentisnovae legis, quae efficiunt quod fi- menti rite peractis, sicut character in

gurant, oportet esse et res et verba, ut baptismo et conhrmatione, et transubs-

supra ^ Magister dixit. Et praeterea laco- tantiatio in eucharistia, et remissio pec-

bus totam vim hujus sacramenti videtur cati in poenitentia, existente contritione

constituere in oratione, quae est forma quae est de essentia sacramenti pceniten-

hujus sacramenti, ut dicetur ; et ideo tiae, non autem ^ de essentia hujus sa-

praedicta opinio praesumptuosa videtur cramenti ; et ideo in hoc sacramento non

et erronea. Et propter hoc dicendum, si- potest esse forma indicativi modi sicut

cut communiter dicitur, quod habet for- in praedictis sacramentis.

mam determinatam, sicut et alia sacra- Ad primum ergo dicendum, quod hoc

menta. sacramentum, sicut et praedicta, quantum

Adprimum ergodicendum, quod sacra est de se, habet certitudinem ; sedpotest

Scriptura omnibus communiter proponi- impediri ex fictione recipientis, etiam

tur ; et ideo forma baptismi, quia ab om- si se sacramento subjiciat, per intentio-

nibus dari potest, debet in sacra Scrip- nem quod nullum efTectum consequatur ;

tura exprimi ; et similiter forma eucha- et propter hoc non est simile de hoc, et

ristiae, quae exprimit fidem illius sacra- de aUis sacramentis, in quibus semper

menti, quae est de necessitate salutis. aliquis effectus consequitur.

Sed formae aliorum sacramentorum non Ad secundum dicendum, quod per

inveniuntur in Scriptura traditae : sed ipsum actum qui ponitur in forma, sci-

Ecclesiaex traditioneApostolorumhabet, licet : a Per istam sanctam unctionem, »

qui a Domino acceperunt, ut dicit Apos- satis exprimiturintentio.

tolus, I Corinth. xi, 25 : Ego enim accepi Ad tertium dicendum, quod verba illa

a Domino qiiod et tradidi vobis. indicativi modi, quae secundum morem

Ad secundum dicendum, quod illa quorumdam praemittuntur orationi, non

verba quae sunt de essentia formae, sci- sunt forma hujus sacramenti ; sed sunt

licet oratio deprecativa, ab omnibus di- qusedam dispositio ad formam, in quan-

cuntur ; sed alia quae sunt de bene esse, tum intentio ministri determinatur ad ac-

non observantur ab omnibus. tum illum per iUa verba.

Ad tertium dicendum, quod materia Solutio III. -— *Ad tertiam quaestionem

baptismi habet quamdam sanctificatio- dicendum, quod praedictaoratio est com-

nem per se ex ipso tactu carnis Salva- petens forma "^ hujus sacramenti : quia

toris ; sed ex forma verborum accipit tangit sacramentum in hoc quod dicitur;

sanctificationem actu sanctificantem ; et « Per istam unctionem ; » et illud quod

similiter post sanctificationem materiae operatur in sacramento, scilicet divi-

hujus sacramenti secundum se, requiri- nam misericordiam ; et effectum, scili-

tur sanctificatio in usu, per quam actu cet remissionem peccatorum.

sanctificet. Ad primum ergo dicendum, quod ma-

SoLUTio II. — Ad secundam quaestio- teria hujus sacramenti potest intelligi per

nem dicendum, quod forma hujus sa- actum unctionis : non autem materia

cramenti est oratio deprecativa, ut patet confirmationis per actum in forma expres-

per verba Jacobi, ut ex usii Romanae sum; et ideo non est simile.

Ecclesiae ; quae solum verbis deprecativis Ad secundum dicendum, quod miseri-

* D. I. ^ Al. : « Non videtur. »

^ Al. : « Inquiescunt. » ♦ Al. : « Formse. »

12

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

cordia respicit miscriam, quiahoc sacra- mentum clatur iii statu miseriae, scilicet infirmitatis ; ideo potius hic quam in ahis fit de misericordia mentio.

Ad tertium dicendum, quod in forma dehct exprimi efPectus principaUs, et qui semper inducitur ex sacramento, nisi sit defectus ex parte recipientis. Non au- tem talis effectus est corporaUs sanitas, ut ex dictis patet; quamvis quandoquc sequatur : ratione cujus Jacohus hunc effectumattribuit orationi; quae est forma hujus sacramenti.

QU^STIO II.

Deinde quaeritur de administratione hujus sacramenti ; et circa hoc quaBrun- tur quatuor : 1" quis sit minister hujus sacramenti ; 2*" cui deheat conferri ; 3° in qua parte ; 4° utrum deheat iterari.

ARTICULUS PRIMUS.

IJtrum lalcus possit hoc sacramentum conferre.

Ad primum sic proceditur. 1 . Videtur quod etiam laicus possit hoc sacramen- tum conferre. Quia hoc sacramentum hahet efficaciam ex oratione, ut Jacobus dicit. Sed oratio laici quandoque est a^- que Deo ^ accepta sicut sacerdotis. Ergo potest hoc sacramentum conferre.

2. Praeterea, de quibusdam Patribus in iEgypto legitur, quod oleum ad infirmos Iransmittebant et sanabantur ; et simi- liter dicitur de heata Genovefa quod oleo infirmos ungebat. Ergo hoc sacramen- tum potest conferri etiam a laicis.

Sed contra est, quia in hoc sacra- mento fit remissio peccatorum. Sed laici non habentpotestatem dimittendi peccata. Ergo etc.

QU/ESTIIJNCULA II.

Ulterius. 1 . Videtur quod diaconi pos- sint hoc sacramentum conferre. Quia, se- cundum Dionysium. Deeccles. hier.^ cap. V, §, VI, Pat. cjrsec. lat. t. III, col. 507'. diaconi habent virtutem purgativam. Sed hoc sacramentum est institutum ad pur- gandum tantum ah inhrmitate mentis et corporis. Ergo diaconi possunt conferre.

2. Praeterea, dignius sacramentum est haptismus quam hoc de quo agimus. Sed diaconi possunt haptizare^ ut patet de beato Laurentio. Ergo et possunt hoc sacramentum conferre.

Sed contra est quod dicitur Jac. v, 14 ; inducat presbyteros Ecclesix.

QUiESTIUNCULA III.

Uiterius. 1. Videtur quod solus Epis- copus possit hoc sacramentum conferre. Quia hoc sacramcntum unctione perfi- citur, sicut et confirmatio. Sed solus Episcopus potest confirmare. Ergo solus potest hoc sacramentum conferre.

2. PraBterea, qui non potest quod est minus, non potest quod est majus. Sed majus est ususmateriaesanctificatae quam sanctificatio ejus, quia est finis ipsius. Ergo cum sacerdos non possit sanctih- care materiam, nec potest materia sauc- tificata uti.

Sed contra^ hujus sacramenti minister inducendus est ad eum qui suscipit sa- cramentum, ut patet Jacob. 5. Sed Epis- copus non posset accedere ad omnes in- firmos suae dioecesis. Ergo non solus Episcopus potest hoc sacramentum con- ferre.

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad primam quaestionem, quod, secundum Dionysium mEccles. hierar. cap. y,Pat. grsec. lat. t. III, col. 499, sunt quidam exercentes actiones hierarchicas, et qui- dam recipientes tantum, qui sunt laici ; et ideo nullius sacramenti dispensatio kiico ex officio competit ; sed quod hap- tizare possunt in casu necessitatis^ est (Uvina dispensatione factum, ut nuUi regenerationis spiritualis facultas desit.

Ad primum ergo dicendum, quod ora- tio illa non fit a sacerdote in persona sua : quia cum sit quandoque peccator, non essetexaudibilis : sed fit inpersonatotius Ecclesia?, in cujus persona orare potest quasipersona publica ; non autem laicus, qui est persona privata.

Ad secundum dicendum, quod illae unctiones non erant sacramentales, sed ex quadam devotione recipientium talem unctionem, et meritis ungentium vel oleum mittentium consequehatur etfec- tus sanitatis corporalis per gratiam sani- tatum, non per gratiam sacramentalem.

SoLUTio II. — Ad secundam quaestionem

* Al. : « a Deo. »

> « Diacoiiorum ordo est expiatorius. »

DIST. XXIIT, QUiEST. II, ART. I ET II,

13

dicendum, quod diaconus habet vim pur- gativamtantum, non autemilluminativam unde cum illuminatio sit per gratlam, nullum sacramentum in quo gratia con- feratur, potest diaconus ex officio dare ; et ideo nec hoc, cum in eo gratia confe- ratur.

Ad primum ergo dicendum, quod hoc sacramentum illuminando per collatio- nem gratiae purgat : et ideo diaconis ejus non competit collatio.

Ad secundum dicendum, quod hoc sa- cramentum non est necessitatis sacra- mentum, sicut baptismus ; unde non ita committitur dispensatio ejus omni- bus in articulo necessitatis, sed solum iUis quibus ex officio competit ; diaconis autem etiam baptizare non competit ex officio.

SoLUTio III. — Ad tertiam qua^stionem dicendum quod secundum Dionysium, ubi sup. col. 506, Episcopus proprie ha- bet perficiendi officium, sicut sacerdos illuminandi ; unde illa sacramenta dis- pensanda soKs Episcopis reservantur quae suscipientem • in ahquo statu per- fectionis super ahos ponunt : hoc au- tem non est in hoc sacramento, cum omnibus detur; et ideo per simphces sa- cerdotes potest administrari.

Ad primum ergo dicendum, quod con- firmatio imprimit characterem, quo col- locatur homo in statu perfectionis, ut ^ supra dictum est ; non autem hoc est in hoc sacramento ; et ideo non est simile.

Ad secundumdicendum, quod quamvis in genere causae fmahs usus materia? sanctificatae sit potior quam sanctificatio materiae ; tamen in genere causae efficien- tis sanctificatio materiae est potior, quia ab eodem pendet usus sicut ab activa causa ; et ideo sanctificatio requirit altio- rem virtutem activam quam usus.

ARTICULUS II.

Utrum. etiam sanis debeat conferri hoc sacramentuyn.

Ad secundum sic procedetur, 1. Yi- detur quod etiam sanis debeat conferri lioc sacramentum. Quiaprincipalior effec- tus hujus sacramenti est sanatio men- tis quam sanatio corporis, ut dictum est. Sed etiamsani corpore indigent sanatione

mentis. Ergo eis debet hoc sacramen- tumconferri.

2. Praeterea, hoc sacramcntum est exeuntium sicut baptimus intrantium. Sed omnibus intrantibus baptismus da- tur. B]rgo omnibus cxcuutibus dcbct dari hoc sacramentum. Sed quandoqueiUi qui sunt inpropinquo exitu, sunt sani, sicut iUi qui decapitandi sunt. Ergo tahbus de- bethoc sacramentum dari.

Sed contra est quod dicitur Jacob. v, 14 : Infirmatur quis in vobis, etc. Ergo sohs infirmis competit.

QU^STIUNCULA II.

UUerius. 1. Yidetur quod in quahbct infirmitate hoc sacrametitum dari debeat. Quia Jacob. v, ubi hoc sacramentum tra- ditur, nuUa inflrmitas determinatur. Ergo in omnibus infirmitatibus debet hoc sa- cramentum conferri.

2. Praeterea, quanto remedium est di- gnius, tanto debet esse generafius. Sed hoc sacramentum est dignius quam me- dicina corporahs. Cum ergo medicina corporalis omnibus infrrmis detur, vide- tur quod etiam hoc sacramentum.

Sed contra, lioc sacramentum dicitur ab omnibus extremae unctionis. Sed non omnis infirmitas ad extremum vitae per- ducit , cum quaedam infirmitatcs sint causaelongioris vitte, utdicitPhilosophus, lib. De brevitate vitge, circa princ. Ergo non omnibus infirmantibus debet hoc sa- cramentum dari.

QUtESTIUNGULA III.

UUerius. 1. Yidetur quod furiosis ct amentibus hoc sacramentum dari debeat. Qiiiatales aegritudines sunt periculosissi- mae, et cito ad mortem disponunt. Sed periculo debet adhiberi remedium. Ergo hoc sacram.entum, quod est in remedium infirmitatis humanae, debet talibus con- ferri.

2. Praeterea, dignius sacramcntum est baptismus quam istud. Sed baptismus datur furiosis, ut supra dictum est. Ergo ethoc sacramentum eis debet dari.

Sed contra, hoc sacramentum non est dandum nisi recognoscentibus ipsum. Sed tales non sunt furiosi et amentes. Ergo eis dari non debet.

Al. : « susceptione. »

D. VII, q. II, a. 1 , q. i.

14 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

nata est mortem inducere, et de periculo

QU^STIUNGULA IV. timetur.

Ad primum ergo dicendum, quod quae-

Ulterius. 1. Yidetur quod debeat dari libet infirmitas augmentata potest mor-

pueris. Quia eisdem infirmitatibus quan- tem inducere ; et ideo si genera infirmi-

doque laborant pueri et adulti. Sed eidem tatum pensantur, in qualibet aegritudine

morbo debet adhiberi idem rcmedium. potest dari hoc sacramentum, quia Apos-

Ergo sicut adultis, ita et pueris debet hoc tolus non determinat infirmitatem ali-

sacramentum conferri. quam ; sed si pensetur inflrmitatis modus

2. Praeterea, hoc sacramentum datur et status^ non semper debet infirmantibus

ad purgandum reliquias peccati, ut prae- hoc sacramentum dari.

dictum est, tam originalisquam actuahs. Ad secundum dicendum, quod medi-

Sed in pueris sunt reliquiae originahs cina corporahshabet pro principahefTectu

peccati. Ergo eis debet hoc sacramentum sanitatem corporalem, quaomnes infirmi

dari. in quohbet statu indigent : sed hoc sacra-

Sed contra est quod nuhi debct dari mentumhabet pro principah efTectu iham

sacramentum cui non competit forma sa- sospitatem quae exeuntibus et iter ad glo-

cramenti. Sed forma hujus sacramenti riam agentibus est necessaria ; et ideo

non competit pueris, qui non peccave- non est simile.

runt per visum et auditum, ut in forma Solutio III. — Ad tertiam quaestionem

exprimitur. Ergo eis non debet dari hoc dicendum, quod ad effectum hujus sacra-

sacramentum. menti percipiendum plurimum valet de-

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad votio suscipientis, et personale meritum

primam quaestioncm^ quod hoc sacramen- conferentium, et generale totius Eccle-

tum est quaedam spirituahs curatio, ut siae : quod patet ex hoc quod per modum

prius dictum est ; quae quidem per quem- deprecationis forma hujus sacramenti

dam corporahs curationis modum signi- profertur^; et ideo illi qui non possunt

ficatur; et ideo ihis quibus corporahs cu- recognoscere, et cum devotione susci-

ratio non competit, scilicet sanis, non pere, hoc sacramentum dari non debet ;

debet hoc ' sacramentum conferri. et praecipue furiosis et amentibus, qui

Ad primum ergo dicendum, quod possunt irreverentiam sacramento pcr

quamvis spirituahs sanitas sit principahs ahquam immunditiam facere : nisi habe-

effectus hujus sacramenti, tamen oportet rciit lucida intervalla, in quibus sacra-

quod per curationem corporalem signifi- mentum recognoscerent % et sic eis con-

cetur curatio spirituahs, etiam si corpo- ferri in statu iho posset.

ralis sanatio non sequatur ; et ideo sohim Ad primum ergo dicendum, quod

ihis hoc sacramento sanitas spiritualis quamvis in periculo mortis tales quando-

dari potest quibus curatio corporahs com- que sint, tamen remedium per devotio-

petit, scilicet infirmis ; sicut ille soluspo- nem propriam non potest eis applicari ;

test baptismum suscipere qui potest cor- et ideo non debet eis conferri.

poralis ablutionisesseparticeps ; non au- Ad secundum dicendum, quod baptis-

tem puer in ventre matris existens. mus non requirit motum hberi arbitrii,

Ad secundum dicendum, quod baptis- quia datur contra originale principaliter,

mus etiamnonestnisiihorumintrantium quod non curatur in nobis ex nostro li-

qui corporali ablutioni subjici possunt ; bero arbitrio ; sed iii lioc sacramento re-

et ideo hoc sacramentum illorum tantum quiritur motus liberi arbitrii ; et ideo

exeuntium est quibus corporalis curatio non est simile. Et praeterea baptismus

competit. est sacramentum necessitatis, nonautem

SoLUTio II. — Ad secundam quaestionem extrema unctio.

dicendum, quod hoc sacramentum est Solutio IV. — Ad quartam quaestionem

uhimum remcdium quod Ecclesia [ otest dicendum, quod hoc sacramentum exigit

conferre, quasi immediale disponens ad actualemdevotionem in suscipiente, sicut

gloriam ; et ideo illis tantum infirman- eteucharistia ; unde sicuteucharistia non

tibus debet exhiberi qui sunt in statu debet dari pueris^ ita nec hoc sacramen-

exeuntium, proptcr hoc quod aegritudo tum.

* Parm. omittit : « IIoc. w • ' Parm : « Sacramenta... possent. » ^ Parm. : « Coufcrtur. »

DIST. XXIII, Q\]MST. II, ART. II ET III. 15

Ad primum dicendum, quod infirmi- dium ubi est major vis morbi. Sed spiri-

tates in pueris non sunt ex peccato actuali tualis morbus proecipue viget in renibus

causatae, sicut in adultis ; et contra illas viris, et mulieribus in umbilico, ut patet

pra^cipue infirmitates hoc sacramentum Job, xl, 11 : Potcstas * ejus in lumbis * -porti-

datur quae suntexpeccatocausatae, quasi eyz^^, secundum expositionem Gregorii, iwdo.

peccati reliquiae. lib. XXXII, i/ora/. cap. xiv, §20, Pat. lat.

Ad secundum ergo dicendum, quod t. LXXVI, col. 658. Ergo ibi debet fieri

non datur contra reliquias originalis pec- inunctio.

cati, nisi secundum quod sunt per ^ ac- 4. Praeterea, sicut per pedes peccatur,

tualia peccata quodammodo confortatae ; ita et per alia membra corporis. Ergo

unde principaliter contra actualia peccata sicut unguntur pedes, ita et alia corporis

datur, ut ex ipsa forma patet, quae non membra inungi debent. sunt in pueris.

QU.ESTIUNCULA III.

ARTIGULUS III. ^^.^ . ^ ^^. . ^ . ^.. ^.

Ultenus. 1. Videtur quod mutnati non

Utritmhocsacramentototumcorpusimingi sunt imgendi illis unctionibus quae par-

debeat. tibus illis competunt. Quia sicut hoc sa-

. , . .. . ,.. , TT-j X cramentum exigit determinatam dispo-

Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur ^^^^^^ .^^ suscipiente, ut scilicet sit in-

quodhoc sacramentototum corpus mungi ^^^ .^^ ^^ determinatam partem. Sed

debeat Quia, secundum Augustmum ^^ | ^^^ j^^j^^^ infirmitatem, non po-

hb. YI, De Trimt cap v. tom. XXVII, te^t inungi. Ergo nec iUe qui non habet

p. 315, « anima totaest mtoto corpore. .. ^.j^^ j,«^ .^^ debet fieri inunctio.

Sed praecipue datur hoc sacramentum ad i" ^. Pr^terea, ille qui est cajcus a nati-

sanandum animam. Ergo m toto corpore ^.^^^^^^ ^^^ delinquit per visum. Sed in

debet munctio lieri. .,..,, unctione qu» fit ad oculos, fit menlio de

2. Praeterea, ubi est morbus, ibi debet i r i „, i? \ i- • *•

. ,. .' „ , , ' . dehcto per visum. iirgo talis inunctio

aDponi medicma. Sed morbus est univer- f , , r i> • * • i

s'; : . . . . » , • ,^ caeco nato non deberet ueri ; et sic de

salis m toto corpore, sicut febris. lirgo ,..

totum corpus inungi debet g^^ ^^^^^.^ ^^^ ^^^ ^^f^^j^^ ^^ .^

.3. Praeterea m baptismo totum corpus ^^^ ;^ ^^^j ^^^ J^ ^,;,^^ sacramentum.

immergitur. trgo et hic totum deberet ^^,^^ ^^^ istud impedire debet. Sed de

mungi. ... necessitate istius sacramenti est quaeUbet

Sed contra est umversahs Kcclesi» ri- unctionum. Ergo omnes debent fleri mu-

tus, secundum quem non mungitur miir- y.\r,\r.

mus nisi in determinatis partibus cor- ^^^^^^^ , _ Rggpondeo dicendum ad

P^^^ * primamquaestionem, quod hocsacramen-

OU^STIUNGUI A II *^™ P^^ modum curationis exhibetur.

Curatio autem corporahs non oportet quod

Ulterius. 1. Videtur quod inconvenien- fiatpermedicinamtoti corporiappositam,

ter determinentur istae partes, ut scilicet sed illis partibus ubi est radix morbi ;

infirmans ungatur in ocuhs, in auribus, et ideo unctio etiam sacramentahs debet

in naribus, in labiis, in manibus, et pe- fieri in illis partibus tantum in quibus est

dibus. Quia sapiens medicus curat mor- radix spiritualis infirmitatis.

bum inradice. Sed de corde exeunt cogita- Ad primum ergo dicendum, quod ani-

tiones^ quee coinquinant hominem^ ut di- ma quamvis sit tota in quaUbet parte

citur Matth. xv, 19 et 20. Ergo in pectore corporis quantum ad essentiam, non ta-

debet fieri unctio. men quantum ad potentias quae sunt ra-

2. Praeterea, puritas mentis non minus dices actuum peccati ; et ideo oportetquod est necessaria exeuntibus quam intran- in determinatis partibus unctio fiat, in tibus. Sed intrantes unguntur chrismate quibus illae potentiae habent esse.

in vertice a sacerdote ad significandum Ad secimdum dicendum, quod non

puritatem mentis. Ergo et exeuntes hoc semper apponitur medicina ubi est mor-

sacramento debent ungi in vertice. bus ; sed congruentius ubi est radix

3. Prseterea, ibi debet adhiberi reme- morbi.

* Parni. omittit : « Per. »

16

COMMENTUM IN LTR. IV SENTENTIARUM.

Ad tcrtium diccnrliiiTi, quod baptismus fit pcr modum ablutionis; abbitio au- tcm corporalis non purgat maculam ab aliqua partc nisi cui apponitur; et idco baptismus toti corpori exhibctur; secus autem est dc extrcma unctionc, ratione jam dicta.

SoLUTio II. — Ad sccundam qusestioncm

diccndum, quod principia pcccandi in no-

bis sunt eadcm quae ct principia agcndi :

quia peccatum in actu consistit. Principia

autem agendi in nobis sunt tria. Primum

est dirigcns, scilicet vis cognoscitiva :

secundumcst impcrans, scilicetvis appe-

titiva ; tertium cst cxequcns, scilicct mo-

tiva. Omnis autcm nostra cognitio a

sensu ortum habct : et quia ubi est in

nobis prima origo pcccati, ibi debctunctio

adhiberi; ideo unguntur loca quinquc

sensuum, scilicet oculi propter visum,

aurcs propter auditum, nares proptcr

odoratum, os proptcr gustum, manus

proptcr tactum, qui in pulpis digitorum

prfiBcipue viget. Scd proptcr appctitivam

unguntur a quibusdam rcnes ; proptcr

motivam unguntur pcdes, qui sunt prin-

cipalius cjus instrumentum. Et quia pri-

mumprincipium est cognoscitiva;ideoilla

abomnibus observatur quaifitadquinquc

sensus, quasi de nccessitatc sacramenti.

Scd quidam non servant alias ; quidam

vero illam servant quae ad pedes, et non

quae ad rcnes ; quia appelitiva et motiva

sunt secundaria principia.

Ad primum ergo dicendum, quod co- gitatio a cordo non exit nisi per aliquam imaginationcm, quae est motus a sensu factus, ut dicitur in II, De anima, tcxt. 1 60, ct idco cor non est prima radix cogita- tionis, sed organa sensuum, nisiquatenus cor est principium totius corporis ; scd hoc principium est radix rcmota.

Ad sccundum dicendum, quod intrantes debent acquirere puritatem,scd exeuntcs dcbent * eam purgare ; et ideo exeuntcs dcbcnt inungi in illis partibus quibus con- tingit puritatem mcntis inquinari.

Ad tcrtium diccndum, quod secundum quorumdam consuctudincmfit inrcnibus proptcr hoc quod ibi maximc vigct appe- titus concupiscibilis ; scd appetitiva non cst prima radix, ut dictum est.

Ad quartum dicendum, quod organa corporis quibus actus pcccati exerccntur, sunt pedes, manus, et lingua, quibus

ctiam unctio exhibetur; ct mcmbra gcni- talia, quibus proptcr immunditiam illa- rum partium, ct honestatcm sacramenti, non dcbct unctio adhibcri.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem diccndum, quod mutilati inungi dcbent quanto propinquius essc potcst ad partcs illas in quibus unctio ficri dcbucrat : quia quamvis non habeant mcmbra, habent tamcn potcntias animae quae illis mcm- bris debcntur, saltcm in radice; ct intc- rius peccare possunt per ca qua^ ad partes illas pcrtinent, quamvis non exterius.

Et pcr hoc patet solutio ad objccta.

ARTICULUS IV.

Utrum hoc sacramcntum dehcat iterari.

Ad quartum sic proccditur. 1. Videtur quod hoc sacramentum non debcat itc- rari, Quia dignior cst unctio qurc fit ho- mini quam quae fit lapidi. Scd unctio altaris non itcratur, nisi altare illud frac- tum fuerit. Ergo nec unctio extrcma, quae adhibctur homini, dcbet iterari.

2. Praeterea, post ultimum nihil est. Scd haec unctio dicitur cxtrema. Ergo non debet iterari.

Scd contra, hoc sacramcntum cst quae- dam spiritualis curatio pcr modum cura- tionis corporalis exhibita. Sed curatio corporalis itcratur. Ergo ct hoc sacra- mentum iterari potest.

QU/ESTIUNCULA II.

Ultcrius. 1. Vidctur quod in eadcm infirmitate non dcbcat itcrari. Quia uni morbo non dcbetur nisi una medicina. Scd hoc sacramcntum cst qua^Iam spiri- tualis mcdicina. Ergo contra unum mor- bum non dcbct itcrari.

2. Praetcrea, secundum hoc posset ali- quisinfirmustota die inungi, si in eodem morbo posset iterari inunctio ; quod cst absurdum.

Sed contra est quod aliquando morbus diu diirat post sacramcnti pcrccptionem; ct sic rcliqiila^ pcccatorum contrahuntur, coiitra quas principaliter hoc sacramcn- tum datur. Ergo debet iterato inungi.

SoLUTio I. — Rcspondco diccndiim ad primam quaestioncm, quod nullumsacra- mcntalc ncc sacramcntum quod habet

* Panii. omittit : « Debent. »

DIST. XXIII, QIJ^ST. II, ART. lY.

17

effectum perpetuum, debet iteraii : quia ostenderetur sacramentum non fuisse efficax ad faciendum illum efTectum; et sic fieret injuria illi sacramento. Sacra- mentum autem quod liabet effectum non perpetuum, potest iterari sine injuria, ut efTectus deperditiis iterato recuperetur. Et quia sanitas corporis et mentis, quae sunt effectus hujus sacramenti, possunt amitti postquam fuerunt per sacramen- tum effecta ; ideo hoc sacramentum sine sui injuria potest iterari.

Ad primum ergo dicendum, quod inunc- tio lapidis fit ad ipsius altaris consecra- tionem, quae est perpetuo inlapide quam- diu altare manet, et ideo non potest iterari ; sed hsec unctio non fit ad conse- crationem hominis, cum non imprimatur character ; et ideo non est simile.

Ad secundum dicendum, quod illud quod secundum sestimationem hominum est extremum, quandoque secundum rei veritatem non est extremum ; et sic dici- tur hoc sacramentum extrema unctio, quia non debet iterari nisi illis quorum mors est propinqua secundum aestimatio- nem hominum.

SoLUTio II. — Ad secundam quaestio- nem dicendum, quod hoc sacramentum non respicit tantum infirmitatem, sed etiam infirmitatis statum : quia non debet dari nisi inflrmis qui secundum huma- nam aestimationem videntur morti appro- pinquare. Quaedam ergo infirmitates non sunt diuturnae ; unde si in eis datur hoc sacramentum, tunc, cum homo ad illum statum perveniat, quod fit in periculo mortis, non recedit a statu illo nisi infir- mitate curata, et ita iterum non debet inungi. Sed si recidivum patiatur, erit alia infirmitas, et poterit fieri alia inunc- tio. Quaedam vero sunt a^gritudines diu- turnse, ut hectica ^ et hydropisis, et hu- jusmodi : et in taUbus non debet fieri inunctio, nisi quando videntur perducere ad periculum mortis ; et si homo illum articulum evadat eadem infirmitate du- rante, et iterum ad similem statum per illam infirmitatem reducatur, iterum po-

test inungi : quia jam est quasi alius infirmitatis status, quamvis non sit alia inhrmitas simplicitcr.

Et per hoc patet solutio ad objecta.

EXPOSITIO TEXTUS.

(( Praeter praemissa est etiam aliud sa- cramentum scihcet unctio infirmorum. » Yidetur quod male ordinet : quia cum hoc sacramentum exeuntibus detur, dc- beret ultimo poni. — Et dicendum, quod alia duo quae sequuntur, ordinantur ad bonum commune Ecclesiae, vel totius humanae speciei.Bonum autem unius est prius quam bonum multorum, quod ex singularibus bonis consurgit ; unde hoc sacramentum debuit ultimo poni inter illa quae ordinantur ad bonum multitudi- nis.

(( Quae dicitur principalis : » quia in ea sola ^ imprimilur character, et datur Spiritus sancti plenitudo ad robur.

(( Capita regum et pontificum unguun- tur. )) Contra est quod reges non unguntur secundum consuetudinem Ecclesiae chris- mate in capite, sed oleo in scapulis. — Et dicendum, quod illa unctio regum non est sacramentum; et ideo secundum diversas consuetudines potest diversi- mode fieri. Yeldicendum, quod exponen- dum est, (( regum et pontificum, )) idest eorum qui habent sacerdotium regale^ ut pro eodem sumatur ulraque gens ^

(( Sed ex contemptu vel negligentia, » contra. Negligentia in his quae non sunt de necessitate salulis, non est damnabi- lis. Hoc autem sacramentum non est de necessitate salutis. — Et dicendum quod hoc magis accipiendum est copulative quam disjunctive : non enim quaelibet neghgentia, sed negligentia "^ ex^ con- temptu procedens, vel contemptum indu- cens, damnabilis est.

(( Non potest confici nisi de pane con- secrato : )) non quod panis consecratus sit materia sacramenti, sed quod ipse panis consecratus sit sacramentum.

1 Al.

2 Al.

(( ethica. »

« qiiia eo solo. »

' Forte. : (( vox. »

♦ Parm. omittit : <« negligentia. »

XI.

18

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM,

DISTINCTIO XXIV.

De ordinibus ecclesiaslicis.

Nunc ad considerationem sacra^ ordinationis accedamus, Septem sunt spiritualium olficiorum gradus, sive ordines, sicut ex sanctorum Patrum dictis aperte traditur, et capitis nostri, scilicct Jesu Christi, exeraplo monstratur, qui omnium ofliciain semetipso exliibuit, et corpori suo, quod est Ecclesia, eosdem ordinesobservandosreliquit. Septem autem sunt propter septiformem gratiam saucti Spiritus, cujus qui non sunt participes, ad gradus ecclesiasticos indigne accedunt. llli vero in quorummentibus ditfusa est septiformis gratia Spiritus sancti , cum ad ecclesiasticos ordines accedunt, in ipsa spiritualis gradus promotione ampliorem gratiam percipere creduntur.

Quales assumendi sunt ad clerum.

« Tak-s autem ad ministerium spirituale eli- gendi sunt clerici, qui digne possint dominica sacramenta tractare. Melius est enim Dominico sacerdotio paucos liabere ministros, qui possint digne opus Dei exercere, quam multos inutiies, qui ordinatori grave onus inducant. » Tales enim decet esse ministros Cliristi qui septiformi gratia Spiritus sancti sint decori, ex quorum doctrina et conversationis forma, cadem gratia in aiios transfundatur, ne ca',lestes margaritas spiritua- lium * verborum ofticiorumque divinorum, sor- didae vitae ^ pedibus conculcent. In sacramento ergo septiformis Spiritus septcm sunt gradus ecclesiastici : scilicet ostiarii, lectores, exorcista?, acolythi, sul)diaconi. diaconi, sacerdotes. Omnes tamen clerici vocantur, idest sortiti. Corona enim signaculum est, quo signantur in partem sortis ministerii divini. Corona quippe ^ regale decus signiticat, quia servire * Deo regnare est. Undc ministri Ecclesia^ roges esse debent, ut se et alios regant; quibus Petrus ait, I Petr. ii, 9 : Vos cstis genus electum, regale saccrdotium etc. Summitas capitis desuper nudatur, ut eorum mens ad Dominum libera monstretur, qua reve- latafacic gloriam Dei contenqilentur ^. Summitas enim capitis est eminenlia mentis, denudatio capitis est revelatio mentis. Clericus enim secre- torum Dei non ignarus csse debet. Tondentur etiam capilli usque ad revelationem sensuum, scilicet oculorum et aurium, ut vitia in corde et opere pullulantia doceantur praecidenda, ne ad audiendum et intelligendum verbum Dei pra^pe- diatur mcns, pro quo servato reddetur iu excelsis corona. Tonsurai autem ecclesiasticai usus a Na-

zareis exortus videtur, qui prius crine servato, deinde ob vita3 continentiam caput radebant, et capillos in igne sacriiicii ponebant. Hiuc usus inolevit ut qui divinis cultibus mancipantur, quasi Nazara^i, idest saucti, crine posito inve- niantur, sicut ad Ezechielem dicitur, cap. v, \ : Filii homiuiSjSume gladium aculum^ct dus swper caput tuum et barbam. In Actibus etiam Aposto- lorum, cap. xvni, Priscillam et Aquilam hoc fe- cisse legimus. Paulus quoque et alii quidam dis- cipuli Christi hoc fecerunt, Act. xxi. Uecte ergo in quibuslibet gradibusconstituti clerici vocantur quorum nomina , et rationes nominum Isidorus exponens ait, c. xii, lib. VII Etym., Pat. lat. t. LXXXII, col. 290, de clericis : a Cleros et cle- ricos hinc appellatos esse credimus, quia Mathias electus est sorte, quem primum per Apostolos legimus ordinatum. Cleros enim gra?ce, latine sors vel hereditas dicitur. Idco ergo dicti sunt clerici, quiade sorte sunt Domini,vel quia Deuin" partem habent. » Generaliter vero clerici nuncu- pati sunt omnes qui in Ecclesia Dei serviunt, quorum gradus et nomina sunt h£Ec : ostiarius, lector, exorcista, acolythus, subdiaconus, diaco- nus, saccrdos.

De ostiariis.

Ostiarii iidem et janitores sunt, qui iu veteri testamento, Varal. I, cap. xxvi, electi sunt ad custodiam templi, ut non ingrederetur in illud immundus ; dictiautem ostiarii, eo quodpra^sint ostiis templi. Ipsi enim tenentes clavem, omnia intus et extra custodiunt, atque iuter bonos et malos habentes judicium, dignos recipiunt, indi^ gnos respuunt. Unde et eis, cum ordinantur, claves Ecclesiai dantur ab Episcopo, et dicitur eis : (( Sic agite tanquam rationem Deo reddituri pro rebus quai clavibus istis recluduntur. » IIoc oflicium Dominus in sua persona susccpit, quando llagello de funiculis facto vendentes et ementes ejecitde templo. Ipse enim se ostiarium signiticans, dicit, Joan. x, 9 : Ego sum ostium : per me si quis introlerit, salvabitur, et ingredietur et egredietur, pascua invenict.

De lectoribus.

Secundus est gradus lectorum. Lectores a le- gendo, sicut psalmist;e a psalmis canendis vocati sunt. II li enimpra^dicant populis quid sequantur ; isti cantant ut excitentad compunctionem aninios audientium;licetquidamlectoresita miserabiliter pronuntient, ut quosdam ad luctum lamentatio-

* Al. : « spiritualia. »

2 Al. : « ordines vita^. » ' Al. : deest. « quippe. »

♦ Al. : « et servire. »

^ Magistritextus : « qua> revelata facie gloriam Dei contempletur. »

^ « Domini partem hobent. » Sic in Dccret. D. XXI, c. I, Vat. lat. t. CLXXXVIt, col. IIo. Sed Isidorus : a Proj^terea ergo dicti clerici, quod de sorte... vel quia Dominum partcm. » — lu Parm. : (( Deum patrem. »

DIST. XXIV.

19

nemque compellant. lidem etiam pronuntiatores vocantur, qui porro apte nuntiant : quia tam erit clara eorum vox ut etiam longe positoruni aures adimpleant. Ad lectores autem pertinet lectiones pronunliare, et ea quae, Proplietse nuntiaverunt, populis praedicare, ut jam ex ofllcio in Ecclesia legantprophetias et lectiones; unde et ei, vidente populo, traditur ab Episcopo codex divinarum lectionum, et dicitur ei : « Accipe, et esto ^ verbi Dei relator, habiturus, si iideliter impleveris officium, partem cum his qui bene verbum Dei ministraverunt. » Qui ad liunc gradum provehi- tur, litterarum scientia debet esse instructus, ut sensum verborum intelligat, vim accentuum sciat, distincte legat, ne confusione prolationis intellec- tumauditoribus auferat. Attendat quid indicative, quid interrogative sit legendum, ubi sit in ora- tione facienda distinctio. Haec enim male servata intellectumturbant, et alios ad risum provocant. Auribus et cordi consulere debet vox lectoris. Hoc oflicium implevit Christus, cum in medio se- niorum librum Isaiae aperiens, distincte ad in- telligendum legit : Spiritus Domini super me, etc. Isai. Lxr, 1. Ex quo lectoribus datur intelligi, quia gratia spirituali clarere debent qui aliis ver- bum Dei annuntiant. Hic ordo formam et initium a Prophetis accepisse videtur, quibus dicitur, Isai. Lvni, 1 ; Clama, ne cesseSy quasi tuba exalta vocem tuam.

De exorcistis.

Tertius est ordo exorcistarum. Exorcistse autem ex grseco in latinum, adjurantes vel increpantes vocantur. Invocant enim super catechumenos, et super eos qui habent spiritum immundum, no- men Domini, adjurantes per eum, ut egrediatur ab eis. Ad exorcistam pertinet exorcismos me- moriter retinere, manusque super energumenos in exorcizando imponere. Debet autem habere spiritum mundum qui spiritibus immundis im- perat, et malignum expellere de corde suo, quem expellit de corpore alieno ; ne medicina quam alii facit, sibi non prosit, et dicatur ei : Medice, cura tdpsum, Luc. iv, 23. Hi cum ordinantur, accipiunt de manu Episcopi librum exorcismo- rum, et dicitur eis : « Accipite et habetote po- testatem imponendi manus super energumenos, vel catechumenos ». Hoc etiam ofticio usus est Dominus, quando saliva sua tetigit aures et lin- guam surdi et muti, dicens, Marc. vii , 34 : Ephphetha, quod est adaperire : per hoc docens nos spiritualiter debere aperire aures praecordio- rum hominum ad intelligendum, et ora ad con- fitendum, ut pulso dsemone Spiritus sanctus vas suum recipiat. Hoc etiam ofticio usus est Christus cum dsemoniacos multos sanavit. Hic ordo a Salomone videtur descendisse, qui quemdam modum exorcizandi invenit, quo dsemones ad- jurati ex obsessis corporibus pellebantur. Huic

officio mancipati exorcistae vocati sunt, de quibns Christus in Evangelio Lucai xi, 19 : Si ego in Beelzebub ejicio daemonis, filii vestri, scilicet exor- cistse, in quo ejiciunt ?

De acolythis.

Quarto loco succedunt acolythi. Acolythi vero graice, latine ceroferarii dicuntur a deportandis cereis quando legendum est Evangelium, vel sa- criticium ofFerendum. Tunc enim acceduntur lu- minaria, ct deportantur ab eis, non ad effugan- das reris tenebras, cum sol eo tempore rulilet, sed ad signum laetitiai demonstrandum, ut sub tj^po luminis corporalis illa iux ostendatur de qua legitur, Joan. i, 9 : Erat lux vera qux illuminat omnem hominem vcnientcm in hunc mundum. Ad acolythum pertinet praeparatio luminarium in sacrario. Ipse cereum portat, ipse urceolum cum vino et aquasuggesta pro eucharistia subdiaconis prseparat. Hi cum ordinantur, cum edocti fuerint abEpiscopo qnaliter in officio suo agere debeant, ab Archidiacono accipiunt candelabrum cum cereo, et urceolum vacuum. Hoc officium Domi- nus se habere testatur dicens, Joan. vui, 12 : Ego sum lux mundi : qui seqmtur me, non ambii- lat in tenebris. Hujus oflicii formam illi gerebant in veteri testamento, Exod. xxvn, et Num. viir, qui lucernas candelabri componebant, et accen- debant igne coelesti ad illuminandas tenebras aquilonares ^.

De suhdiaconis.

Quintus est ordo subdiaconorum. Grsece hypo- diacones vocantur quos nos subdiaconos dicimus. Qui ideo sic appellantur, quia subjacent praecep- tis et officiis levitarum. Oblationes enim in tem- plo a fidelibus suscipiunt, et levitis superponen- das altaribusdeferunt.HiapudHebrseos Nathinaci vocabantur, idest in humilitate Domino servientes. Ad subdiaconum pertinet calicem et patenam ad altare Christi deferre, et levitis tradere, eisque ministrare. Urceolum quoque cum aqua, manile et manutergium tenere; Episcopo et presbyteris et levitis pro lavandis ante altare manibus, aquam praebere. His lex continentiae imponitur, quia altari propinquantes vasa corporis et sanguinis Christi portant. Unde illud Isai. lii, ii, implere debent : Mundamini qui fertis vasa Domini. Ad hos etiam pertinet tantum de oblatiouibus ponere in altari quantum sufficere possit populo, nec non corporales et pallas et substratoria lavare. Hi cum ordinantur, accipiunt de manu Episcopi patenam, et calicem vacuum ; ab Archidiacono vero urceolum cum aqua,et manile et manuter- gium. Hoc officio usus est Dominus quando linteo se praecinxit, et mittens aquam in pelvim, pedes discipulorum lavit , et linteo tersit , Joan. XIII.

* Isidor. ubi supr., et Decr. c. « Cleros. » ^ Nicolai : «Quamvis autem in Concilio Cartha- ginensi 4, etin Becretis, ubi supra, cap. « Acoly- thus », nulla forma verborum prsescribatur, sed solummodo ceroferarium, seu candelabrum, cum cereo accipere dicatur, » ut sciat se ad accendenda Ecclesiae luminaria mancipari » ; et accipere item urceolum « ad suggerendum vinum in Eucharis- tiam corporis Christi » : tamen in ordine Romano

prsescribuntur hsec verba, quae simul illis di- cenda sint : a Accipite ceroferarium cum cereo, ut sciatis vos ad accendenda Ecclesise luminaria mancipari; » et in Sacramentario Gregorii : « Accipite hoc gestatorium luminis, ut per illud valeatis adversariorum tenebras effugare, et ve- rissimum lumen, quod illuminat omiiem homi- nem, invenire. »

20

COMMEiNTUM L\ LIB. IV SEiMENTL^RUM.

De diaconis.

Diaconorum ordo sextum tenet locum propter senarii perfectionem. Hic ordo in veteri testa- niento a tribu Levi nomen accepit vel traxit : dicuntur enim et levitai. Praecepit quippe Domi- nus Moysi, Num. lu, ut post ordinationem Aaron tiiiorum ejus, rursus * tribus Levi ad divini cullus ministeria or^linaretur, consecraretur Du- mino, et serviret pro Israel coramAaron et tiliis ejus iu tabernaculo : ipsique gestarent arcam et tabernaculum, et omnia vasa ejus, et in circuitu tabernaculi excubarent, et in transportando ta- bernaculo ipsi deponerent, rursumiiue compo- nerent.- A vigintiquinque vero annis et supra jussi sunt servire in tabernaculo, Num. vin : quam regulam in novo testamento sancti Patres cons- tituerunt, quia haec iEtas ad ferenda onera est robusta. Levitai ergo ex nomine auctoris vocati sunt. De Levi enim^Levita^ exorti sunt, a quibus in templo mystici sacramenti mysteria expleban- tur. Hi gra^ce diacones, latine ministri dicuntur: quia sicut in sacerdote con^ecratio , ita iu dia- cono ministerii dispensatio habetur. Ad diaco- num pertinet assistere sacerdotibus, et ministrare in omnibus qua3 aguntur in sacramentis Christi, scilicet in baptismo, in chrismate, in patena et calice : oblationes quoque inferre, et disponere in altari. Componeie etiam mensam Domini et vestire, crucem ferre, et praedicare Evangelium et Epistolam ad populum. Nam sicut lectoribus vetus testamentum, ita diaconibus novum prai- dicare prcTceptum est. Ad ipsum etiam pertinet ofticium precum, et recitatio nomiuum catechu- menoium. Ipse praimonet aures habere ad Do- minum; ipse donat pacem, et ipse annuntiat. Quod autem huic ordini a Moyse statutum est, hoc etiam in novo testamento repraesentatur, cum diacono super lcEvum humerum stola poni- tur, etcasula in diebus jejunii complicatur : quia quidquid iaboris et suslinentise in hac vita tole- ratui', «piasi in laeva portatur, donec in dextera, idest in a^ernitate, requies habeatur. Hic ordo ab Apostolis celebratus est, quando, utlegiturm Actibus Apostolorum, cap. vi, septem viros ple- nos Spiritu sancto ad hoc ofticium elegerunt, et oratione prsmissa manus eis imposuerunt. Unde et consuetudoinolevit ut in omni matrice Ecclesia septem diacones circa Christi aram quasi septem cohimnffi assistant. Hi sunt septem Angeli tuba canentes in Apocalypsi : qui quales esse debeant, Apostolus docet Timotheo scribens *. Hi cum or- dinantur, solus Episcopus eis manum imponit, quia ad ministerium applicantur. Ponit eis ora- rium, idest stolam, super lievum humerum, ut per hoc inteiligant se accepisse jugum Domini suave, quo ad sinistram pertinentiadivino timori sultjiciant. Accipiunt et textum Evangelii, ut in- telligant se esse praicones Evangelii Chiisti. Hi autem, antequam ordinentur, probentur, ut do- cet Apostchis, et sic ministrent nullum crimen habentes. Hoc ofhcio usus est Christus, quando post coenam sacramentum carnis et sanguinis dis- cipulisdispensavit,et quando Apostolusdormien-

tes ad orationcm excitavit, ducens, Matlh. xxyi, 41 : Vigilate, et orate, ut non intretis in tentatio- nem.

De presbyteris.

Septimus est ordo presbyterorum. Presbyter gra;ce, senior interpretatur latine. Non modo pro aitate vel decrepita senectute, sed propter ho- norem et dignitatem quam acceperunt, presbyteri nominantur, qui morum prudentiaet maturitate couversationis prceceliere dicunlur iu populo. Unde scriptum est. Sapient. iv, 8 : Sincclus ve- ntrabilis est, non diutunia, nec annorum numero computata : caniauttm suntsentus hominiSy etaetas senectutis vita immaculata. Ideo autem etiaiu presbyteri sacerdotes vocantur, quia sacra dant; qui licet sint sacerdotes, tamen pontiticatus api- cem nou habent sicut Episcopi : quia ipsi uec chrismate frontem siguant, nec Paraclytum dant, quod solis deberi Episcopis lectio Actuum Apos- tolorum demonstrat. Unde et apud veteres iidem Episcopi et presbyteri fuerunt : quia iliud est nomen dignitatis, non cEtatis. Sacerdos nomeu habet compositum ex gra-co et latino, quod est sacrum dans, sive sacer dux. Sicut eiiim rex a regendo, ita sacerdos a sanctiticando dictus esl : consecrat enim et sanctilicat corpus Christi. An- tistes vero sacerdos dictus est ab eo quod ante stat : primus enim est in ordine Ecclesioe. Ad presbyterum autem pertinet sacramentum cor- poris et sanguinis Domini in altari Dei conticere, orationes dicere et dona Dei benedicere : qui cuni ordinantur, inunguntur eis manus, ut in- telligant se acccepisse gratiam consecrandi, et caritatis opera debere extendere ad omnes. Acci- piunt et stolam, quse utrumque tenet latus, quia debent esse muniti armis justitia» contra adversa et prospera. Accipiunt etiam calicem cum vino, et patenam cum hostiis, ut per hoc sciant se ac- cepissepotestatemplacabiiesDeohostiasofTerendi. Hic ordo a liliis Aaron sumpsit initium. Summos enim Pontihces et minores sacerdotes^ instiluit Deus qer Movsem, qui ex prceceptoDei Aaron in sumnmm Pontihcem, iilios vero ejus unxit in minores sacerdotes, Exod. xxix. Christus quo- que duodecim elegit discipulos prius, quos et Apostolos vocavit, Luc. vi, quorum vicem gerunt in Ecclesia majores Pontitices : deinde alios septuaginta duos discii>ulos designavit, ibidem, x, quorum viccm in Ecclesia tenent pres- byteri. Unus autem inter Apostolos Prmceps extitit Petrus, cujus vicarius et successor est Pontifex summus; unde dicitur apostolicus, qui et Papa vocatur, scilicet pater patrum. Quaiis autem eligi debeat presljyler, Apostolus scribens Timotheo ostendit, I Tim. iii : ubi nomiue Episcopi presby terum signilicat ». Hoc autem oflicio usus est Cluistus, cum seipsum in ara crucis obliilit, idem sacerdos et hostia; et quando post co'nam panbm et vinum iu corpus suum et san- guinem commutavit. Ecce de septem Ecclesiai gradibus l>reviter elocuti, quod ad quemque per- tineat, insinuavimus. Cumque omnes sint spiri- tuales et sacri, excellenter tamen canones duos

* Al. : « prorsus. »

* Nicolai : « cum eos I ad Timoth. iii, jubet esse pudicos, non bilingues, non multo vino de- ditos, noii turpe iucrum sectantes, habentes mys- terium lidei iu conscientia pura, probatos pri-

mum, ut sic ministrent nullum crimenhabentes. Cum ordinantur porro, Ei>iscopus etc. •

3 Nicolai : • cum irreprehensibilem vult esse ac prudentem et ceteris virtutibus ornatum, ad Timoth. III, ubi supra. Hoc aiitem elc. »

DIST. XXIV, DIY. TEXT.

21

tanlum sacros ordiiies aitpollari censent, diaco- natus scilicet et presbyteratus : quia lios solos priraitiva Ecclesia legitur babuisse, et de his solis pra?ceptum Apostoli habemus. Apostoli enim in singulis civitatibus Episcopos et presby- teros ordinaverunt. Levitas etiatn ab Apostolis ordinatos legimus, quorum maximus fuit beatus Stephanus. Subdiaconos vero et acolythos pi'oce- dcnte tempore Ecclesia sibi constituit.

Qiiid sit quod liic diiilnr ordo.

Si autem quseritur, quid sit quod hic vocatur ordo; sane dici potest, signacuhmi esse, idestsa- cramentum quoddam, quo spiritualis potestas traditur ordinatis, et otlicium. Character ergo spiritualis, ubi fit promotio potestatis, ordo vel gradus vocatur. Et dicuntur hi ordines sacra- menta, quia in eorum pcrceptione res sacra, idest gratia, confertur, quam figurant ea quae ibi geruntur.

Dc nominibus dignitatis vel officii.

Sunt et alia qujpdam non ordinum, sed digni- tatum vel ofticiorum nomina. Dignitali simul vel oflicii nomen est Episcopus. Episcopatus autem vocabuhim inde dictum est, quod ille qui Epis- copus efticitur, superintendat, curam scilicet sub- ditorum gerens; cjxottsiv enim gra?ce, latine in- tendere dicitur. Episcopi autcm gra?ce, Jatine speculatores interpretantur. Nam speculator est j^raepositus in Ecclesia dictus, eo quod sjDCCuletur, atque prospiciat populorum infra se positorum mores et vitam. Pontifex est princeps sacerdo- tum quasi via sequentium : ij^se et summus Sa- cerdos nuncupatur : ipse enim levitas et sacer- dotes efticit, ipse omnes ecclesiasticos ordines disponit.

Dc qnadripartito ordine Episcopornm.

Ordo autem Episcoporum quadripartitus est, scilicet in Patriarchis, Archiepiscopis, Metropoli- tanis, et Episcopis. Patriarclia graice, suramus patrum interpretatur, quia primum, idest apos- tolicum, tenet locum, ut Romanus, Antiochenus,

Alexandrinus ; sed omnium summus est Romanus. Archiepiscopus Princeps Episcoporum : apyov enim gra^ce, latine Prmceps dicitur. Metropolita^ autera a mensura civitatum dicuntur : singulis enim provinciis pra^eminent, quorura auctoritati et doctrina^, ceteri sacerdotes subjecti sunt. Soli- citudo enim totius provincifls ipsis Episcopiscom- missa est. Omnes autem superius designati or- dines Episcopi nuncupantur. Nota quod Archiepis- coporum noniine Primates supcrius signiticasse videtur, et Metropolitanorum, quos nunc Ar- chiepiscopos dicimus. Horum autem discretio a Gentilibus introducta videtur, qui suos Ihimines alios simpliciter flamines, alios archiflamines, alios protoflamines appellabant Sacerdotes enim Gentilium ilamines dicebantur, qui liabebant in capite pileum; in quo erat brevis vitta desuper liabens ahquid lansa, quod cum per a^stum ferre non possent, filum tantum in capite ligare coepe- runt : nudis enim capitibus eis incedere nefas erat. Unde a filo quo utebantur, flamines dicti sunt, quasi filamines. Sed festivis diebus filo de- posito pileum imponebant pro sacerdotii eminen- tia. Vates a vi mentis appellati sunt : cujus si- gniiicatio raultiplex est Modo enini sacerdotem, modoprophetam, modo poetam significat. Gantoi* vero vocatur qui vocem modulatur in cantu. Hu- jus sunt duo genera; prsecentor et succentor. Pra:>centor qui vocem pra?mittit in cantu, succen- tor qui subsequenter canendo respondet. Con- centor autem dicitur qui consonat vel concinit*. Qui autem non consonat nec concinit, concentor non erit. II is breviter tractatis, admonendi sunt Christi ministri, quatenus sicut excellunt ordinis dignitate, ita prgecellant vifge sanctitate ; utplebs eis commissa, corumque disciplinis edocta, gra- tanter eis obediat, et eorura imitatione de die in diem proficiat, a quibus divina sacramenta jier- cipiunt, et Missarum solemnia audiunt. Missa au- tera dicitur, vel quia missa est hostia, cujus com- memoratio fit in illo ofticio; unde dicitur : « Ite, missa est, » idest, sequimini hostiam, qusemissa est ad ceelestia, tendentes post eam : vel quia missus ca^lestis venit ad consecrandum domini- cum corpus, per quem ad altare ca^Ieste defertur Iiostia. IJnde et dicitur, « Missa est. »

UIVISIO TEXTLS.

Postqiiam cleterminavitMagister de sa- cramentis quae ordinantur in remedium unius personae, liic determinat de sacra- mentis quae ordinantur in remedium to- iius Ecclesise ; et dividitur in partes duas : in prinia determinat de sacramento or- dinis, quodordinatur ad spiritualem mul- iiplicationem et gubernationem Ecclesiae ; in secunda de matrimonio, quod ordina- tur ad multiplicationem naturalem ' fide- lium, XXVI dist., ibi : « Cum alia sacra- mentapostpeccatum et propterpeccatum

exordium sumpserint, mafrimonii sacra- mentum etiam ante peccatum legiturins- titutum a Domino. » Prima in duas : in prima determinat de sacramento ordinls; in secunda de conferentibus hoc sacra- mentum, dist. xxv, ibi : a Solet quaeri^

si haeretici possint tradere sacros or-

dines. » Prima in duas : in prima de or- dini}jus;in secundade quibusdamofficiis vel dignitatibus quae ad ordines conse- quuntur, ibi : « Sunt et alia quaedam non ordiuum, sed dignitatum vej officiorum nomina. » Prima in duas : im prima de- terminat de ordinibus distinctis; in se- cunda, quid esse ^ commune babeant,

* Al. dce>t : « vcl con^init. » '•^ Parm. : « materialem. »

^ Parm , : <( inter se. »

22 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

ibi : « Si autem quaeratur, quid sit quod

hic vocatur ordo ; sane dici potest, signa-

culum esse. » Prima in duas : in prima QU^STIO I.

ponit numerum distinctorum ordinum ;

in secundade eisprosequitur, ibi : (( Insa- Ilic est triplex quaestio. Prima de or-

cramento igitur septiformis Spiritus sep- dineincommuni. Secundadedistinctione

tcm sunt gradus ecclesiastici. » Circapri- ordinum. Tertia de his quae sunt ordini-

mum tria facit : primo ponit numerum bus annexa.

ordinum; secundo effectum quemhabcnt Circa primum qu«runtur tria : 4" de

in suscipientibus, ibi : (( Illi voro in quo- ipso ordine; 2"" de effcctu ejus; 3° de re-

rummentibusdiflusaestseptiformisgratia cipientibus ipsum.

Spiritus sancti, cum ad ecclesiasticos or-

dines accedunt, in ipsa spirituabs gradus ARTinTT Tm PTUMTT^

promotione ampliorcm gratiam percipere aiiiiluIjU» i i\imu&.

oreduntur ; ,. tcrtio conditiones quas in j;^,.,^,^ ,^,.^;,^ •„ j,^^^^^-^^ ^^^^ ^i^,^^^^^ cis requn^unt, ibi : (( lalcs autem admi-

nisterium spiritualc eligendi sunt clerici, Ad primum sic proceditur. 1. Videtur

qui digne possint dominica sacramenta quod ordo in Ecclesia esse non debeat.

Iractare. » Ordo enim requirit sul)jectionem et prae-

(( In sacramento ergo scptiformis Spi- lationem. Sed subjectio videtnr repu-)

ritus septem sunt gradus ecclesiastici. » giiare libertati, in quam vocati sumusper

Ilic proscquiturdeordinibus ; etcircahoc Christum. Ergo ordo in Ecclesiaessenon

facit tria : primo determinat quoddam debet.

quod praeexigitur ad ordines, sciUcet co- 2. PrcPterea, ille qui in Ordine consti-

rona; sccundo de ipsis ordinibus prose- tuitur, alio superior fit. Sed in Ecclesia

quitur, ibi : (( Ostiarii iidem et janitores quiUbet debet se altero inferiorem repu-

sunt; » tertioostenditquamdam ordinum tare. PhU. ii, 3 : Superiores inviccmarbi-

dictorum difTerentiam, ibi : Cumque om- trantes. Ergo non debet in Ecclesia esse

nes sint spiritualcs et sacri, exceUenter ordo.

tamen canones duos tantum sacros ordi- 3. Praeterea, ordo invenitur in AngeUs

nes appeUari censent. » Secunda pars in propter distinctionem eorum in bonisna-

septem partes dividitur, secundum quod turaUbus et gratuitis. Sed omnes homi-

de septem ordinibus prosequitur, qua3 ncssuntinnaturaunum ; gratiarumetiam

partes per sc patent in littera. dona quis eminentius habeat, ignotum

(( Sunt et alia quaedam non ordinum, est. Ergo ordo in Ecclesia esse non po-

sed dignitatum vel officiorum nomina. » test.

Ilic determinat de nominibus, quibusnon Sed contra, Rom. xiii, 1 : Qiide * aDeo

ordines, sed dignilates vel offlcia expri- siint, ordinata simt. Sed Ecclesia a l^eo sunt^alk

muntur; ct circa hoc duofacit : primo de- est, quia ipse eam aediflcavit sanguine ordinaia.

terminat de nominibus dignitatum; se- suo. Ergo ordo in Ecclesia esse debet. *'"'*'•

cundo de nominibus offlciorum, ibi : Pra^tcrea, status Ecclesi» est medius

(( Vates a vi mentis appeUati sunt. » Circa inter statum naturae et gloriae. Sed in na-

primum tria facit : primo exponit nomen tura invenitur ordo, quo quanlam aliis

Episcopatus, quod ad dignitatem perti- superiora sunt; et simiUter in gloria, ut

nct; secundo ponit ejus distinctionem, patet in Angelis. Ergo in Ecclesia debet

ibi : (( Ordo autem Episcopornm quadri- esse ordo. partitus est; » tertio ponit distinctionis

originem, ibi : Ilorum autem distinctio QU.^STIUNCULA II. ctc, a gentilibus introducta videtur. »

(( Vates a vi mentis appeUati sunt. » Ulterius. 1. Videtur quod inconvenien-

Ilic ponit nomina diversa offlciorum; et ter ordo iii Littcra deflniatur,ubi dicitur :

circa hoc tria facit : primo exponit di- (( Ordo estsignaculum quoddamEccIesia^,

vcrsa offlcit)rum nomina ; secundo osten- per quod spirituaUs potestas traditur or-

dit qualiter in offlciis se habere debeant, dinato. » Pars enim non debet poni ge-

ibi : <( Ilis breviter tractatis admonendi nus totius. Sed character, qui per signa-

sunt Christi ministri etc. ; terlio exponit culum exponitur in consequcnti defini-

nomenMissa;,ad quamofficiadistinctare- tione, est pars ordinis : quia dividitur

quiruntur,ibi: ((Missaautem dicitur ctc» contra id quod cst res tantum, vel sa-

• Aidc)

BIST. XXIY, QU^ST. I, ART. I.

23

cramentiim. Ergo signaculum non debet poni quasi genus ordinis.

2. Pra^terea, sicut in sacramento or- dinis imprimitur character, ita in sacra- mento baptismi. Sed in defmitione bap- tismi non ponebatur cbaracter. Ergo nec in defmitione ordinis poni debet.

3. Pra^terea, in baptismo etiam quaedam spiritualis potestas daturaccedendi ^ ad sa- cramenta ; et iterum est quoddam signa- culum, cum sit sacramentum. Ergo hsnG definitio convenit baptismo ; et sic incon- venienter assignatur dc ordine.

4. Prffiterea, ordo relatio quaidam est, quae in utroque extremorum salvatur. Extrema autem hujus rclationis sunt su- perior et inferior. Ergo inferiores Iiabent ordinem sicut et superiores. Sed in eis non est aliqua potestas praeeminentiae, qualis ponitur a promotio potestatis. » Ergo inconvenienter definitur hic ordo.

QU.ESTIUNCULA III.

Ulterius. 1. Yidetur quod ordo non sit sacramentum. a Sacramentum enim, ut dicit Ilugo de Sancto Yictore, lib. I Desa- cramentis, part. ix, cap. ii, Pat. lat. t. CLXXYI^ col. 317, est materiale ele- mentum. » Sed ordo non nominat ah- quid hujusmodi, sed magis relationem vel potestatem : quia ordo est pars po- testatis, secundum prsefatum. Ergo non est sacramentum.

2. Prseterea, sacramenta non sunt de Ecclesia iriumphante. Sed est ibi ordo, ut patet de Angelis. Ergo ordo non est sa- cramentum.

3. Prseterea, sicut prselatio spiritualis, quse est ordo, datur cum quadam conse- cratione, ita et prselatio ssecularis : quia et reges inunguntur, ut supra ^ dictum est. Sed regia dignitas non est sacramen- tum. Ergo nec ordo de quo loquimur.

Sed contra est, quia ab omnibus enu- meratur inter septem Ecclesise sacra- menta.

Prseterea, propterquod unumquodque, et iilud magis. Sed propter ordinem effi- citur homo dipensator aliorum sacramen- torum. Ergo ordo habet magis rationem quod sit sacramentum quam alia.

QU^STIUNCULA IV.

Ulterius. 1. Yidetur quod forma hujus sacramenti inconvenienter in/>zV^emexpri-

matur. Quiasacramentaefficaciam habent ex forma. Sed efficacia sacramentorum est ex virtute divina, quse in eis secretius operatur salutem. Ergo in forma hujus sacramenti deberet fieri mcntio de virtute divina per invocationem Trinitatis ; sicut in aliis sacramentis.

2. Prseterea, imperare est ejus qui ha- bet auctoritatem. Scd auctoritas non re- sidet penes eum qui sacramenta dispen- sat, sed ministerium tantum. Ergo non deberet uti imperativo modo, ut diceret, (( Sic agite; » vel, « accipite » hoc vel illud ; aut aliquid hujusmodi.

3. Prseterea, in forma sacramenti non debet fieri mentio nisi de illis quse sunt de essentia sacramenti. Sed usus potes- tatis acceptse non est de essentia hujus sacramenti, sed consequitur ad ipsum. Ergo non debet de eo fieri mentio in forma hujus sacramenti.

4. Prseterea, omnia sacramenta ordi- nant ad seternam remunerationem. Sed in formis aliorum sacramentorum non fit mentio de remuneratione. Ergo nec in forma hujus sacramenti deberet de ea fieri mentio, sicut fit cum dicitur : « Ha- biturus partem, si fideliter officium tuum impleveris, cum iis qui verbum Dei bene ministraverunt. »

QU^STIUNCULA V.

Ulterius. 1. Yidetur quod hoc sacra- mentum non habeat materiam. Quia in omni sacramento quod habet materiam, virtus operans in sacramento est in ma- teiia. Sed in rebus materialibus quse hic adhibentur, sicutsunt claves, candelabra, et hujusmodi, non videtur esse aliquavir- tus sanctificandi. Ergo non habet mate- riam.

2. Prseterea, in isto sacramento con- fertur plenitudo gratise septiformis, ut in Littera dicitur, sicutin confirmatione. Sed materia confirmationis prseexigit sancti- ficationem. Cum ergo ea qua^ in hoc sa- cramento videntur esse matcrialia, non sint prsesanctificata; videtur quod non sint materia hujus sacramenti.

3. Prseterea, in quoHbet sacramento habente materiam, requiritur contactus materise ad eum qui suscipit sacramen- tum. Sed, ut a quibusdam dicitur, con- tactiis dictorum materialium ab eo qui suscipit sacramentum, non est de neces-

1 Parm. : « acccdenti. «

2 D. XXIII.

24 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

sitate sacramcnti, scd solum porrectio. tiis quodammotlo. Sed ordines Ecclesiai

Ergo prsdictae rcs matcriales non sunt militantis rcspiciunt participalionem sa-

materia hujus sacramenti. cramcntorum, et communicationcm, quae

Sed contra est, quia omne sacramcn- sunt causa gratiae, et quodammodo gra-

tiim consistit in rebus et vcrbis. Sed rcs tiam pra^cedunt; et sic non est de neces-

in quolibet sacramcnto sunt matcria ip- sitatc nostrorum ordinum gratia gratum

sius. Ergo rcs qua^ in lioc sacramcnto faciens, sed sohim potcstas dispcnsandi

adhibentur, sunt materia hujus sacra- sacramenta ; et proj)ter hoc etiam ordo

menti. non attenditur per distinctionem gratiae

Praetcrca plus requiritur ad dispcnsan- gratum.facicntis, sed pcr distinctionem

dum sacramcnta quamad suscipicndum. potestatis.

Sed baptismus, in quo datur potestas ad SouitioII. — Ad secundam quapstioncm

suscipiendum sacramcnta, indiget ma- dicendum, quod dcfniitio quam Magistcr

tcria. Ergo ct ordo, in quo datur potcstas deordincponit,convenit onlini secundum

ad ea dispcnsanda. quod est Ecclesiae sacramcntum ; et ideo

SoLUTioI. — Respondeo dicendumadpri- duo ponit : signuin exterius, ibi : « Si-

mam qua^stioncm, quod Dcus sua opera gnaculum quoddam,» idest signum quod-

iii sui simiUtudincm pcrducere voluit, dam ; et cffcctum intcriorcm, ibi : « Quo

quantum possibilcfuit, utperfecta csscnt, spiritualis potcstas traditur ordinatis. » ct per ea cognosci posset; et ideo ut in Ad primum ergo dicendum, quod si-

suis opcribus rcpraesentaretur non sohim gnacuhim non ponitur hic pro charactere

quod in sc cst, scd etiam secundum quod intcriori, scd pro eo quod exterius gcri-

aUis influit, hanc lcgcm naturalcm posuit tur,quod est signum interioris potestatis

omnibus, ut ultima per media perfice- et causa ; et sic etiam sumitur character

rcntur, etmcdia pcr prima^ utDionysius ^ in aUa dcfinitione. Si tamen pro interiori

dicit De eccle. hierar., cap. i, Pat. grsec. charactcre sumcrctur, non csset incon-

lat. t. III, col. 574. Et ideo, ut ista pul- vcnicns : quia divisio sacramenti iii illa

chritudo Ecclesiae non deesset, posuit or- tria non est in partes integrales, proprie

dinem in ea, ut quidam aUis sacramcnta loquendo : quia iUud quodestres tantum,

traderent, suo modo Dco in hoc assimihiti, iion cst dc csscntia sacramcnti ; quodest

quasi Deo coopcrantes, sicut etiam iu ctiam sacramcntum tantum, transit; et

corpore naturali quaedam mcmbra aUis sacramentum mancre dicitur. Unde relin-

iiifiuunt. quitur quod ipse character interior sit

Ad primiim crgo dicendum, quod sub- essentiaUtcr et principaUtcr ipsum sacra-

joctio scrvitutis rcpugnat libcrtati; quae mcntumordinis.

scrvitus est quando aUquis dominatur ad Ad secundum dicendum, quod baptis-

sui utiUtatcm subjcctisutens. TaUs autcm mus, quamvis in eo conferatur aliqua

subjcctio non rcquiritur in ordinc, pcr spirituaUs potcntia rccipicndi aUa sacra-

qucm qui praesunt salutcm subditorum mcnta, ratione cujus charactcrem impri-

quaererc debent, iion propriam utiUta- mit; non tamen hoc est principalis ejus

tem. cfrcctuSjScdablutio interior,propterquam Ad sccundum dicendum, quod quilibet baptismus ficrct, ctiam priori causa noii se debct reputarc inferiorem mcrito, scd oxistente; scd ordo potcstatem principa- non officio. Ordines autcm offlcio quaedam litcr importat ; et ideo character, qui est sunt. spirituaUs potestas^ponitur iii dcUnitione

Ad tertium dicendum, quod ordo in ordinis, noii autem in dcfinitionc bap- Angclis non attcnditur sccundum distinc- tismi.

tionem naturae, nisipcr accidcns,inquan- Ad tertium diccndiim, quod in bap- tum ad distiiictionem naturae sequiturin tismo datm* quaedam potcntia spiritualis eis distinctio grati»'e. Attciiditur autcm ad rccipiendum, et ita quodammodo pas- pcr sc sccandum distinctioncm iii gratia, siva : potcstas autem propric nominat po- quia eorum ordiiies respiciunt participa- tcntiam activam ciim aliqua pnecminen- tioncm divinorum, et communicationem tia ; et ideo htec dclinitio non convenit in statu gloria', (pue est secundum mcn- baptismo. suram gratia^, (luasi gratiai liiiis et effec- Ad quartum dicendum, quod nomen

* Sensus est Dionysii.

DTST. XXIV, QUJIST. I, AHT. I.

25

ordinis dupliciter accipilur. Quandoquc enini significat ipsam relationem ; et sic est tam in inferiori quam in superiori, ut objectio tangit ; et sic non accipitur hic. Aliquando autem accipitur pro ipso gradu, qui ordinem primo modo acceptum facit ; et quia ratio ordinis, prout est relatio, invcnitur ubi primo aliquid superius al- tero occurrit; ideo hic gradus eminens per potestatem spiritualem ordo nomi- natur.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem dicendum, quod sacramentum, ut ex su- pra dictis patet, nihil est aUud quam qua?.- damsanctificatiohomini exhibi-a cum ali- quo signovisibiU ; unde_, cum insusceptio- neordinis quaxlam consecratio liomini ad- hibeatur per visibiUa signa, constat or- dinem esse sacramentum.

Adprimumergo dicendum, quodqnam- vis ordo in suo nomine non exprimat aUquod materiale elementum ; tamen ordo non confertur sine aUquo elemento materiali.

Ad secundum dicendum, quod potes- tates proportionari debent iUis ad quae sunt. Gommunicatio autem divinorum, ad quam datur spirituaUs potestas, non fit in AngeUs per aUqua sensibiUa si- gna, sicut in hominibus contingit ; et ideo potestas spiritualis, quai est ordo, non adhibetur AngeUs cum aUquibus si- gnis visibiUbus, sicut hominibus ; ct ideo in hominibus est ordo sacramentum, sed non in Angelis.

Ad tertium dicendumquod non omnis benedictio quffi adhibetur homini, vel consecratio, est sacramentum : quia et monachi et abbates benedicuntur ; et ta- men iUae benedictiones non sunt sacra- menta; et simiUter nec regaUs inunctio, quia post hujusmodi benedictiones non ordinantur aliqui ad dispensationem di- vinorum sacramentorum, sicutper bene- dictionem ordinis ; et ideo non est si- mile.

SoLiJTioIV. — Ad quartam quaestionem dicendum, quod hoc sacramentum prin- cipaliter consistitin potestatetradita. Po- testas autem a potestate traducitur, sicut simile ex simili ; et iterum potestas per usum innotescit, quia potentiae notifi- canturper actus ; et ideo in forma ordinis exprimitur usus ordinis pcr actum qui imperatur, et exprimitur traductio potes- tatis per imperativum modum.

Ad primiim ergo dicendum, quod alia sacramenta non ordinantur principaliter ad efrectus similes potestati secundum quam sacramentadispensantur, sicut lioc sacramentum ; et ideo in hoc sacramento estquasiquae.dam communicatio univoca. Unde in aliis sacramcntis exprimitur ali- quid ex paiie divinae virtutis, cui effectus sacramenti assimilat ^ ; non autem in hoc sacramento ^ Quamvis enim in Episco- po, qui cst minister hujus sacramenti, uon sit auctoritas respectu coUationis hu- jus sacramenti ; tamenhabet aliquam po- testatem respectu potestatis ordinis quae confertur per ipsum, inquantum a sua potestate derivatur.

Ad tertium dicendum, quodususpotes- tatis est efTectuspotestatis in genere cau- sae efficientis ; et sic non habet quod in defmitione ordinis ponatur ; sed est quo- dammodo causa in genere causae finaUs; et ideo secundum hanc rationem poiii po- test in definitione ordinis ^

SoLUTio V. — Ad quintam quaestionem dicendum, quod materia in sacramentis exteriusadhibita significatvirtutemin sa- cramentis agentem ex extrinseco omnino advenire ; unde cum effectus proprius hujus sacramenti, sciUcet character, non percipiatur ex aliqua operatione * ip- sius qui ad sacramentum accedit, sicut erat in poenitentia, sed omnino ex extrin- seco adveniat; competit ei materiam ha- bere, tamen diversimode ab aUis sacra- mcntis qiiae materiam habent : quia hoc quod in sacramento confertur, in aliis sa-

^ Parm. : « assimilatur. »

^ Ita exempla omnia, et etiam codices quos vi- dit Nicolai; ipse tameii hoc siipplet : « Ad se- cundum dicendum, qiiod propter causam specia- lem hoc sacramentum prse ceteris per modum imperativum exhibetur. Quamvis enim etc. »

3 Supplet iterum Nicolaius : « Ad quartum di- cendum, quod aliter se habet in aUis et in hoc sacramento. Nam per hoc sacramentum confer- tiir officium ahquod, vel potestas aliquid fa- ciendi; et ideo convenienter fit mentio remu- nerationis acquirendae, si lidehter administre- tur : in ceteris autem sacramentis non confertur

simile officium, vel similis potestas; et ideo in illis nulla remunerationis mentio tit. Ad alia igitur sacramenta velut passive quodammodo se habet suscipiens, quia recipit ea propter pro- prium statum perficiendum tantum ; sed ad hoc sacramentum se habet quodammodo active, quia illud suscipit propter hierarchicas functiones in Ecclesia exercendas. Unde quamvis alia eo ipso quod gratiam conferunt, ordinent ad salutem ; proprie tamen ad remunerationem non ordinant, sicut hoc sacramentum. » ^ AI. : « opinione. »

26

COMMENTUM IN LIB. lY SENTENTIARUM.

crameiitis derivatur tantum a Dco, noii a ministro qui sacramcntum dispensat ; scd illud quod in lioc sacramcnto traditur, scilicct spiritualis potcstas, derivatur etiam ab eo qui sacramcntum dat, sicut potcstas imperfecta a perfecta ; ct ideo efficacia illorum sacramcntorum princi- paliter consistit in materia quae virtutem divinam et significat et continet cx sanc- tificationc pcr ministerium adliibita ; sed efficacia luijus sacramcnti principaliter residet penes eum qui sacramcntum dis- pensat. Materia autem adhibetur magis ad determinandum potestatem qua^ tra- ditur particularitcr ab habente eam com- plete, quam ad potestatem causandum ; quod patet ex hoc quod materia competit usui potestatis.

Et per hoc patet sohitio ad primum.

Ad secundum diccndum, quod mate- riam in ahis sacramentis oportct sancti- ficari propter virtutcm quam continet ; sed non est ita inproposito.

Ad tertium diccndum,quod sustinendo illud dictum,apparet ex dictis causaejus. Quia enim potcstas ordinis non accipitur a materia, sed a ministro principaUter ; ideo porrectio materia? magis est de es- sentia sacramenti quam tactus. Tamen ipsaverbaformae videntur ostendere quod tactus materia? sit de essentia sacramen- ti, quia dicitur ; « Accipe hoc vel illud ».

ARTICULUS II.

Utrum in hoc sacramento ordinis confe- ratur cjratia cjratum faciens. '

Ad secundum sic proccditur. \. Yide- tur quod in hoc sacramcnto ordinis non conferatur gratia gratum faciens. Quia communiter dicitur, quod sacramentum ordinis ordinatur contra defectum igno- rantia?. Sed contra ignorantiam non datur gratia gratum faciens, sed gratia gratis data : quia gratia gratum faciens magis respicit affcctum. Ergo in sacramento ordinis non datur gratia gratum faciens.

2. Pra^terea, ordo distinctioncm impor- tat. Sed membra Ecclesia', non distingun- tur per gratiam gratum facientem, sed secundum gratiam gratis datam, de qua dicitur I Corinth. xii, 5 : Divisiones cjra- tiarum sunt. Ergo in ordine non datur gratia gratum facicns.

3. Pra^terea, nulUi caiisa praesupponit

effectum suum. Sed in co qui accedit ad ordines pra^supponitur gratia, pcr quam fit idoneus ad executionemordinis. Ergo tahs gratia non confertur in ordinis col- latione.

Sed contra, sacramenta novai legis ef- ficiunt quod figurant. Scd ordo per nume- riim septenarium significat scptem Spi- ritus Sancti dona, ut in Littera dicitur. Ergo dona Spiritus Sancti, qua3 non sunt sine gratiii gratum facicnte, in ordine dantur.

Pra^.terea, ordo est sacramentum novae U^gis. Sed in defmitione tahs sacramenti ponitur, ut gr atia3 causa existat \ Ergo causat gratiam in suscipiente.

QU^STIUNCULA H.

Ulterius. l.Yidetur quod in sacramento ordinis non imprimatur character quan- tum ad omnes ordines. Quia ordinis cha- racter est quaedam spirituahs potestas. Sed quidam ordines non ordinantur nisi ad quosdam actus corporales, scihcetos- tiarii vel acolythi. Ergo in eis non im- primitur charactcr.

2. Praeterea, omnis cliaracter est inde- lebihs. Ergo per characterem homo po- nitur in statu a quo non possit recedere. Sed iUi qui habent aliquos ordines, pos- sunt hcite redire ad laicatum. Ergo non imprimitur character in omnibus ordi- nibus.

3. Praeterea, ut ^ supra dictum est, per characterem homo adscribitur ad ah- quod sacramentum dandum vet accipien- dum. Sed ad susceptioncm sacramentorum sufficienter liomo ordinatur per charac- terem baptismalcm ; dispcnsator autem sacramentorum non constiluitur liomo nisi in ordine saccrdotali. Ergo in aliis ordinibus non imprimitur character.

Sed contra, omnc sacramentum in quo non imprimitur cliaracter est iterabile. Scd nulhis ordo cst iterabihs. Ergo in quolibct ordine imprimitur character.

Praeterea, character est signum dis- tinctivum. Sed in quohbct ordine est aliqua distinctio. Ergo quihhet ordo im- primit charactcrem.

QU^STIUNCULA III.

UUerius I.Yidetur quod characterordi- nis non praesupponat rliaractcrem baptis-

' Al. : 0 r.onsistal. w

« D. IM.

DIST. XXIV, OU.^ST. I, ART. II.

27

malem. Qiiia per charactcrem ordinis homo efficilur dispensator sacramento- rum; per characterem haptismalem sus- ceptivus eorumdem. Sed potestas activa non pra3supponit de necessitate passivam, quia potest esse sine ea, sicut patet in Deo. Ergo character ordinis non praesup- ponit de necessitate characterem haptis- malem.

2. Prseterea, potest contingere quod aliquis non sit baptizatus, qui se bapti- zatum sestimat probabiliter. Si ergo tahs ad ordines accedat, non conscquitur cha- racterem ordinis, si character ordinis pra^.supponat baptismalem ; et sic ea qua? faciet vel in consecratione vel in absolu- tione, nihil erunt; et in Iioc Ecclesia de- cipietur, quod est inconveniens.

Sed contra, baptismus est janua sacra- mentorum. Ergo cum ordo sit quoddam sacramentum, pra^supponit baptismum.

QU.ESTIUNCULA IV.

Ulterius. 1. Yidetur quod pr«supponat denecessitatecharacteremconfirmationis. Quia in his qua? sunt ordinata ad invicem ; sicut medium praiSLipponit primum^ ita ultimum prsesupponit medium. Sed cha- racter confirmationis prsesupponit baptis- malem quasi primum. Ergo character or- dinis praesupponit characterem confirma- tionis quasi medium.

2. Prseterea, qui ad alios confirmandos ponuntur, maxime debent esse firmi. Sed illi qui sacramentum ordinis suscipiunt^ sunt aliorum confirmatores. Ergo ipsi maxime debent habere sacramentumcon- firmationis.

Sed contra, Apostoli receperunt po- testatem ordinis ante ascensionem, Joan. XX, 22, ubi dictum est eis : Accipite Spi- ritum ^anctum. Sed confirmati suntpost ascensionem per adventum Spiritus San- cti. Ergo ordo non prsesupponit confir- mationem.

QU/ESTIUNCULA V.

Ulterius. 1. Videtur quod character unius ordinis prsesupponat de necessitate characterem alterius, quia major est con- venientia ordinis ad ordinem quam or- dinis ad aliud sacramentum. Sed character ordinis prsesupponit characterem alterius

sacramenti, scilicet baptismi. Ergo multo fortius character unius ordinis prsesuppo- nit characterem alterius.

2. Pra^terea, ordines sunt quidam gra- dus. Sed nullus potest pervenire ad pos- teriorem gradum nisi prius priorem con- scenderit. Ergo nullus potest accipere charactercmordinissequentisnisiprimum accipiat ordinem prsecedentem.

Scd contra, si omittatur aliquid in sa- cramento quod sit de necessitate sacra- menti,oportetquodsacramentumiteretur. Sed si aliquis accipiat sequentemordinem pr«termissoprimo, non reordiaatur; sed confertur sibi quod deerat, secimdum statuta canonum ^ . Ergo prsecedens ordo non est de necessitate sequentis.

SoLUTioI. — Respondeodicendumadpri- mam qusestionem, quod Deiperfecta sunt opera^ ut dicitur Deuter. xxxii, 4; et ideo cuicumque datur potentia aliqua divini- tus, dantur ea per qua^ executio illius po- tentise potest congruc fieri ; et hoc etiam in naturalibiis patet : quia animalibus dantur membra quibus animse potentise possuot exire in actus suos, nisi sit de- fectus ex parte materise. Sicutautem gratia gratum faciens est necessaria ad hocquod homo digne recipiat sacramenta, ita etiam ad Iioc quod homo digne dispenset; et ideo sicut in baptismo, per quem homo fit susceptivus aliorum sacramentorum, datur gratia gratum faciens, ita in sacra- mento ordinis, per quod homo ordinatur ad aliorum sacramentorum dispensatio- nem.

Ad primum ergo dicendum, quod ordo datur non in remedium unius personse, sed totius Ecclesise ; unde quod dicitur contra ignorantiam dari, non est intelli- gendum ita quod per susceptionem or- dinis pellatur ignorantia in suscipiente ; sed quia suscipiens ordinem prseficitur ad pellendum ignorantiam in plebe.

Ad secundum dicendum, quod quam- vis dona gratise. gratum facientis sint communia omnibus membris Ecclesise , tamen illorum actus ^ donorum^ secun- dum quse attenditur distinctio in mem- bris Ecclesise, idoneus susceptor aliquis esse non potest nisi caritas adsit ; quse quidem sine gratia gratum faciente esse non potest.

Ad tertium dicendum^ quod ad idoneam executionemordinum non sufficit bonitas

* Dccret., d. liv, c. i, Pat. lat. t. CLXXXVII, coll. 280-90.

2 Parm. : « per actus illorum. »

28

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

quaniacumque, scdrequiritur bonitas ex- cellens : ut sicut illi qui ordinem suscipiunt super plebem constituuntur gradu ordi- nis, ita et superiores sint merito sancti- tatis; et ideo praeexigitur gratiaqua^suffi- ciebat ad hoc quod digne connumeraren- tur in plebe Cbristi ; sed confertur in ipsa suceptione ordinis amplius gratia^ munus, per quod ad majora reddantur idonei.

SoLiTio II. — Ad secundam qua^stio- nem dicendum, quod circa boc fuit tri- plex opinio. Quidam enimdixerunt, quod iii solo ordine sacerdotali cliaracter im- primitur. Sed boc non videtur verum : quia actumdiaconi nullus potest exercere licite nisi diaconus : et ita patet quod babet aliquam spiiitualem potestatem in dispensatione sacramentorum, quam alii non liabent. Et propter boc alii dixerunt, quod in sacris ordinibus imprimitur clia- racter, non autem in minoribus. Sed hoc nibil iterum est : quia per quembbet or- dinem aliquis constituitur super plebem in aliquo gradu potestatis ordinatae ad sacramentorum dispensationem. Unde cum cbaractcr sit signum distinctivum ab aliis, oportet quod in omnibus charac- ter imprimatur : cujusetiam signum est quod perpetuo manet, et nunquam ite- rantur. Et baicest tertiaopinio, qua3 com- munior est.

Ad primumergodicendum, quod quib- bet ordo vel liabet actum circa ipsum sacramentum, vel ordinatum ad sacra- mentorum dispensationem ; sicut ostia- rii babent actum admiltendi homincs ad divinorum sacramentorum inspectionem, et sic de abis; et ideo in omnibus requi- ritur specialis potestas.

Ad sccundum dicendum, quod quan- tumcumqueadlaicatum setransferat,sem- per tamen manet in eo charactcr : quod patct cx lioc quod si ad clericatum revcr- tatur, non ilerum ordincm qucm babue- rat, suscipit.

Ad tertium diccndum sicut ad primum.

SoLLTio III. — Ad tertiam qua^stioncm diccndum, quod nihil potest ahquid reci- pere cujus receptivam potcntiam non ba- bet. Pcrcbaraclcrcm autem baptismalem efilcitur bomo rcceptivus aliorum sacra- mcntorum; undc qui charactcrcni bajdis- malem non babet, nuhnm altc^rum sacra- mentum suscipere potest; et sic cliarac-

ter ordinisbaptismalemcharacterem pra^- supponit.

Adprimumergo dicendum, quod in eo qui liabet potentiam activam a se, po- tentia activanon praesupponit passivam; sed in eo qui habet potentiam activam ab alt(;ro, pra^.exigitur ad potenliam ac- tivampotentia passiva, quae recipercpos- sit potentiamactivam.

Ad sccundum diccndum, quod talissi ad saccrdotium promoveatur, non est sacer- dos, nec conficcre potcst, nec absolvere in foro pcenitentiali ; unde secundum cano- nes dcbet baptizariiterato, etordinari. Et si etiam iuEpiscopum promovcatur; iUi quos ordinat, non habent ordinem. Sed tamen pie credi potest quod quantum ad ultimos cfrectus sacramentorum Summus Sacerdos supplcret dcfectum, et quod non permittcret boc italatere quod peri- culum Ecclesiae imminere posset.

SoLuno IV. — Ad quartam quaestionem dicendum, quod ad susceptionem ordinis praecxigitur ahquid quasi de necessitate sacramenti, et ahquid de congruitate. De necessitate enim sacramenti preeexigitur quodillc qui accedit ad ordincs, sit ordi- nis susccptivus, quodcompetit ei pcr bap- tismum; et ideo charactcr baptismalis praesupponitur de necessitate sacramenti, ita quod sine eo sacramentum ordinis conferri ^ non potcst. Sed de con- gruitate rcquiritur omnis perfectio, per quam ahquis reddatur idoneus ad execu- tionem ordinis; et unum de istis est ut sit confirmatus; et ideo de congruitatc character ordinis' charactercm confirma- tionis praesupponit, et non de necessi- tate.

Ad primum crgo diccndum, quod non est similis habitudo hic " mcdii ad ulti- mum, et primi ad medium : quia per characterem baptismalcm fit homo sus- ceptivus sacramcnti confirmationis; non autem per sacramentum confirmationis fit homo susceptivus sacramenti ordinis ; et ideo non est similis ratio.

Ad secundum diccndum, quod iha ra- tio procedifr de idoneitate quantum ad congruitatem.

SoLiTio V. — Ad quintam qua^stionem dicendum, quod non cstdc idoncitate su- periorum ordinum quod aliquis mino- res ordines prius habeat : quia potesta- tes sunt distinct»; et uiia, quantum est

' Al. ; « i»npfcrn. »

' Parin. : « hujusmodi. »>

D[ST. XXIV, QILEST. I, ART. II ET III.

29

de sui ratione, non requirit aliam in eo- dem subjecto : et.ideo etiam in primi- tiva Ecclesia aliqui ordinabantur in pres- byteros qui prius inferiores ordines non susceperant; et tamen poterant omnia qua3 inferiores ordines possunt : quia in- ferior potestas comprehenditur in supe- riori virtute, sicut sensus in intellectu, et ducatus in regno. Sedpostea per con- stitutionem Ecclesiae determinatum est qnod ad majorem se non ingerat qui prius in minoribus officiis se non liumiliavit. Et inde est qnod qui ordinantur per sal- tum, secundum canones non reordinan- tur; sed id quod omissum fuerat de prai- cedentibus ordinibus, eis confertur.

Ad primum ergo dicendum, quod ma- gis conveniunt ordines ad invicem se- oundum similitudinem speciei quam or- do cum baptismo; sed secundum propor- tionem potentice ad actum magis conve- iiit baptismiis cum ordine quam ordo cum ordine; quia per baptismum acqui- rit Iiomo potentiam passivam recipiendi ordines; non autemper ordinem inferio- remdatur potentia passiva recipiendima- jores ordines.

Ad secundum dicendum, quod ordines non sunt gradus qui occurrant in actione una, vel in unomotu, utoporteat ad ulti- mum per primum devenire; sed sunt sicut gradus in diversis rebus constituti, sicut est gradus inter Iiominem et Angeium : nec oportet quod ille qui flt Angelus, prius fuerit homo. Similiter etiam est gradus inter caput et omnia membra corporis; nec oportet quod illud quod est caput, prius fuerit pes ; et similiter est in pro- posito.

ARTIGULUS III.

Utrum in suscipientibiis ordines requiratur bonitas vitde.

Ad tertium sic proceditur. 1. Yidetur quod in suscipientibus ordines non re- quiratur bonitas vitse. Quia per ordinem aliquis ordinatur ad dispensationem sa- cramentorum. Sed sacramenta possunt dispensari a bonis et a malis. Ergo non requiritur bonavita.

2. Praeterea, non est majus ministe- rium quod Deo in sacramentis exhibetur quam quod ipsi corporaliter adhibetur.

* Omnvo qid hahue- rit muGU- lam de se- miiie Aa- ron sacer- dotis, non accedet of- ferre hos- tias Domi- no,necpa- nes Dco suo.

Sed a ministerio ejus corporali non re- pulit Dominus mulierem peccatricem et infamem, ut patet Luc. vii. Ergo nec a ministerio ejus in sacramentis tales sunt amovendi.

3. Pra^terea, per omnem gratiam datur aliquod remedium contra peccatum. Sed illis qui habent peccatum, non debet ali- quod remedium denegari quod eis valere possit. Cum ergo in sacramento ordinis gratia conferatur, videtur quod debeat etiam peccatoribus hoc sacramentum dari.

Sed contra, Levit. xxi, 21 : Homo * de semine Aaron qui habuerit maculam, non offerat panes coram Domino, nec accedat ad ministerium ejus. Sed per maculam, ut dicit Glossa, omne vitium intelligitur, Ergo ille qui est aliquo vitio irretitus, noii debet ad ministerium ordinis adhi- beri.

Prseterea, Hieronymus dicit. Super Epist. ad Titum, cap. ii, col. 590, t. 7, qiiod « non solum Episcopi et presby- teri et diaconi debent magnopere provi- dere ut cunctum populum cui prsesident, sermone et conversationeprajcedant; ve- rum etiam inferiores gradus, et omnes qui Deum ^ oraculo deserviunt ; et quia vehementer Ecclesiam Dei destruit, me- liores esse laicos quam clericos. » Ergo iii omnibus requiritur sanctitas vitae.

QU/ESTIUNCULA II.

Ulterius. 1. Yidetur quod requiratur scientia totius sacrse Scripturse. Quia ille debet habere legis scientiam a cujus ore lex requiritur. Sed legem requirunt de ore sacerdotis, ut patet Malach. ii. Ergo ipse debet legis habere scientiam.

2. Prseterea, I Petr. iii, 15 : Parati semper ad satisfactionem omni poscenti

vos rationem de ea qu3B in vobis estfide** et ** Volis spe. Sed reddere rationem de his quse ^^^ ^V^- sunt fldei et spei^ est illorum qui perfec- tam scientiam sacrarum Scripturarum habent. Ergo talem scientiam debent Iki- bere illi qui ponuntur in ordinibus^ qui- bus verba prsedicta dicuntur.

3. Prseterea, nullus congrue legit qui non intelligit quod legit : quia legere et non intelligere^ negligere est, ut dicit Cato. Sed ad lectores, qui est quasi infi- mus ordo, pertinet legere vetus testa-

* Parm. : « Domini. »

30

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

mentum, ut in Littera dicitur. Ergo ad lium, sed etiam ad gubernationem tem-

eos pertinet habere totius veteris Testa- poralium. Sed quandoque illi qui non

menti intellectum, et multo fortius ad liabent scientiam vel sanctitatem vitae,

alios superiores ordines. possent esse utiles ad gubernationem

Sed contra estquod multi promoventnr temporalium, vel propter potentiam sae-

ad sacerdotium qui penitus de talibus cularem, vel propter industriam natura-

nihil sciunt, etiam in religionibus mul- lem. Ergo videtur quod tales possit sine

tis. Ergo videtur quod talis scientia non peccato promoverc.

requiratur. 3. Pra^terea, quilibettenetur peccatum

Prseterea, in Vitis Patrum legitur, ali- vitare quantum potest. Si ergo Episcopus

quos simplices monachos ad sacerdotium peccat indignos promovens, debet adhi-

promotos, qui erant sanctissima? vita?. bere maximam diligentiam ad sciendum

Ergo non requiritur pra^dicta scienlia in an illi qui accedunt ad ordines, sint di-

ordinandis. gni, ut fieret diligens inquisitio de mo-

ribus et scientia ejus ; quod non videtur

QU^STIUNCULA IV. alicubi observari.

Sed contra, pejus est promovere ma-

Ulterius. 1. Videtur quod ex ipso me- los ad sacra ministcria quam jam pro-

rito vitae aliquis ordinis gradum conse- motos non corrigere. Sed Ileli mortaliter

quatur. Quia, sicut dicit Auctor Operis peccavrt non corrigens efficaciter filios

imperf. iuMatth. hom. xliii*, « Non om- suos de malitia sua ; unde et retrorsum

nis sacerdos sanctus est , sed omnis cadens mortuus est^ ut dicitur I Reg.,

sanctus sacerdos est. » Sed ex vitae me- cap. iv. Ergo multo fortius mortaliter

rito " aliquis efficitur sanctus. Ergo et sa- peccat Episcopus qui indignum promovet.

cerdos, et multo fortius alios ordines ha- Praeterea^ spiritualia temporahbus sunt

bens.

2. Praeterea, in rebus naturalibus ex hoc ipso aliqui in gradu superiori collo- cantur quod Deo appropinquant, et ma-

praeponenda in Ecclesia. Sed mortaliter peccaret qui res Ecclesiae temporales scienter sub periculo poneret. Ergo multo fortius peccaret qui poneret res spiritua-

gis de ejus bonitatibus participant, ut les sub periculo. Sed sub periculo ponit

Dionysius ^ dicit, iv, cap. Ecclesiast. hier.^ res spirituales quicumquc indignos pro-

Pat. cjraBC. lat. t. III, col. 479. Sed ex movetquia « cujusvita despicitur, utdicit

merito sanctitatis et scientiae aliquis effi Grcgorius,//o;?i. in Evancj.^X. I, hom. xii,

citur Deo propinquior, et plus bonitati- Pat.lat. t. LXXVI,col. 1119,^ necesse est

busrecipiens. Ergo ex hoc ipso in gradu ut praedicatio ejus contemnatur ; » et ea-

ordinis collocatur. dem ratione omnia spiritualia ab eis ex-

Sed contra, sanctitas semel habita po- hibita. Ergo indignos promovens , mor-

test amitti. Sed ordo semel habitus nun- taliter peccat. quam amittitur. Ergo ordo non consistit in ipso merito sanctitatis. QU.ESTIUNCULA V.

QU^.STIUNCULA IV.

Ulterius. 1. Videtur quod promovens indignos ad ordines non peccet. Quia Episcopus indiget coadjutoribus in mi- noribus officiis constitutis. Sed noii pos- set cos invenire iii sufficienti iiumero, si talem idoneitatem in eis requireret, qua- lis a sanctis describitur. Ergo si aliquos non idoneos promovet, videtur quod sit excusabilis.

2. Pra^terea, ecclesia non solum indi- get ministris ad dispensationem spiritua-

Ulterius. 1. Videtur quod aliquis iii peccato existens possit sine peccato or- dine suscepto uti. Quia peccat si noii utatur, cum ex officio teneatur. Si ergo uteiidp peccat, noii potestpeccatavitare: quod est inconveniens.

2. Prsetercii, dispensatio est juris re- laxatio. Ergo quamvis de jure esset ei illicitum uti ordine suscepto, tamen ex dispensatione ei liceret.

3. Praeterea, quicumque communicat alicui in peccato mortali, peccat mortali- tcr. Si crgo pcccalorin usu ordinis peccat

» In Decrct., d. xli, c. xii; Pat. lat. t. CLXXXVII, col. 217 : « Non omnis sacerdos sanctus, sedoni- nis sauctus sacerdos. »

5 Parm. : « nicntio. »

5 Vat. (jvxco lat. t. LVI, col. 876.

* 0 Hestat ut ojus pr.Tdicatio. »

DIST. XXIY, QU^ST. I, ART. III.

31

mortaliter, tunc etiam peccat mortaliter qui ab eo aliquid divinorum accipit, vel ab eo exigit ; quod videtur absurdum.

4. Praiterea, si utendo ordine suo pec- cat; ergo quilibet actus ordinis quem fa- cit, est peccatum mortale ; et ita cum in una executione ordiniL; multi actus con- currant, videturquod multapeccata com- mittat; quod valde durum videtur.

Sed contra estquod dicit Dionysius in Epistolaad Dcmophilum^ Pat. grgec. lat. t. III, col. 1091 : (( Talis », scilicet qui non est illuminatus, (( audax videtur sacerdo- talibus manum apponens ; et non timet neque verecundatur divina praeter digni- tatem exequens, etputansDeum ignorare quod ipse in seipso cognovit; et decipere a^stimat falso nomine patrem ab ipso appellatum ; et audet ipsius muneris im- mundas infamias, non enim dicam ora- tiones, super divina signa christiformiter enuntiare. » Ergosacerdos est quasi blas- pliemus; et dicitur deceptor qui indigne suum ordinem exequitur ; et sic morlali- ter peccat ; et eadem ratione quilibet alius ordinatus.

Praeterea, sanctitas requiritur in sus- ceptione ordinis, ut sit idoneus ad exe- quendum. Sed peccat mortaliter qui cum peccato mortali ad ordines accedit. Ergo multo fortius pecat mortaliter in qualibet executione sui ordinis.

SoLUTio I. — Respondeo diceridum ad primam quaestionem, quod sicut Diony- sius dicit in iiicap. Ecclesiast. hier. Pat. grgec. lat. t. III, col. 446, (( ut subtiliores et clariores essentise repletee influxu so- larium splendorum lumeii in eis supere- minens ad similitudinem solis in alia cor- pora invehunt ; sic in omni divino non est audendum aliis dux esse, nisi secun- dum omnem habitum suum factus Dei firmissimus, et Deo simillimus. » Unde, cum in quolibet ordine aliquis constitua- tur dux aliis in rebus divinis ; in quoli- bet quasi pra?sumptuosus mortaliter peccat qui cum conscientia peccati mor- talis ad ordines accedit; et ideo sanctitas vita», requiriturad ordinem de necessitate praecepti, sed non de necessitate sacra- menti. Unde si malus ordinatur, nihilo- minus ordinem habet, tamen cum pec- cato.

Ad primum ergo dicendum , quod sicut vera sacramenta sunt quse peccator

dispensat, ita verum sacramentum or- dinis recipit ; et sicut indigne dispensat, ita indigne recipit.

Ad secundum dicendum, quod illud ministerium erat tantum in executione corporalis obsequii, quod etiam licite peccatores facere possunt ; secus autem est de ministerio spirituali ad quod ap- plicantur ordinati, quia per ipsum effi- ciuntur medii iiiter Deum et plebem; et ideo debent bona conscientia nitere quo- ad Deum \ et bona fama quoad homines.

Adtertium dicendum, quod aliquaeme- dicinae sunt quae exigunt robur naturae, alias cum periculo mortis assumuntur : et alia3 sunt quae debilibus dari possunt. Ita etiam in spiritualibus qua^dam sacra- menta sunt ordinata ad remedium pec- cati; et talia peccatoribus sunt exhiben- da, sicut baptismus, et poenitentia ; illa vero quae perfectionem gratiaeconferunt, requirunt hominem per gratiam confor- tatum.

SoLUTio II. — Ad secundam qusestio- nem dicendum, quod in quolibet actu hominis, si debeat esse ordinatus, opor- tet quod adsit directio rationis. Unde ad hoc quodhomo ordinis officium exequa- tur, oportet quod habeat tantum de sci- entia quae sufficiat ad hoc ut dirigatur in actu illius ordinis: ideo talis scientia requiritur in eo qui ad ordines promoveri debet, et non ^ quod universaliter in tota Scriptura sit instructus ; sed plus et mi- nus secundum quod ad plura vel paucio- ra se ejus officium extendit : ut scilicet illi qui aliis praeponuntur curam anima- rum suscipientes, sciant ea quae ad do- ctrinam fidei et morum pertinent, et alii sciant ea quae ad executionem sui ordinis spectant.

Ad primum ergo dicendum, quod sa- cerdos habet duos actus : unum princi- paliter supra corpus Christi verum ; et alterum secundarium supracorpusChristi mysticum. Secundus autem actusdepen- det a primo, sed nonconvertitur ; et ideo aliqui ad sacerdotium promoventur, qui- bus committitur primus actus tantum, sicut religiosi quibus cura animarum non committitur ; et a talium ore non requi- ritur lex, sed solum quod sacramenta conficiant; et ideo talibus sufficit, si tantum de scientia habeant quod ea quae ad sacramentum perficiendum spectant^

* Parm. omittit : « Deum, etbonafamaquoa(3, » ^ Parm. incaute omittit : (( Non. »

32 COMMEMUM L\ LIB. IV SENTENTIARUM.

rite servare possiiit. Alii autem promo- Ad secmidum dicendum, quod res

ventur ad alium aclum qui est supra cor- naturales efficiuntur in gradu super alia

pus Christi mysticum ; et a talium ore secundum quod in ea agere possunt ex

populus legem requirit ; unde scientia forma sua; et ideo ex iioc ipso quod

legis in eis esse debet, non quidem ut formam nobiliorem habent, in altiori

sciant omnes difficiles quaestiones legis, gradu constituuntur. Sed ministri Eccle-

quia in his debet ad superiores haberi siae non prapponuntur ahis ut cis ex [iro-

recursus ; sed sciant quie populus debet pria? sanctitalis virtute ahquid tril^uant,

credere et observare de lege. Sed ad su- quia hoc sohus Dei est, sed sicut minis-

periores sacerdotes, scihcet Episcopus, tri, et quodammodo instrumenta iUius

pertinetut etiam ea qua^ difficultatem in effluxus qui fit a capite in membra; et

lege facere possunt, sciant ; et tanto ma- ideo non est simile quantum ad dignita-

gis, quanto in majori gradu collocantur. tem ordinis, quamvis sit simile quantum

Adsecundumdicendum, quodratio red- ad congruitatem.

denda de fide, non est inteUigenda tahs Solutio IV. — Adquartam quaestionem

quai sufficiat ad probandum qua'. fiiUn vel dicendum, quod a Domino describitiu'

spei sunt, cum utrumque de invisibilibus fidelisqui est servus constitutus super/Vz-

sit; sed ut sciat in communi probal)ilita- miliam, ut dct illis tritici mcmuram ^ Luc.

tem utriusquc ostendere, ad qiiod non xii, 42, et ideo infidelitatis reus est qui

requiritur multum magna scientia. aliter supramensuram ejus divina tradit.

Ad tertium dicendum, quod ad lecto- lloc autem facit quicumque indignum

rem non pertinet tradere inteUectum sa- promovet; et ideo mortale crimen com-

cru3 Scriptura} populo, quia hoc est supe- mittit, quasi summoDomino infidelis ; et

riorum ordinum, sed solum pronuntiare ; praecipue cum lioc indetrimentum Eccle-

et ideo ab eo non exigitur quod habeat siae vergat, et honoris divini, qui per

tantum de scientia quod sacram Scriptu- bonos ministros promovetur. Esset enim

ram inteUigat, sed sohim quod recte pro- infidchs domino terreno qui in ejus offi-

nuntiare sciat ; et quia talis scientia de cio ahquos inutilos poneret.

facih addiscitur, et a muUis; ideo proba- Ad primumergo dicendum, quod Deus

biliter aestimari potest quod ordinatus nunquam ita deserit Ecclesiam suam

talem scientiam acquiret, si etiam tunc quin inveniantur idonei ministri suffi-

eam non liabeat; maxime si in via ad hoc cienter ad necessitatem plebis, si digni

esse videatur. promoverentur, et indigni repeUerentur.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem Et si noii possent tot ministri inveniri

dicendum, quod causa debet esse pro- quot modo sunt , mehus esset habere

portionata suo efTectui ; et ideo sicut in paucos ministros bonos quam muUos

Christo, aquo descendit gratia in omnes malos, ut dicit beatus Clemens, cap.

homines, oportet quod sit gratiae pleni- « Tales ad ministerium, » et habetur

tudo ; ita in ministris Ecclesia', quorum d. xxm Patr. /<:;/^. CLXXXVII, col. 131.

non est dare gratiam, sed gratia? sacra- Ad secundum dicendum, quodt^m^o-/

menta, non constitiiitur gradus ordinis raha non sunt quaerenda nisi pTopter/

exhoc quod habeat gratiam, sed ex hoc spiritualia ; unde incommodum tempo-

quod percipit aliquod gratiae sacramen- rale debet negligi, et omnelucrum sperni

tum. propter spiritualebonum promovendum.

Ad primumergo dicendum, quodChry- Ad tertium dicendum, quod ad minus

sostomus ' accipit sacerdotis nomen hoc requiritur quod nesciat ordinans ali-

quantum ad nominis interpretationem, quid contrarium sanctitati in ordinando

secundum quod sacerdos idem est quod esse ; sed etiam exigitur amplius ut se-

sacra dans. Sic enim quilibet justus, cundum mensuram ordinis vel officii in-

inquantum sacra merita ahcui in auxi- jungendi dUigentior cura apponatur, ut

lium dat, sacerdotis interpretationem habeatur certitudo de qualitate promo-

habet.Nosautem loquimur secundum no- vendorum, saltemex testimonio aliorum;

minis significationem ; est eniin hoc no- ct hoc est quod Apostolus dicit l Ti-

men « sacerdos » institutum ad signifi- moth. v, 22 : Manus cito iicmiui impo-

candum euin qui sacra dat in sacramen- sueris.

torum dispensatione. Solutio V. — Ad quintam qua^stionem

Seii potius auctor incertus Opcns impcrfccti super Matth.

DIST. XXIV, QUJIST. I, ART. III, ET QUiEST. 11, ART. I,

33

dicendum, quod lex praecipit ut homo juste ea quae sunt justa exequatur ; et ideo quicumque homo quod sibi compe- tit ex ordine, facit indigne , quod justum est, injuste exequitur ; et contra prae- ceptum legis facit, ac per hoc mortaUter peccat. Quicumque autem cum peccato mortali aliquod sacrum officium pertrac- tat, non est dubium quin indigne iUud faciat : unde patet quod mortaliter peccat.

Ad primum ergo dicendum, quod non est perplexus ut necessitatem peccandi habeat : quia potest peccatum dimittere, vel officium resignare ex quo obligabatur ad executionem ordinis.

Ad secundum dicendum, quod jus na- turae est indispensabile. Hoc autem est de jure naturah ut homo sancta sancte pertractet ; unde contra hoc nuUus po- test dispensare.

Ad tertium dicendum, quod quamdiu minister Ecclesiee qui est in mortali, ab Ecclesia sustinetur^ ab eo sacramenta re- cipere Ucet, et ejus ^ subditus ab eo sa- cramenta recipere debet, quia ad hoc est ei obligatus ; sed tamen prseter necessi- tatis articukim non esset tutum quod eum induceret ad ahquid sui ordinis exequendum, durante taU conscientia quod ille in peccato mortali esset : quam tamen deponere posset, quia in instanti homo a divina gratia emundatur ^.

Ad quartum dicendum, quod quando- cumque exhibet se in aUquo actu ut mi- nistrum Ecclesise, mortaUter peccat ; et toties mortaUter peccat, quoties hujus- modi actum facit : quia, ut dicit Diony- sius, I cap. EccL hierar.^ Pat. grsec, lat. t. III, col. 378, (( immundis nec symbola, » id est sacramentaUasigna, (( tangere fas est ; » unde quando tangunt res sacras, quasi suo officio utentes, peccant morta- liter. Secus autem esset, si in aUqua ne- cessitate aliquod sacrum contingerent vel exequerentur, in iUo casu in quo etiam laicis liceret, sicut si baptizarent in articulo necessitatis, vel si corpus Christi in terra projectum coUigerent.

QUJESTIO II.

Deinde quseritur de distinctione ordi- num;et circa hoc quseruntur tria : 1° de

distinctione eorum ; 2"de actibus singu- lorum ; 3" quando imprimatur character in singuUs ordinibus.

ARTICULUS PRIMUS.

Utrum debeant plures ordines distingui.

Ad primum sic proceditur. i. Videlur quod non debeant plures ordines distin- gui. Quanto enimaUqua virtus estmajor, tanto minus est muUipUcata. Sed hoc sacramentum est dignius aUis sacramen- tis, inquantum constituit suscipientes in aUquo gradu super aUos. Cum ergo aUa sacramenta non distinguantur in pku^a quse recipiunt praedicationem totius, nec hoc sacramentum debet distingui in plu- res ordines.

2. Prseterea, si dividitur : aut est divi- sio totius in partes integrales, aut in partes subjectivas. Non in partes inte- grales : quia sic non reciperent praedica- tionem totius. Ergo est divisio in partes subjectivas. Sed partes subjectivse reci- piunt in pluraU prsedicationem generis remoti sicut generisproximi; sicut homo et asinus sunt pkira animaUa, et plura corpora animata. Ergo et sacerdotium et diaconatus, sicut sunt plures ordines, ita et plura sacramenta, cum sacramentum sit quasi genus ad ordines.

3. Prseterea, secundum Philosophum in VIII Ethic, cap. x, regimen quo unus tantum principatur, est nobiUus ^ regi- men communitatls quam aristocratia qua diversi in diversis officiis constituuntur. Sed regimen Ecclesia; debet esse nobilis- simum. Ergo non deberet esse in Eccle- sia distinctio ordinum ad diversos actus ; sed tota potestas deberet apud unum re- sidere; et sic deberet esse tantum unus ordo.

Sed contra, Ecclesia est corpus Christi mysticum, simile corpori naturali, secun- dum Apostokim, I Corinth. xii. Sed in corpore naturaU sunt diversa membrorum officia. Ergo et in Ecclesia debent esse diversi ordines.

Prseterea, ministerium novi testamenti est dignius quam ministerium veteris, ut patet II Corinth. iii. Sed in veteri testa- mento iion solum sacerdotes^ sed etiam ministri eorum levitse sanctificabantur.

* Parm. omittit : « Ucet » et : « ab eo sacra- menta recipere. »

XI

2 Parm. : (( emenclatur. »

3 A. : (( qu3e regimen. »

34

GOMMENTUM LN LIB. IV SExNTENTIARUM.

Ergo ct in novo testamento debent con- secrari per ordinis sacramentum non so- lum sacerdotes, sed etiam ministri eorum ; et ita oportet quod sintplures ordines.

QU.ESTIUNCULA II.

Ulterius. 1. Yidetur quod nonsint sep- tem ordines. Ordines enim Ecclesiae or- dinantur ad actus hierarchicos. Sed tres sunt tantum actus hierarchici ; scilicet purgare, ilhiminare, et perficere, secun- dum quos Dionysius distinguit tres ordi- nesin cap. v, Eccl. hicrar. § in, Pat. fjrsec. lat. t.III, col. 503. Ergo non sunt sep- tem.

2. Praeterea, omnia sacramenta hahent efficaciam et auctoritatem ex institutione Christi, vel saltem Apostolorumejus. Sed in doctrina Christiet Apostolorum non fit mentio nisi de presbyteris et diaconis. Ergo videtur quod non sunt alii ordines.

3. Praeterea, per sacramentum ordinis constituitur aUquis dispensator aUoinim sacramentorum. Sed alia sacramenta sunt sex. Ergo debent esse tantum sex ordines.

4. Scd contra, videtur quod debeant esse plures. Quia quanto aliqua virtus estaltior, tanto est minus multiplicabilis. Sed potestas hierarchica est altiori modo in AngeUs quam sit in nobis, ut Diony- sius dicit de Eccl. hierar. cap. i Pat. fjrxc. lat. t. III, col. 374. Ergo cum iii hierarchia angelica sint novem ordines, totidem deberent esse in Ecclesia^ vel plures.

5. Praeterea, prophetia Psalmorum est nobilior inter alias prophetias. Sed ad pro- nuntiandum in Ecclcsia ahas prophetias est unusordo, scilicet lectorum. Ergo et ad pronuntiandum Psalmos deberet esse alius ordo ; et prfficipuc cum in Decretis^ D. XXIII, cap. (( Gleros, » Pat. lat. t. CLXXXVII, col. H6, Psalmista secundus ab ostiario inter ordines ponatur.

QU/ESTIUNCULA III.

Ulterius. 1 . Videtur quod ordines non debeant distingui per sacros et non sa- cros. Omnes enim ordines sacramenta quaMlam sunt. Scdomnia sacramenta sunt sacra. Ergo omnes ordines sunt sacri.

2. Pr«terea, sccundum ordines Eccle- siaB non deputatur aliquis nisi ad divina

officia. Sed omnia talia sunt sacramenta. Ergo omnes ordines sunt sacri.

Sed contra est quod ordines sacri impe- diunt matrimonium contrahendum, et dirimunt contractum. Sed quatuor infe- riores ordines non impediunt contrahen- dum, nec dirimunt contractum. Ergo non sunt sacri ordines.

SoixTio I. — Respondeodicendumadpri- mam quaestionem, quod ordinum multi- tudo inducta ^ est in Ecclesia propter tria. Primo propter sapientiam Dei com- mendandam, quaein distinctione ordinata rerum maxime relucet tamin naturalibus quam in spiritualibus ; quod significatur in Iioc quodRegina Saba vidensordinem ministrantium Salomoni non hahebat ultra spiritum^ deficiens in admirationc sapientiaeipsius, III Reg. cap.x. Secundo ad subveniendum humana» infirmitati : quia per unum non poterant omnia qua3 ad divina mysteria pertinebant expleri sine magno gravamine ; et ideo distin- guuntur ordinesdiversi ad diversa officia. Et hoc patetper hoc quod Dominus, Nu- mer. xi, dedit Moysi septuaginta senes populi in adjutorium. Tertio ut via pro- ficiendi hominibus ampliordetur dumplu- res in diversis officiis distribuunt, ut om- nes sint Dei cooperatores, quo nihil est divinius, ut Dionysius dicit, De eccles. hier. cap. v, Pat. grsec. lat. t. III, col. 479.-

Ad primum ergo dicendum, quod alia ^ sacramenta dantur ad effectus aliquos percipiendos ; sed hoc sacramentum datur principaliter ad actus aliquos agendos: et ideo secundum diversitatem actuum oportet quod ordinis sacramentum dis- tinguatur, sicut potentiae distinguuntur per actus.

Ad secundum dicendum quod distinc- tio ordinum non est totius integralis in partes, neque totius universalis, sed to- tius potestativi ; cujus ha?c est natura quod totum secundum completam ratio- nem est in uno, in aliis autem est aliqua participatio ipsius ; et ita est hic : tota enim plenitudo Iiujus sacramonti est in uno ordine, scilicet sacerdotio ; sed in aliis est quaedam partioipatio onhnis : et hoc signiiicatum cst in hoc quod Domi- nus dicit Num. xi, 17, Moysi: Auferani despiritu tuo^ et tradam * eis^ utsuste?ite/it onuspopuii. Et ideo omnes ordines sunt quc unum sacramentum.

]

Trad

' Al. : « ducta. »

» Parm. : « illa. •

DIST XXIV, UUJIST. II, ART. I.

35

Ad tertium dicendum, quod in regno quamvistota potestatisplenitudo resideat penes Regem, non tamen excludunt mi- nistrorum potestates quae sunt partici- pationes queedam regiae potestatis ; et si- militer est in ordine.Inaiistocratia autem apud nullum residet plenitudopotestatis, sed apudomnes.

SoLUTioII. — Ad secundam quaestionem dicendum,quodquidam sumunt sufficien- tiamordinam per quamdam adaptationem ad gratias gratis datas de quibus habe- turl Corinth. xii. Dicunt enim quod ser- mo sapientise competit Episcopo, quia ipse aliorum ordinator est, quod ad sapien- tiam pertinet ; sermo scientise sacerdoti, quia debet habere clavem scientia^ ; fides diacono, qui prsedicat Evangelium ; opera virtutum subdiacono, qui se ad opera perfectionis extenditpervotum continen- tiae ; interpretatio sermonum acolytho, quod significatur in lumine quod defert ; (jratiw sanitatum exorcistae ; genera lin- giiarum ^?>dlm\sidd ; prophetialQoXoYx; dis- cretio spirituum ostiario, qui quosdamre- pellit, et quosdam admittit. Sed hoc nihil . est; quia gratiae gratis datae non dantur eidem, sicut ordines dantur eidem ; dici- tureniml Corinth. xii, 4 : Divisiones gra- tiarum sunt. Et iterumponuntur quaedam quae ordines non dicuntur, scilicet epis- copatus et psalmistatus.

Et ideo alii assignant secundum quam- dam assimilationem ad caelestem hierar- chiam, in qua ordines distinguuntur se- cundum purgationem, illuminationem, perfectionem. Dicunt enim, quod ostia- rius purgat exterius segregando boiios a malis etiam corporahter ; interius vero acolylhus, quia per lumen quod portat, significat se interiores tenebras pehere ; sed utroque modo exorcista, quia diabo- lum quem expellit,utroque modo pertur- bat. Sed illuminatio quaefit perdoctrinam, quantum ad doctrinam prophelicam fit perlectores, quantum ad evangelicam fit perdiaconos, quantum ad apostolicam fit per subdiaconos. Sed perfectio commu- nis, utpote quaeest poenitentiae,baptismi, et hujusmodi, fit per sacerdotem ; excel- lens vero per Episcopum, ut consecratio sacerdotum et virginum ; sed excellentis- sima per summumPontificem, in quo est plenitudo auctoritatis. Sed hoc nihilest: tum quia ordines caelestis hierarchiae non distinguuntur per prsedictas actiones hierarchicas, cum quaelibet cuilibet ordi- num conveniat : tum quia, secundum

J)ioiiy ^ium, De eccles. hierar. cap. v, Pat. grsec. lat. t. III, col. 506, sohs Episco- pis convenit perficere, illuminare autem sacerdotibus, purgare autem ministris omnibus.

Et ideo ahi appropriant ordines sep- tem donis, ut sacerdotio respondeat do- num sapientia3, quae nos panevitae et in- tellectus cibat, sicut sacerdos nos pane caelesti reficit; sed timor ostiario, quia nos separatamalis ; et sic intermedii or- dines respondent mediis donis. Scd hoc iterum nihil est : quia in quolibet ordine septiformis gratia datur.

Et ideo aliter dicendum est, quod ordi- nis sacramentum ad sacramentum eucha- ristiae ordinatur quod est sacramentum sa- cramentorum, ut dicitDionyshis, Eccl. hie- rar.cap.iii, Pat.grdec. lat.i.Wl, col. 423. Ut enim templum et altare et vasa et vestes, ita et ministeriaquae ad eucharistiam ordi- nantur,consecrationeindigent; ethaeccon- secratio est ordinis sacramentum ; et ideo dislinctio ordinum est accipienda seciin- dum relationem ad eucharistiam ; quia potestas ordinis aut estad consecrationem eucharistiae ipsius, aut ad aliquod minis- terium ordinandum adhoc. Si primo mo- do, sic est ordo sacerdotum ; et ideo cum ordinantur, accipiunt calicem cum viiio, et patenam cum pane, potestatem acci- piendo consecrandi corpus et sanguinem Christi. Cooperatio autem ministrorum estvelin ordine ad ipsum sacramentum, vel in ordine ad suscipientes. Si primo, sic tripliciter. Primo enim est ministe- rium quo minister cooperatur sacerdoti in ipso sacramento quantum ad dispen- sationem, licet non quantum ad conse- crationem, quamsolus sacerdosfacit^; et hoc pertinet ad diaconum ; unde in Littera dicitur, quod ad diaconum pertinet mi- nistrare sacerdotibus in omnibus quae aguntur in sacramentis Christi ; unde ipsi sanguinem dispensant. Secundo est ministerium ordinatum ad materiam sa- cramenti ordinandam in sacris vasis ip- sius sacramenti : et hoc pertinet ad sub- diaconum ; unde in Littera dicitur quod vasa corporis et sanguinis Domini por- tant, et oblationes in altari ponunt ; et ideo accipiunt calicem de manu Epis- copi, sed vacuum, cum ordinantur. Ter- tio est ministerium ordinatum ad prae- sentandum materiam sacramenti; et hoc competit acolytho : pse enim, ut in Lit- tera dicitur, urceolum cum vino et aqua praeparat; unde accipiunt urceolum va-

36

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

cuum. Sed ministerium ad praeparatio- nem recipientium ordinatum non potest esse nisi super immundos ; quia qui mundi sunt, jam sunt ad sacramenta re- cipienda idonei. Triplex autem est genus immundorum, ut Dionysius dicit De ec- cles. hierar., cap. iii, Pat. greec. lat. t. III, col. 431. Quidam enim sunt omnino infi- deles, credere non volentes; et hi tota- liter etiam a visione divinorumet a coetii fidelium arccndi sunt; et hoc pertinet ad ostiarios. Quidam vero sunt volentes cre- dere, sed nondum sunt instructi, scilicet catechumeni ; et ad horum instructionem ordinatur ordo lectorum ; et ideo prima rudimenta ad doctrinam fidei, sciUcet vetus testamentum, eis legendum com- mittitur. Quidam vero sunt fideles et ins- tructi, sed impedimentum habentes ex daemonis potestate, sciUcet energumeni ; et ad hoc habet ministerium ordo exor- cistarum. Et sic patet ratio et numeri ^ et gradus ordinum.

Adprimumergo dicendum, quod Dio- nysius loquitur de ordinibus non secun- dum quod sunt sacramenta, sed secun- dum quod ad hierarchicas actiones ordi- nantur; et idoo secundum actiones illas tres ordines distinguit : quorum primiis habet omnes tres, sciUcet Episcopus; secundus duas, sciUcet sacerdos; sed ter- tius habet unam, scilicet purgare, sciUcet diaconus, qui minister dicitur; et sub hoc omnes inferiores ordines comprehen- duntur. Scd ordincs habent quod sint sacramenta ex relalione ad maximum sacramentorum; et ideo secundum hoc numerus ordinum accipi debet.

Ad secundum dicendum, quod in pri- mitiva Ecclesia propter paucitatem mi- nistrorum omnia inferiora ministeria dia- conis committebantur, ut patet per Diony- sium, Eccl. hicr., cap. iii, Pat. (jreec. lat. t. III, col. 426, ubi (Ucit : « Ministrorum aUi stant ad portas tempU clausas; aUi aliud quid proprii ordinis operantur ; aUi cum sacerdotibus proponunt super altare sacrum panem , et benedictionis caU- cem. )) Nihilominus erant omnes prae- dicta», potestates, sed implicite in una diaconi poteslale. Sed postea ampliatus est cultus divinus ; et Ecclesia quod im- plicite habebat in uno ordine, expUcite fradidit in diversis; et secundum hoc di- cit Magister in Littcra^ quod Ecclesia aUos ordines sibi instituit.

Ad tertium dicendum, quod ordines ordinantur principaliter ad sacramentum eucharisti3e,adaIiaautemperconsequens; quiaetiam alia sacramenta ab eo quod in hoc sacramento continetur, derivantur ; unde non oportet quod distinguantur or- dines secundum sacramenta.

Ad quartum dicendum, quod Angeli differunt specie ; et propter hoc in eis potest esse diversus modus accipiendi divina ; et ideo etiam diversae hierarchiae in eis distinguuntur : sed in hominibus est tantum una hierarchia, propter unum modum accipiendi divina qui consequi- tur humanam speciem, sciUcet per simili- tudines rerum sensibiUum ; et ideo distinc- tio ordinum in Angelis non potest esse per comparationem ad aliquod sacramen- tum, sicut est apud nos : sed solum per comparationem ad hierarchicas actiones quas in inferiores exercet quiUbet ordo in eis : et secundum hoc nostri ordines eis respondent, quiain nostra hierarchia sunt tres ordines, secundum hierarchicas actiones distincti, sicut in qualibet hie- rarchia una Angelorum.

Ad quintum dicendum, quod psalmis- tatus non est ordo, sed officium ordini annexum. Quia enim psalmi cum cantu pronuntiantur, ideo dicitur psalmista et cantor. Cantor autem non est nomen or- dinis speciaUs ; tum quia cantare pertinet ad totum chorum; tum quia non habet aUquam specialem relationem ad eucha- ristiae sacramentum ; tum quia officium quoddam est quod inter ordines iargo modo acceptos computatur quandoque.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem dicendum, quodordodicitur sacerduplici- ter. Uno modo secundum se ; et sic qui- Ubetordo estsacer, cum sit sacramentum quoddam ; aUo modo ratione materia? circa quam habet aliquem actum ; et sic ordo sacer dicitur qui habet aUquem actum circa rem aUquam consecratam ; et sic sunttantum tres ordines sacri, sci- Ucet sacerdos, etdiaconus, (jui hal)et ac- tum circa corpus Christi et sanguinem consccratum, et subdiaconus, qui habel actum circa (5onsecrata ; et ideo etiam eis continentia indicitur, ut sancli et mundi siiit qui sancta tractant.

Et per hoc patet solutio ad objecta.

* Parni. : u iiunieriis. »

mST. XXIV, QUJIST. JI, ART. II.

37

ARTICULUS II.

Utrum actus ordinum convenieuter in Lit- tera assignantur.

Ad secundum sic proceditur. 1 Yidetur quod actus ordinum inconvenienter in Lit- tera assignentur. Quia per absolutionem ^ aliquis praeparatur ad corpus Christi su- mendum. Sed pi^separatio sumentium sa- cramentum pertinet ad inferiores ordines. Ergo inconvenienter absolutio a peccatis ponitur inter actus sacerdotis.

2. Praeterea, homo per baptismum est immediate "^ Deo figuratus, characterem configurantem suscipiens. Sed orare et offerre oblationes sunt actus immediate ad Deum ordinati. Ergo quilibet baptizatus potest hos actusfacere, etnon soli sacer- dotes.

3. Praeterea, diversorum ordinum di- versi sunt actus. Sed oblationes in altari ponere et epistolam legere ad subdiaco- num pertinet ; crucem etiam ferunt sub- diaconi coram Papa. Ergo hi non debent poni actus diaconi.

4. Praeterea, eadem veritas contine- tur in novo et veteri Testamento. Sedle- gere vetus Testamentum est lectorum. ergo et eadem ratione legere novum, et non diaconorum.

5. Praeterea, Apostoli nihil aliud prae- dicaverunt quam Evangehum Christi, ut patet Rom. i. Sed doctrina Apostolorum committitur subdiaconis annuntianda. Ergo et doctrina Evangelii.

6. Praeterea, quod est superioris ordi- nis,secundumDionysium,i)ee<:c/. Azemr., cap. V, Pat. Grssc. lat. t. III, col. 507, nondebet inferiori convenire. Sed minis- trare cum urceolo est actus subdiacono- rum. Ergo non debet acolythis attribui.

7. Praeterea, actus spirituales debent corporahbus praeeminere. Sed acolythus non habet nisi actum corporalem. Ergo exorcista non habet actum spiritualem pel- lendi daemones_, cum sit inferior.

8. Praeterea, quae magis conveniunt, juxta se ponenda sunt. Sed legere vetus Testamentum maxime debet convenire cum lectione novi Testamenti, quae com- petit superioribus ministris. Ergo legere vetus Testamentum non debet poni actus lectoris, sed magis acolythi ; et praecipue

cum lumen corporale quod acolythi defe- runt, significet lumen spirituale doctrince.

9. Praeterea, in quolibet actu ordinis spiritualis debet esse aliqua vis spiritua- lis, quam habeant ordinati prae aliis. Sed in apertione et clausione ostiorum non habent aliam potestatcm spiritualem os- tiarii quam ahi homines. Ergo lioc non debet poni actus ipsorum.

SoLUTio. — Respondeo dicendum, quod cum consecratio quae fit in ordinis sacra- mentO;, ordinetur ad sacramentum eucha- ristia^ ut dictum est ; ille est principahs actus uniusciijusque ordinis secundum quem magisproxime ordinatur ad eucha- ristiae sacramentum ; et secundum hoc etiam unus ordo est eminentior alio se- cundum quod unus actus magis de pro- ximo ad praedictum sacramentum ordina- tur. Sed quia ad sacramentum eucharis- tiae quasi dignissimum multa ordinantur ; ideo non cstinconveniensut praeter prin- cipalem actum, etiam multos actus unus ordohaberet, et tanto plures, quanto est eminentior : quia virtus quanto est supe- rior, tanto ad plura se extendit.

Ad primum ergo dicendum, quod du- plex est praeparatio suscipientium sacra- mentum. Quaedam est remota ; ethaec per ministros perficitur : quaedam proxima, qua statim efficiuntur idonei ad sacra- mentorum susceptionem ; et hoc pertinet ad sacerdotes : quia etiam in naturalibus ab eodem agente fit materia in ultima dispositione ad formam et recipit for- mam. Etquia in proximadispositionc ad eucharistiam fit aliquis per hoc quod a peccatis purgatur ; ideo omnium sacra- mentorum quae sunt instituta principali- ter ad purgationem peccatorum, est mi- nister proprius sacerdos, scilicet baptis- mi, poenitentiae, et extremae unctionis.

Ad secundum dicendum, quod actus = aliqui immediate ad Deum ordinantur du- pliciter. Uno modo ex parte unius per- sonae tantum, sicut facere singulares ora- tiones, et vovere, et hujusmodi ; et talis actus competit cuilibet baptizato. Alio modo exparte totiusEcclesiae ; et sicso- lus sacerdos habet actus immediate ad Deum ordinatos, quia ipse sohis potest ge- rere actus totius Ecclesiae qui consecrat eucharisliam, quae est sacramentum uni- versalis Ecclesiae.

Ad tertium dicendum, quod oblationes

* Parm. : « ablutionem. »

2 Parm. omittit : « immediate. »

38

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

a populo oblatae per sacerdotem offerun- tur ; et ideo duplex ministerium circa ob- lationes est necessarium : unum ex parte populi ; et hoc est snbdiaconi, qui accipit oblationes a populo, et in altari ponit, vel offert diacono ; aliud ex parte sacer- dotis, et hoc est diaconi, qui oblationes ministrat ipsi sacerdoti ; et in hoc est ac- tus principalis utriusque ordinis ; et prop- ter hoc ordo diaconi estsuperior. Legere autem epistolam non est actus diaconi, nisi secundum quod actus inferiorum or- dinum superioribus attribuuntur : simili- ter etiam crucem ferre ; et hoc secundum consuetudinem ahquarum Ecclesiarnm, quia in actibus secundariis non est incon- veniensdiversas consuetudines esse.

Ad quartum dicendum, quod doctrina est remota prseparatio ad suscipiendum sacramentum ; et ideo pronuntiatio doc- trinae ministris committitur. Sed doctrina veteris Testamenti est adhuc magis re- mota quam doctrina novi^ quia non ins- truit de hoc sacramento nisi in figuris ; et ideo novum Testamentum superiori- bus ministris pronuntiandum committi- tur, vetus autem inferioribus. Doctrina etiamnovi Testamentiperfectior est quam Dominus per seipsum tradidit, quam ip- sius manifestatio per Apostolos; et ideo Evangelinm diacono^ epistola subdiacono committuntur.

Et secundumhoc patet solutio ad quin- tum.

Ad sextum dicendum, quod acolythi habent actum super urceolum tantum, non super ea quae in urceoio continen- tur ; sed subdiaconus habet actum super contentis in urceolo, quia aqua utitur et vino adponendumin cahce, etaquam ite- rum manibus sacerdotis praebet et diaco- ni ;. sicut et subdiaconus habet actum so- lum super cahcem, non super contenta ; sed sacerdos super contenta ; et ideo si- cut subdiaconus in sui ordinatione acci- pit calicem vacuum, sacerdos plenum; ita acolythus urceolum vacuum, sed sub- diaconus plenum. Et sic est quaedam con- nexio in ordinibus.

Ad septimum dicendum, quod corpo- rales actns acolythi magis de proximo ordinantur ad actum sacrorum ordinum, quam actus exorcistarum, quamvis sitali- quo modo s])iritualis : quia habent aco- lythi ministerium super vasa in quibus

materia sacramenti continetur quantum ad vinum, quod vase continente indiget propter sui humiditatem ; et ideo inter omnes ^ minores ordines ordo acolytho - rum est superior.

Ad octavum dicendum, quodactus aco- lythorum se habet propinquius ad princi- pales actus superiorum ministrorum quam actus aliorum minorum ordinum, ut per sepatet; etsimiliteretiamquantum ad ac- tus secundarios, quibuspopulumperdoc- trinam disponunt : quia acolythus doc- trinam novi Testamenti visibiliterfigurat lumen portans, sed lector recitando figu- ras ahas ; et ideo acolythus est superior. Similiter etiam exorcista : quia sicut se habet actus lectorum ad actum secunda- rium diaconi et subdiaconi ; ita se habet actus exorcistae ad secundarium actum sacerdotis, scihcet ligare et solvere, per quem totaliter homo a servitute diaboli liberatur. Et in hoc patet ordinatissimus ordinis progressus ; quia sacerdoti quan- tum ad actum ejus principalem, scilicet consecrare corpus Christi, cooperantur tantum tres superiores ordines ; sed quan- tum ad actum ejus secundarium, qui est absolvere et ligare, cooperantur superio- res et inferiores.

Ad nonum dicendum, quod quidam di- cunt quod insusceptioneordinis, ostiario datur quaedam vis divina, ut arcere pos- sit alios ab introitu templi, sicut et in Christo fuit quando ejecit vendentes de templo. Sed hoc magis pertinet ad gra- tiam gratis datam quam ad gratiam sacra- menti. Et ideo dicendum, quod snscipit potestatem ut ex officio hoc agere pos- sit : quamvis etiam et hoc ab aliis fieri possit, sed non ex officio, et ita est in omnibus actibus minorum ordinum, quod possunt peralios licite heri, quamvis ihi non habeant ad hoc officium, sicut etiam in domo nonconsecrata potest dici Missa, quamvis consecratio Ecclesiae ad hoc or- dinetur ut in ea Missa dicatur.

^ARTICULUS in.

Utriim sacerdoti character imprimatur in ipsa calicis porrectione,

Ad tertium sic proceditur. I. Videtur quod sacerdotii cliaracter non imprima- tur in ipsaccUicisporrectione.Quia conse-

' Parm. omittit : « omnes. »

DIST. XXIY, 0UJ:ST. II, ART. III.

39

cratio sacerdotis fit qiiadam unctione, si- cutet confirmatio. Sed in confirmatione in ipsa unctione imprimitur character. Ergo et in sacerdotio, et non in calicis por- rectione.

2. Praeterea^ Dominus dedit discipulis sacerdotalem potestatem quando dixit : Accipite Spiritum sanctum : c/itorum remi- seritis peccata^ remittuntur eis, Joan xx, 22. Sed Spiritus datur per manus impo- sitionem. Ergoinipsa manus impositione imprimitur character ordinis.

3. Praeterea, sicut consecratur minis- ter, ita et vestes ministrorum. Sed vestes sola benedictio consecrat. Ergo in ipsa benedictione Episcopi consecratio sacer- doUs perficitur.

4. Praeterea, sicut sacerdoti datur ca- lix, ita et vestis sacerdotaUs. Si ergo in datione calicis imprimitur character ; ea- dem ratione et in datione casulse ; et sic haberet duos characteres, quod falsum est.

5. Prseterea, ordo diaconi conformior est ordini sacerdotis quam subdiaconi ordo. Sed si character imprimeretur sa- cerdotiin ipsa calicisporrectione, subdia- conus esset conformior sacerdoti quam diaconus : quia subdiaconus characterem recipit in ipsa calicis porrectione, non autem diaconus. Ergo character sacerdo- talis non imprimitur in ipsa calicis por- rectione.

6. Praeterea, acolythorum ordo magis appropinquat adactum sacerdotis perhoc quod habet actum super urceolum quam per hoc quod habet actum super candela- brum. Sed magis imprimitur character in acoly thatu quando accipiunt candelabrum , quam quando accipiunt urceolum ; quia nomen acolythi cerei portationem signi- ficat. Ergo nec in sacerdotio imprimitur character quando calicem accipit.

Sedcontra, principalis actus sacerdotis est consecrare corpus Christi. Sed ad hoc datur sibi potestas in acceptione caUcis. Ergo tunc imprimitur character.

SoLUTio. — Respondeo dicendum, quod, sicut dictum est, ejusdem est formam ali- quam inducere, et materiam de proximo praeparare ad formam. Unde Episcopus in collatione ordinum duo facit : praepa- rat enim ordinandos ad ordinis suscep- tionem, etordinis potestatem tradit. Prae- parat quidem et instruendo eos de pro- prio officio, et aliqnid circa eos operando, ut idonei sint potestatem accipiendi : quae quidem praeparatio in tribus consistit,

scilicetbenedictione, manus impositione, et unctione. Per benedictionem, divinis obsequiis mancipatur ; et ideo benedic- tio omnibus datur. Sed per manus impo- sitionem datur plenitudo gratiae, per quam ad magna officia sint idonei : et ita solis diaconibus et sacerdotibus fit manus impositio : quia eis competit dis- pensatio sacramentorum, quamvis uni ut principali, et alteri sicut ministro. Sed unctione ad aliquod sacramentum trae- tandum consecrantur ; et ideo *nctio so- lis sacerdotibus fit, qui propriis manibus corpus Christi tangunt, sicut etiam calix inungitur qui continet sanguinem, et pa- tena quae continet corpus. Sed potestatis collatio fit per hoc quod datur eis aliquid quod.ad proprium actum pertinet ; et quia principalis actus sacerdotis estconsecrare corpus et sanguinemChristi, ideo in ipsa datione calicis sub forma verborum deter- minata character sacerdotalis imprimitur.

Ad primum ergo dicendum, quod in confirmatione non datur officium operandi super aliquam materiam exteriorem : et ideo ibi character non imprimitur in ali- qua exhibitione alicujus rei, sed in sola manus impositione et unctione ; sed in ordine sacerdotali aliter est ; et ideo non est simile.

Ad secundumdicendum, quodDominus discipulis dedit sacerdotalem potestatem quantum ad principalemactum ante pas- sionemincoena, quandodixit, Matth.xxvi, 26 : Accipite^ et manducate *; unde sub- ^ romedi- junxit, Lucae,xxii, 19 : Hoc faciteinmeam ^g commemorationem. Sed postresurrectio- nem dedit eis sacerdotalem potestatem quantum ad actum secundarium^ qui est ligare et absolvere.

Ad tertium dicendum, quod investibus non requiritur alia consecratio, nisi quod divino cultui mancipentur; et ideo suffi- cit eis pro consecratione benedictio ; sed aliter est de ordinatis, ut ex dictis patet.

Ad quartum dicendum, quod vestis sa- cerdotalis non significat potestatem sacer- dotidatam, sed idoneitatem quae in eo re- quiritur ad actum potestatis exequendum; et ideo nec sacerdoti nec alicui alii im- primitur character in alicujus vestis da- tione.

Ad quintum dicendum, quod Potestas diaconi est media inter potestatem sub- diaconi et sacerdotis. Sacerdos enim di- recte habet potestatem super corpus Christi; subdiaconus autem super vasa tantum ; sed diaconus super corpus in vase

40 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

contentum : unde cjus non est tangere rantur. Sed ministri altaris omnes super-

corpus Christi, sed portare corpus Christi fluitates a se debent abjicere. Ergo tota-

in patena, et dispensare sanguinem cum Uter debent caput tondere, et non in mo-

cahce; et ideo ejus potestas ad actum dum corona?.

principalem non potuit exprimi nec per Sed contra : quia secundum Gregorium

dationem vasis tantum, nec per dationem servire Deo, regnare est. Sed corona est

materiae; sed exprimitur potestas ejus ad signum regni. Ergo illis qui ad divinum

actum secundarium in hoc quod datur ministerium appUcantur, corona compe-

sibi liber Evangeliorum; et in hac potes- tit.

tate intelhgitur aUa; et ideo in ipsa Ubri Praeterea^ capiUi in velamentum dati

datione imprimitur character. sunt, ut patet I Corinth. xi. Sed ministri

Ad sext^imdicendum, quod principaUor altaris debenthaberementemrevelatam^

actus acolythi est quo ministrat in urceolo Ergo competit eis rasura coronae. quam quo ministrat in candelabro^ quam-

vis denominetur ab actu secundario, QUiESTIUNCULA 11. propter hoc quod est magis notus, et ma-

gis proprius character virtute verborum UUerius. 1. Yidetur quod corona sit

ab Episcopo pronuntiatorum. ordo. Qum in actibus Ecclesiae spirituaha

corporaUbus respondent. Sed corona est

quoddam corporale signum quod Ecclesia

QU^STIO III. adhibet. Ergo videtur quod signum inte-

rius respondeat ei ; et ita etiam in coro-

Deinde quaeritur de quibusdam qua* nationeimprimeturcharacter, eteritordo.

suntordinitjus annexa ; et circa hoc quae- 2. Praeterea, sicut ab Episcopo solum

runtur tria ; 1° de corona ; 2° de episco- datur confirmatio et alii ordines, ita el co-

patu ; 3° de vestibus sacris. rona. Sed in conflrmatione et aliis ordi-

nibus imprimitur character. Ergo et in co-

ARTTriTT TT^ PT^IMTT^; ^^^^' ^* ^^^ ^^^"^ ^^^^ P^^^^'

At\iiLiJi.u& FiiiMU^. 3 praeterea, ordo importat quemdam

Utrum ordiiiati dcbeant coronw tonsuram dignitatis gradum. Sed clericus hoc ipso

habere quod clericus est, m gradu supra popu-

lum constituitur. Ergo corona per quam

Ad primum sic proceditur. 1. Yidetur efficitur clericus, est aliquis ordo.

quod ordinati non debeant coronae tonsu- Sed contra^ nuUus ordo datur nisi in

ram habere. Quia Dominus captivitatem Missae celebratione. Sed corona datur

comminatur et dispersionem his qui sic etiam absque officio Missae. Ergo non est

attondentur_, ut patet Deuter. xxxii^ 42 : ordo.

De captivitate nudati inimicorum capitis ; Praeterea, de aliqua potestate data; non

et Hierem. xlix, 32 : Dispergam eos in autemin collatione coronae. Ergo non est

os in omnem vcntum qui in comam attonsi * ordo.

'^^^ sunt. Sed ministris Christi non debetur

^^^mil captivitas, sed libertas. Ergo corona, ton- QU^STIUNCULA III.

2Si iji sura et rasura eis noii competit.

m. 2. Praeterea, veritas debet respondere Ulterius. 1. Yidetur quod per acceptio-

figurae. Sed figura coronae praecessit in nemcoronaealiquisrenuiitiettemporalibus

veteri lege in tonsura Nazaraeorum, sicut bonis. Ipsi enim dicunt cum coronantur

\n Littcra dicitur. Cum ergo Nazaraei non Dominus pars hercditatls mese. Sed siciit

essent ordinati ad ministcrium divinum, dicit Hieronymus, Epist. ii, ad Nepotia-

videtur quod ministris Ecclesiae non de- 7ium, Pat. la$, t. XXII, col. 53 d^ Dominus

beatur tonsura, velrasura coronae ; et hoc cum istis temporalibus pars fieri dedigna-

etiam videtur per hoc quod conversi, qui tur. Ergo abrenuntiat temporalibus.

non sunt ministri Ecclesia^, tondentur in 2. Pra^terea, justitia ministrorum novi

religionibus. testamenti debet abundare super minis-

3. Praiterca, per capillos superflua si- tros veteris, ut patet Matth. v. Sed minis-

gnantur, quia capilli ex supcrfluis gcne- tri veteris testamenti, scilicet levitae, non

'AI. : « velatam. »

DIST. XXIV, QU^ST. III, ART. I.

41

acceperunt partem hereditatis cum fratri- bus suis. Ergo nec ministri novi testa- menti habere debent.

3. Pra^terea. Hugo dicit, lib. II De sacra- mentis, part. m, cap. ii, Pat. lat. t. CLXXYI, col. 421, quod « Postquam ahquis factus est clericus, deinceps debet de stipendiis Ecclesiae sustentari. >^ Sed hoc non esset, si patrimonium suum retineret. Ergo vi- detur quod abrenuntiet in hoc quod cleri- cus fit.

Sed contra est quod Hieremias fuit de ordine sacerdotali, ut patet Hierem. i. Sed ipse habuit possessionem ex heredi- tatis jiire, ut patet Hierem. xxxn. Ergo clerici possunthabere patrimonialia bona.

Praiterea, sihoc nonpossent, nonvide- retur tunc diffei^entia inter clericos sa^cu- lares et religiosos.

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad primam quaestionem, quod eis qui ad di- vina ministeria applicantur competit ton- sura et rasura in modum coronae; et ra- tione figurae, quia corona est signum regni ; et perfectionis, cum sit circularis. Illi autem qui divinis ministeriis applican- tur, adipiscuntur regiam dignitatem, et perfecti in virtute esse debent. Competit etiameis ratione subtractionis capillorum, et ex parte superiori per rasuram, ne mens eorumtemporalibus occupationibus a contemplatione divinorum retardetur ; et ex parte inferiori per tonsuram, ne eorum sensus temporahbus obvolvantur.

Ad primum ergo dicendum, quod Do- minus comminatur illis qui boc ad cultum daemonum faciebant.

Ad secundum dicendum, quod ea quae fiebant in veteri testamento, imperfecte repraesentant ea quae sunt in novo testa- mento ; et ideo ea quae pertinent ad minis- tros novi testamenti, non solum signifi- cantur per officia levitarum, sed per om- nes illos qui aliquam perfectionem profi- tebantur. Nazaraei autem profitebantur perfectionem quamdam in depositione comae,significantestemporaliumcontemp- tum ; quamvis non in modum coronae deponerent, sed omnino totum : quia non- duin erat tempus regalis et perfecti sacer- dotii. Et similiter etiam conversi tonden- tur propter renuntiationem temporalium ; sed iion raduntur, quia non occupantur divinis ministeriis, in quibus divina opor- teat eos mente contemplari.

Ad tertium dicendum, quod non solum debet significari temporalium abjectio, sed etiam regalis dignitas in forma co- ronae ; et ideo non debet totaliter coma tolli; et etiam ne indecens videatur.

SoLUTio II. — Ad secundam quaestionem dicendum, quod ministri Ecclesiae a po- pulo separantur ad vacandum divino cul- tui. In cultu autem divino quaedam sunt quae per potentias determinatas sunt exer- cenda ; et ha^c communiter a toto mi- nistrorum collegio fiunt, sicut dicere di- vinas laudes ; et ad hoc non praeexigitur aliqua potestas ordinis, sed solum quae- dam deputatio ad tale officium ; et hoc fit per coronam ; et ideo non est ordo, sed praeambulum ad ordinem.

Ad primum ergo dicendum, quod co- rona habetinterius aliquid spirituale quod ei respondet, sicut signum signato; sed hoc non est aliqua spiritualis potestas ; et ideo in corona non imprimitur charac- ter, nec est ordo.

Ad secundum dicendum, quod quamvis per coronam non imprimatur character, tamen deputatur homo ad divinum cul- tum ; et ideo talis deputatio debet fieri per summum ministrorum, scilicet Episco- pum, qui etiam vestes benedicit, et vasa, et omnia quae ad cultum divinum appli- cantur.

Ad tertium dicendum, quod ex hoc quod aliquis est clericus, est in altiori statu quam laicus ; non tamen habet ampliorem potestatis gradum, quod ad ordinem re- quiritur.

SoLUTio III. — Ad tertiam quaestionem dicendum, quod clerici in hoc quod coro- nam accipiunt, non renuntiant patrimo- nio, neque aliis rebus temporalibus : quia terrenorum possessio non contrariatur divino cultui, ad quem clerici deputantur, sed nimia eorum sollicitudo : quia, ut di- cit Gregorius, lib. X MoraL, cap. xxx, § 49, Pat. lat. t. LXXY, col. 948, affectus' in crimine est.

Ad primum ergo dicendum, quod Do- minus dedignatur pars fieri, ut ex aequo cum aliis diligatur; ita scilicet quod ali- quis ponat finem suum in Deo et in rebus mundi ; non tamen dedignatur fieri pars eorum qui res mundi ita possident quod per eas a cultu divino non retrahuntur.

Ad secundum dicendum, quod levitae in veteri testamento habebant jus in here-

* « Non est ergo census in crimine, sed af- fectus. »

42

COMMENTIIM IN LIB. IV SENTENTIARUM.

ditate paterna; sed ideo non acceperunt partem cum aliis tribubus, quod erant per omnes tribus dispergendi ; quod fieri non potuisset, si unam determinatam partem terrae accepissent, sicut aliae tribus.

Ad tertium dicendum, quod si sint in- digentes clerici ad sacros ordines promoti, Episcopus qui eos promovit, debet eis providere, alias non tenetur ; ipsi autem ex ordine suscepto tenentur Ecclesise mi- nistrare. Yerbum autem Hugonis intelli- gitur quando non habent unde sustenten- tur.

ARTIGULUS II.

Utrum supra sacerdotalem ordinem debeat esse aliqua potestas episcopalis.

Ad secundum sic proceditur. i . Yidetur quod supra sacerdotalem ordinem non debeat esse aliqua potestas episcopalis. Quia^ sicut in Littera dicitur, ordo sacer- dotalis ab Aaron sumpsit exordium. Sed in veteri lege nullus erat supra Aaron. Ergo nec in nova lege debet aliqua potes- tas esse supra sacerdotalem.

2. Pra^terea^ potestates ordinantur se- cundum actus. Sed ^ nullus actus sacer potestessemajor quam consecrare corpus Christi, ad quod est potestas sacerdotalis. Ergo supra sacerdotalem potestatem non debet esse episcopalis.

3. Praeterea, sacerdos in offerendo gerit figuram Christi in Ecclesia, qui se Patri pro nobis obtulit. Sed in Ecclesia nullus est major Christo, quia ipse est caput Ecclesiai. Ergo nuUa potestas debet esse supra sacerdotalem potestatem.

Sed contra, potestas tanto est altior, quanto ad plura se extendit. Sed potestas sacerdotalis, ut dicit Dionysius, cap. v. Eccles. Hierarch., Pat. grxc. lat. t. III, col. 507. extendit se ad purgandum et il- luminandum tantum; episcopalis autem ad hoc, et ad perficiendum. Ergo supra sacerdotalem potestatem debet esse epis- copalis.

Pra^terea, divinaministeria debent esse magis ordinata quam humana. Sed huma- norum officiorum ordo exigit ut in quoH- ! bet officio praeponatur unus qui sit prin- ceps illius officii, sicut pra^ponitur miUti- bus dux. Ergo et sacerdotibus debet ali- quis praeponi qui sit saccrdotum princeps,

et hic est Episcopus. Ergo episcopaUs potestas debet esse supra sacerdotalem.

QUiESTIUNCULA II.

Ulterius 1. Yidetur quod episcopatus sit ordo. Primo per hoc quod Dionysius, ubisupra, col.o03, assignat hos tres ordi- nes hierarchiae, Episcopum, sacerdotem, et ministrum. In Littera etiam dicitur, quod est ordo Episcoporum quadriparti- tus.

2. Praeterea, ordo nihil aUud est quam quidam potestatis gradus in spirituahbus dispensandis. Sed Episcopi possunt dis- pensare ahqua sacramenta quae non pos- sunt dispensare sacerdotes, sicut confir- mationem et ordinem. Ergo episcopatus est ordo.

3. Praeterea, in Ecclesia non est aliqua spirituaUs potestas nisi ordinis vel juris- dictionis. Sed ea quae pertinent ad potes- tatem episcopalem, non sunt jurisdictio- nis ; alias possent committi non Episcopo, quod est falsum. Ergo sunt potestatis or- dinis : ergo Episcopus habet aUquem or- dinem quem non habet sacerdos simplex ; et sic episcopatus est ordo.

Sed contra, quia unus ordo non depen- det a pra^cedenti quantum ad necessita- tem sacramenti. Sed episcopaUs potestas dependet a sacerdotaU : quia nuUus po- test recipere episcopalem, nisi prius h^- beat sacerdotalem. Ergo episcopatus non est ordo.

Praeterea, majores ordines non confe- runtur nisi in sabbatis. Sed episcopaUs potestas traditur in dominicis. Ergo non est ordo.

QU^STIUNCULA IIl.

Ulterius. 1. Yidetur quod supra Epis- copos non possit aliquis esse superior in Ecclesia. Quia omnes Episcopi sunt Apos- tolorum successores. Sed potestas quae est data uni Apostolorum, sciUcet Petro, Matth. XVI, 19, est etiam data omnibus ApostoUs, Joan.xx, 23.Ergo omnes Epis- copi sunt pares, et unus non est supra alterum.

2. Praeterea^ ritus Ecclesiae magis de- bct esse conformis ritui Juda^ornm quam ritui GentiUum. Sed distinctio episcopa- lis dignitatis, et ordinatio unius super

* Al. : « qui;i. »

DIST. XXIY, QVMST. III, ART. II.

43

alium, ut in Littera dicitur, est a Gentili- bus introducta ; in veteri autem lege non erat. Ergo nec in Ecclesia Episcopus unus super alium esse debet.

3. Prseterea , superior potestas non potest conferri per inferiorem, neque aequalis per aequalem : quia sine ulla co7itradictione , quod miniis est, a meliore henedicitur : Hebr. vii, 7; unde etiam sacerdosnonpromovet Episcopum, neque sacerdotem, sed Episcopus sacerdotem; et Episcopus potest quemlibet Episcopum promovere, quiaOstiensis Episcopus con- secrat Papam. Ergo episcopalis dignitas in omnibus est aequalis ; et sic unus Epis- copus non debet aliis subesse, ut in Lit- tera dicitur.

Sed contra est quod legitur in Concilio Constantinopolitano, I, can. v : « Yene- ramur secundum Scripturas et canonum defmitiones sanctissimum antiquae Romae Episcopum primum esse et maximum Episcoporum; et post ipsum, Constanti- nopolitanum Episcopum. » Ergo unus Episcopus est super alium.

Praeterea , beatus Cyrillus Episcopus Alexandrinus dicit : a Ut ^ membra manea- mus in capite nostro apostolico throno Romanorum Pontificum, a quo nostrum est quaerere quid credere et quid tenere debeamus, ipsum venerantes, ipsum ro- gantes prae omnibus : quoniam ipsius solius est reprehendere, corrigere, sta- tuere, disponere, solvere et ligare, loco illius qui ipsum aedificavit, et nulli alii quod suum est plenum, sed ipsi soli de- dit : cui omnes jure divino caput incli- nant, et primates mundi, tamquam ipsi Domino Jesu Christo obediunt. » Ergo Episcopi aliqui subsunt etiam jure di- vino.

SoLUTio I. — Respondeo dicendum ad primam quaestionem, quod sacerdos habet duos actus : unum principalem, scilicet consecrare verum corpus Christi; alium secundarium, scilicet praeparare po- pulum ad susceptionem hujus sacramen- ti, ut prius dictum est. Quantum autem ad primum actum actus sacerdotis non dependet ab aliqua superiori potestate, nisi divina; sed quantum ad secundum dependet ab aliqua superiori potestate,

et humana. Omiiis enim potestas quae non potest exire in actum nisi praesup- positis quibusdam ordinationibus, depen- det ab illa potestate quae illas ordinationes facit. Sacerdos autem non potest absol- vere et ligare nisi praesupposita praelatio- nis jurisdictione, qua sibi subdantur ilU quos absolvit; potest autem consecrare quamlibet materiam a Christo determi- natam ; nec aliud requiritur quantum est de necessitate sacramenti, quamvis ex quadam congruitate praesupponatur ac- tus episcopalis in consecratione altaris, et vestium et hujusmodi ^ . Et ita patet quod oportet esse supra sacerdotalem potesta- tem episcopalem quantum ad actum se- cundarium sacerdotis, non autem quan- tum ad primum.

Ad primum ergo dicendum, quod Aa- ron sacerdos fuit et pontifex, idest sacer- dotum princeps. Sumpsit ergo sacerdota- lis potestas ab ipso exordium, inquantum fuit sacerdos sacrificia ofTerens, quod etiam minoribus ^ sacerdotibus licebat; sed non ab eo inquantum fuit pontifex, per quam potestatem poterat aliqua fa- cere, ut ingredi semel in anno in sancta sanctorum, quod aliis non licebat.

Ad secundum dicendum, quod quan- tum ad illum actum non est aliqua potes- tas superior, sed quantum ad alium, ut dictum est.

Ad tertium dicendum, quod sicut om- nium rerum naturalium perfectiones prae- existunt exemplariter in Deo, ita Christus fuitexemplar officiorum ecclesiasticorum. Unde unusquisque minister Ecclesiae quantum ad aliquid gerit typum Christi, ut ex Littera patet ; et tamen ille est su- perior qui secundum majorem perfectio- nem Christum repraesentat. Sacerdos au- tem repraesentat Christum in hoc quod per se ipsum aliquod ministerium imple- vit ; sed Episcopus in hoc quod alios mi- nistros instituit, et Ecclesiam fundavit. Unde ad Episcopum pertinet mancipare aliquid divinis obsequiis, quasi cultum divinum ad similitudinem Christi sta- tuens; et propter hoc etiam Episcopus specialiter sponsus Ecclesiae dicitur, sieut Christus.

SoLUTio II. — Ad secundam quaestio-

* « Haec S. Thomas ex Ubro Thesauri^ quse, nunc in'Cyrillo desiderantur ; sed, ut optime Ni- colai advertit, Cyrilli multos excidisse hbros ex auctoribus passim constat. De Hbro autem cui ti- tulus : « Thesaurus veritatis fidei » consule Echar-

dum et Quetif, Scriptores ordinis FF. praedicat. ad : « F. Bonacursius. »

- Parm. : « vestium ejus. »

3 Al. : « majoribus. »

44 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTARIUM.

nem dicendum, quod ordo potest accipi est potestas Papae; et ideo qui hanc po-

dupliciter. Uno modo secundum quod est testatem negant, schismatici dicuntur,

sacramentum; et sic, ut prius dictum quasi divisores ecclesiasticse Unitatis. Et

est, ordinatur omnis ordo ad eucharistiai inter Episcopum simpUcem et Papam sunt

sacramentum; unde, cum Episcopus non ahi gradus dignitatum correspondentes

habeat potestatem superiorem sacerdote gradibus unionis ; secundum quos una

quantum ad hoc, non erit episcopatus congregatio vel communitas inchidit

ordo. Aho modo potest considerari ordo aham ; sicut communitas unius provinci»

secundum quod est officium quoddam includit communitatem civitatis ; et com-

respectu quarumdam actionum sacra- munitas regni communitatem unius pro-

rum ; et sic, cum Episcopus habeat potes- tatem in actionibus hierarchicis respectu corporis mystici supra sacerdotem, epis- copatus erit ordo ; et secundum hoc lo- quuntur auctoritates inducta3.

Unde patet solutio ad primum.

Ad secundum dicendum, quod ordo,

vmciae ; et communitas totius mundi in- cludit^ communitatem unius regni.

Adprimum ergodicendum, quod quam- vis omnibus Apostohs data sit commuui- ter potestas hgandi et solvendi; tamen ut in hac potestate ordo ahquis significare- tur, primo soh Petro data est, ut osten-

secundum quod est sacramentum impri- datur quod ab eo in ahos debeat ista po

mens characterem, ordinatur speciahter ' testas descendere, propter quod etiam ei

ad sacramentum eucharistiae,in quo ipse dixit singulariter,Luc. xxii, 32 : Confirma

Christus continetur, quia per characte- fratres tuos; Q\lod.VL.,^^\, ^'^ \ Pasce oves

rem ipsi Christo configuramur ; et ideo meas, id est, loco mei ; ubi Ghrysostomus

hcet detur ahqua potestas spirituahs dicit: ((Pra^positus et caput esto fratrum,

Episcopo in sui promotione respectu ut ipsi te in loco meo assumentes ubique

ahquorum sacramentorum, non tamen terrarum te in throno tuo sedentem prae-

illapotestas habet rationem characteris ; dicent, et confirment*. » etpropter hoc episcopatus non est ordo, Ad secundum dicendum, quod ritus

secundum quod ordo est quoddam sacra- Judaeorum non erat diffusus in diversis

mentum. regnis et provinciis, sed tantum in una

Ad tertium dicendum, quod potestas gente ; ei ideo non oportebat quod sub eo

episcopahs non est tantum jurisdictionis, qui habebat potestatem principalem ahi

sed etiam ordinis, ut ex dictis patet, sc- pontiftces distinguerentur. Sed Ecclesiae

cundumquod ordo communiter accipitur. ritus sicut et Gentilium, per diversas na-

SoLLTio III. — Ad tertiam quaestionem tiones diffunditur; et ideo oportet quod

( dicendum, quod ubicumque sunt multa ' quantum ad hoc magis Gentilium ritui

I ordinata in unum, oportet esse ahquod quam Judaeorum, status Ecclesiae confor-

j universale regimen supra particularia re- metur.

! gimina : quia in omnibus virtutibus et Ad tertium dicendum, quod potestas ^

artibus, ut dicitur in I Ethic., cap. i, est sacerdotis exceditur a potestate Episcopi

ordo secundum ordinem finium. Bonum quasi a potestate alterius generis ; sed po-

autemcommunediviniusestquambonum testas Episcopi ^ exceditur a potestate

speciale; et ideo super potestatem regi- Papae quasi apotestate ejusdem generis ;

tivam quje conjectat bonum speciale, opor- et ideo omnem actum hierarchicum quem

tet esse potestatemregitivam universalem potest facerePapa in ministratione sacra-

respectuboni communis, ahas nonposset mentorum, potest facere Episcopus; non

esse coUigatio ad unum; et ideo cum tota autem omnem actum quem potest facere

Ecclesia situnum corpus, oportct, si ista Episcopus, potestfacere sacerdosinsacra-

unitas debet conservari, quod sit ahqua mentorum coUatione ; et ideo quantum ad

potestas regitiva respectu totius Ecclesiae ea qua3 sunt episcopalis ordinis, omnes

supra potestatem episcopalem, qua una- Episcopi sunt aequales; et propter hoc

quaeque specialis Ecclesia regitur; ethaec quilibet ahum potest consecrare.

' Al. : « spiritualiter. »

"^ Parm. addit : (( regimina. »

' Parm. omittit : « incliidit. »

* iNon invenitur apud Clirysostonuim.

* Sic cod. — Parm. omittit : (( sacerdotis ex- ceditur a potestate Christi quasi a potestate alte- rius generis; sed potestas. »

® Ai. : « sacerdotis. »

DIST. XXIV, QUiEST. III, ART. III. 45

tur ad tractandum divina. Et quia quae-

ADTTPTTriTC TTT ^^^ ^"^^^ ^^* ^^ omnibus requiruntur,

AnllLULUo 111. etqua^dam quae in superioribus, quae non

mrum vestes ministrorum convenienter in "* exiguntur in infenoribus ; ideo qu«-

Ecclesia institutm sint. «'a'" ^'^«'•'^ ^i"* ommbus mm.stris com-

munes, quaedam autem superiorum tan-

Ad tertium sic proceditur. 1 . Yidetur tum ; et ideo omnibus ministris competit

quod vestes ministrorum non convenien- amictus, humeros tegens, quo significa-

ter in Ecclesia institutae sint. Ministri tur fortitudo ad divina officia exequenda,

enim novi Testamenti magis tenentur ad quibus mancipantur. Et similiter alba,

castitatemquamministriveteris.Sedinter quae significat puritatem vitae, et cingu-

alias vestes ministrorum veteris Testa- lum, quodsignificatrepressionem carnis.

menti erant fem?i?Mia in signum castita- Sed subdiaconus ulterius ' habet mani-

tis. Ergo miilto fortius nunc esse debent pulum in sinistra, quo significatur exter-

inter vestes ministrorum. sio minimarum macularum, quia mani-

2. Praeterea, sacerdotium novi Testa- puius est quasi sudarium ad extergendum menti est dignius quam veteris sacerdo- vultum : ipsi enim primo ad sacra trac- tium. Sed veteres sacerdotes habebant tanda, admittuntur : habent etiam tuni- mitras, quod est signum dignitatis. Ergo cam strictam, per quam doctrina Christi sacerdotes novae legis eas debent habere. significatur, unde et in veterilege in ipsa

3. Prseterea, sacerdos est propinquior tintinnabula pendebant. Subdiaconi enim ordinibus ministrorum quam ordo episco- primo admittuntur ad doctrinam novae le- palis. Sed Episcopi utuntur vestibus mi- gis annuntiandum. Sed diaconus habet nistrorum, sciUcetdalmatica, quae est ves- amplius stolam in sinistro humero in si- tis diaconi, et tunica, quae est vestis sub- gnum quod appUcatur ad ministerium in diaconi. Ergo multo fortius simplices sa- ipsis sacramentis, et dalmaticam, quae est cerdotes debent uti eis. vestis larga, sic dicta, quia in Dalmatiae

4. Praeterea, in veteri lege pontifex de- partibusprimoususejusfuit, ad significan- ferebat superhumerale, quod signicabat dum quod ipse primo dispensator sacra- onus EvangeUi, ut dicit Beda. Hoc autem mentorum ponitur ; ipse enim sanguinem maxime nostris Pontificibus incumbit. dispensat; indispensationeautemlargitas Ergo debent habere superhumerale. requiritur. Sed sacerdoli stola in utroque

5. Praeterea, in rationaU quo utebantur humero ponitur, ut ostendatur quod plena pontifices veterislegis, scribebatur : « Doc- potestas dispensandi sacramenta ei datur, trina et veritas. » Sed veritas maxime in non ut ministro alterius; et ideo stola nova lege declarata est. Ergo Pontificibus descendit usque ad inferiora : habet etiam novae legis competit. et casulam, quae significat caritatem, quia

6. Praeterea,lamina aurea,inquascrip- sacramentum consecrat caritatis, scilicet tum erat nomen Dei, erat dignissimum eucharistiam. Sed episcopi addunt novem ornamentum veteris legis. Ergo illud ornamenta supra sacerdotes, quae sunt maximedebuittraiisferriinnovamlegem. caligae^ sandalia^ succinctorium, tunica,

7. Praeterea, ea quae exterius geruntur dalmatica, mitra^ chirothecae, annulus, et in ministris Ecclesiae, sunt signa interio- baculus; quia novem sunt quae supra sa- ris potestatis. Sed Archiepiscopus non cerdotem possunt : scilicet clericos ordi- habet alterius generis potestatem quam nare^ virgines benedicere, Basilicas dedi- Episcopus, ut dictum est. Ergo non debet care, clericos deponere, Synodos cele- habere pallium, quod non habent Epis- brare,chrismaconficere,confirmare% ves- copi. tes et vasa consecrare. Yel per caligas

8. Praeterea, potestatis pienitudo resi- significatur rectitudo gressuum : per san- det penes Romanum Pontificem. Sed ipse dalia, quae pedes tegunt, contemptus ter- non habet baculum. Ergo nec alii Epis- renorum; per succinctorium, quo stola copi debent habere. ligatur cum alba, amor honestatis : per

SoLUTio. — Respondeo dicendum, quod tunicam perseverantia, quia Joseph tuni-

vestes ministrorum, ut supra dictum est, cam talarem habuisse legitur quasi des-

designant idoneitatem quae in eis requiri- cendentem usque ad talos, per quos si-

* Al. : « uUimus. » '^ Al. deest : « contirmare. » _

46 COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTARIUM.

guificatur extremitas vitae : per dalmati- Ad septimumdicendum, quod quamvis

cam largitas in operibus misericordi* ; non habeat alterius generis potestatem,

per chirothecas cautela in opere ; per mi- tamen eamdem habet ampHorem ; et ideo

tram scientia utriusque testamenti; unde ad hanc perfectionem designandum sibi

et duo cornua habet : per baculum cura pallium datur, quo undique circumdatur.

pastoraUs,quadebetcolhgere vagos,quod Ad octavum dicendum, quod Romanus

significat curvitas in capite baculi, sus- Pontifex non utitur baculo, quia Petrus

tentare infirmos, quod significat ipse misit ipsum ad suscitandum qiiemdam

stipes bacuh ; sed pungere lentos, quod discipulum suum, qui postea factus est

significat stimulus in pede bacuh, unde Episcopus Trevirensis ; et ideo in dicecesi

versus : Trevirensi papa baculum portat, et non

rr.ur,^ „ +^ ♦ f^ 1 vj 1 * in aliis : vel etiam in sienum miod non

Colhge, sustenta, stimula, vaea, morbida, lenta. , , ^ , ^ ... ^ ,

habet coarctatam potestatem, quod cur-

Per anulum sacramenta fidei qua Ec- vatio bacuh significat. clesia desponsatur Christo : ipsi enim sunt

Ecclesiae sponsi loco Christi. Sed ulterius EXPOSITIO TEXTUS.

Archiepiscopi habent palhum in signum « Nunc ad considerationem sacrae ordi-

privilegiatae potestatis ; significat enim nationis accedamus. » Yidetur quod male

torquem auream quam solebant legitimc ordinetur : quia hoc sacramentum est ad

certanles accipere. dispensanduin aha sacramenta, et ita ante

Ad primum ergo dicendum, quod sa- aha deberet ordinari. — Et dicendum,

cerdotibus vetcris legis indicebatur con- quod Magister ordinat secundum hoc ad

tinentia illo tantum tempore quo ad suum quod ordinantur : et quia bonum "^ com-

ministerium accedebant; et ideo in si- mune ad quod ordinatur hoc sacramen-

gnum castitatis tunc servandae in sacrifi- tum, praesupponit bonum personae, ad

ciorum oblatione feminaUbus utebantur: quodordinanturpraecedentia; ideodehoc

sed ministris novi Testamenti indicitur non debuit prius determinare. perpetua continentia ; et ideo non est « In sacramento ergo septiformis Spi-

simile. ritus septem gradus ecclesiastici. » Adap-

Ad secundum dicendum, quod mitra tatio quaedam est : quia in quohbet or-

illa non erat signum alicujus dignitatis, dine omnia donadonaSpiritusSanctidan-

fuit enim sicut quoddam galerum , ut tur : quia Matthias electus est sorte, de

Hieronymus dicit, Epist. lxiv ad Fabio- quo Dionysius dicit, cap. v. Eccles hierar.

lam^Pat. lat. t. XXII, col. 614. : sed ^ cy- Patr. (jrxc. lat. t. III. col. 614. « De di-

daris, quae erat signum dignitatis, solis vina sorte Matthiae data alii alia dixe-

po'ntificibus dabatur, sicut et nunc mitra. runt, nec recte, ut existimo. Meum et

Ad tertium dicendum, quod potestas ipse sensum dicam. Yidetur enim mihi

ministrorum est in Episcopo sicut in ori- Scriptura sortem nominasse divinum

gine; non autem in sacerdote, quia ipse quoddamdonumdeclaransMatthiamquasi

noii confert illos ordines ; et ideo magis divina electione ostensum. » Episcopus quam sacerdos vestibus minis- « Habiturus partem... cum his qui bene

trorum utitur. verbum Dei ministraverunt. » Ergo habet

Ad quartum dicendum, quod loco su- omnis lector aureolam. — Et dicendum,

perhumeralis utitur stola, quae ad idem quod verum est, si impleat officium ut

significandum est ad quod erat superhu- non solum legat, sed etiam interpretetur

meralc. pcr pra^dicationem, quod tamen non vi-

Ad quintum dicendum, quod paUium detur suum officium; et ideo etiam non

succedit loco rationalis. dicit simpliciter quod liabeat illorum me-

Ad scxtum dicendum, quod proiUala- ritum, scd oum iUis, inquantum aliquid

mina habet Pontifex crucem, ut Innocen- de actu eonim participat. tius, lib. I Miisteriorum Missx, cap. liii, « Canones duos tantum sacros ordines

dicit, sicutpro feminaUbus habet scanda- appellari censent :» propter hoc quod hi

lia, proUneaaU)am, pro balteo cingulum, duo tantum ordines habent actum supcr

propodere tunicam, pro Ephodamictum, ipsum sacramentum ; sed subdiaconus

pro rationali pallium, pro cydari mitram. supcr sacra vasa tantum.

* Hoc GraRci et nostri x-.apav, nonnulU galerum ^* Al. : « hoc honum. »

vocant, Hebreci misnephetli. »

JJIST. XXV.

47

DISTINCTIO XXV

De ordinatis ab hcereticis.

Solet etiam quseri, si hseretici ab Ecclesia prse- cisi et daranati possint tradere sacros ordines; et si ab eis ordinati redeuntes ad Ecclesise unita- tem debeant reordinari. Hanc qusestionem per- plexam ac pene insolubilem faciunt doctorum verba, qui plurimum dissentire videntur. Viden- tur enim quidam tradere hsereticos sacros or- dines dare non posse, nec illos qui ab eis ordi- nantur, gratiam recipere. Dicit enim Innocentius A.rianorum clericos non videri suscipiendos cum sacerdotii vel ministerii alicujus-dignitate, qui- bus sohim baptisma ratum esse permittit, quod in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti perci- pitiu'. Dicit etiam eos non posse dare Spiritum sanctum quem amiserunt, et ordinatos ab hse- reticis caput habere vulneratum ; et eum qui honorem amisit, honorem dare non posse, nec illum ahquid accepisse : quoniam in dante nihil erat quod ille posset accipere. Tradit etiam, ve- nientibus ab haereticis per manus impositionem laicam tantum tribuendam communionem, nec ex liis ahquem in clericatus honorem vel exi- guum surrogare. Gregorius etiam dicit, lib. III, Dialog., cap. xxxi , Pat. lat. t. LXXVII , col. 292, sacrilegam esse Arianorum consecrationem, cum ex eorum manu communio percipitur ^ Cyprianus etiam dicit, cap. « Si quis, » Omnia quaecumque faciunt hseretici, carnaha et inania et sacrilega esse; et eorum altaria falsa, etilUcita sacerdotia, et sacrihcia sacrilega, qui more simia- rum, quse cum homines non sint, formam imi- tantur humanam, vultum Ecclesise catholicse et auctoritatem sibi vindicant cum ipsi in Ecclesia non sint; et cum sint sacrilegi, sacerdotium ad- ministrant et altare ponunt, cum nec sacrihcari oblatio iUic possit ubi Spiritus sanctus non sit, nec cuiquam Dominus per ejus preces et oratio- nes prosit qui Dominum ipsum violavit. - Hiero- nymus quoque asserit in cap. ii Aqgaei, Pat. lat. t. XXV, col. 1409, omnia quse offeruntur ab haereticis, contaminata esse in conspectu Domini : quia licet sancta videantur specie sui, tamen quia contacta sunt ab illo qui pollutus est, polluuntur omnia^. Idem Super Amos cap. v, Pat. lat. t. XXV, col. 1053 : « Odit Deus sacriliciahsereticorum, et a se projicit; et "^ quoties in nomine ejus congre- gatifuerint detestatur foetorem eorum, et claudit nares suas. » Idem in Osese vi, ibid. col. 870. et refertur cap. « Illi offerunt. » « Illi offerunt panem sacrilegum etc. » Leo etiam, Ep. lxxx,

c. II. Pat. lat. t. LIV col. 914, testatur extra Ec- clesiam nec ^ rata esse sacerdotia, nec vera esse sacrificia. Idem ctiam dicit, Ep. clvi, Pat. lat. i. LIV, col. 1131 : « Percrudelissimam ^ vesaniam in Alexandrina sede omne sacramentorum lumen extinctum est. Intercepta est sacriticii oblatio, defecit chrismatis sanctillcatio, et parricidialibus manibus impiorum omnia se subtraxere myste- ria. » His aliisque testimoniis astrui videtur, sa- cramenta ecclesiastica, prsecipue corporis et san- guinis, ordinationis et confirmationis, per heere- ticos non posse ministrari.

Juctoritates ponit quce videntur prcemissis obviare.

Contra autem alii sentire videntur, quod ab hcereticis etiam praecisis sacri ordines sicut et baptismus, tradi valeant; nec ab hsereticis re- deuntes , qui illic ordinati sunt, et baptizati, iterum ordinandi sint, sicut nec baptizandi. Unde Augustinus, lib. II, cap. xiii, t. XXVIII ed. L. Vives, p. 90, contra epistolam Parmeniani, de hsereticis etiam condemnatis dicit : « Quod qui- dam dicunt '^ — baptisma quod accepitnon amit- tit qui recedit ab Ecclesia ; jus dandi quod acce- pit, amittit, — multis modis apparet inaniter dici. Primo, quia nulla ostenditur causa cur ille qui illud baptisma amittere non potest, jus dandi possit amittere : utrumque enim sacramentum est, et quadam consecratione utrumque homini datur; iliud cum baptizatur, et illud cum ordi- natur; ideo non licet incatholica Ecclesia utrum- que iterari. Nam si quando exipsaparte venien- tes prsepositi pro bono pacis, correcto schimatis errore suscepvti sunt, etsi visum est opus esse ut eadem ofticia gererent quse agebant, non sunt rursus ordinandi. Sed sicut baptismus in eis, ita in eis mansit ordinatio integra : quia in prseci- sione fuerat vitium, quod in unitate pacis est correctum, non in sacramentis, quse ubicumque sunt, ibi vera sunt. Et cum ipsi expedire videtur Ecclesise ut prsepositi eorum venientes ad catho- licam societatem, honores suos ibi non adminis- trent; non eis tamen ipsa ordinationis sacramenta detrahuntur, sed super eos manent. Ideoqne non eis manus imponitur, ne non liomini, sed ipsi sacramento tiat injuria. Sicut autem in baptismo est jus quod per eos dari possit; sic in ordina- tione jus dandi est, utrumque quidem ad perni- ciem suam. Sed aliud est non habere, aliud per- niciose habere, aliud salubriter habere ^. » Idem, ibid., (' de his qui ab Ecclesise unitate separati

* Sensus est Decreti, caus. i, q. i, c. lxxii, col. 511.

^ Sensus est, non textus de verbo ad verbum. ^ Sensus est Decreti, causa i, q. i, c. lxi, coll. 507-8.

* « Et quotiescumque sub nomine Domini fue- rint congregati. » Decret., caus. i, q. i, col. 508.

^ Decret., caus. i, q. i, c. lviii, col. 509.

6 « Insanissimamque ssevitiam. » Decre ., caus. I, q. I, col. 509.

"^ Al. : « etiam damnatis quod quidam di- cunt, etc. »

* In Decret.^ caus. i, q. i, c. xcvii, coU. 523, 524.

48

COMMENTUM IN LIB. IV SENTENTARIUM.

sunt, nulla jam qucestio est, quin habeant et dare possint. Sed perniciose habent, perniciose- que dant, quia extra vinculum pacis sunt. Neutri sacramento facienda est injuria. Sicut non recte habet qui ab unitate recedit, sed tamen habet; et ideo redeunti non redditur; sic etiam non recte dat qui ab unitate recedit, et tamen dat; et ideo quod ab eo accepit, venienti ad unitatem non iteratur. » Tdem lib. III, De baptismo cont. Donat. t. XXVIII, col. 119. « Aliud est non habere ali- quid; aliud est non jure habere, vel illiciteusur- pare. Xon ergo ideo non suntsacramenta Christi et EcclesitC, quia eis illicite utantur non modo haeretici, sed etiam omnes impii. Sed illi corri- gendi sunt et puniendi; illa autem sunt agnos- cenda et veneranda. » Item Gregorius, lib. II, epist. XLvi, Pat. lat. t. LXXVII, col. 585. « Quod dicitis, ut qui ordinatus est, item ordinetur, valde ridiculum est. Ut enim baptizatus semel, iterum baptizari non debet; ita qui consecratus est se- mel, in eodem ordine non valet iterum conse- crari *. » His aliisque auctoritatibus videtur asseri in omnibus impiis, etiam in haireticis praecisis et damnatis, Christi sacramenta permanere cum jure dandi. Possunt enim dare, sed perniciose ; et quibus dederint, non sunt iterum ordinandi : qu3e praemissis ex opposito obviare videntur.

Determinatio prcemissoe contradictionis aactoritatiim.

Haec autem quidam ita determinant. Dicunt enim hsereticos, accepla sacerdotali vel episco- pali unctione, ab Ecclesia recedentes, baptismi quidem dandi jus retinere; sed non habere fa- cullatemtribuendisacros ordines, velconsecrandi dominicum corpus, postquam pr«cisi et damnati sunt ab Ecclesia : sicut degradatus Episcopus non habet potestatem largiendi sacros ordines ; facul- tatem tamen baptizandi non amisit. Quod vero Augustinus ait, intelligunt dictum de hiereticis, qui non sententia Ecclesise, sed pravitate sensus sui a hdei veritate ac doctrinae unitate divisi sunt. Qui licet tales sint, jus tamen ordinandi et con- secrandi habent; et qui ab eis ordinantur ante manifestam praicisionem, etiamsi cum eisaperte exierint, et sententia Eccle«ise damnati fuerint, tamen si redierint, iterum ordinandi non sunt. Et ubicumque legitur de ordinatis, quod servatis eis ordinibus ministrare valeant, vel iterum or- dinandi non sint, de hujusmodi accipiendum di- cunt. Nam postquam praicisi fuerint et damnati judicio Ecclesiaj, jus ordinandi etconsecrandieis detractum asserunt, ut degradatis vel excommu- nicatis. Alii vero dicunt sacramenta ab hsereticis et praicisis secundum formam Ecclesia^ celebrata, vera esse et rata : quia recedentes ab Ecclesia jus dandi et consecrandi non perdiderunt; et qui sic ab haireticis ordinantur, cum redeunt, iterum ordinandi non sunt. Qua^. vero ab haereticis aliter quam in Ecclesia liunt, falsa sunt et inania; et qui a talibus ordinari videntur, non munus, sed vulnus accipiunt. Et secundum hanc dilFerentiam varie de his loquuntur doctores. Quidam vero dicunt cadcm sacramenta ab haireticis prsecisis possc cclebrari qua*, a catholicis, si ab illis forma EcclesiiP servetur; et ab eis celebrata vera esse et rata quautum ad se; quantum vero ad ellec-

tum, falsa esse et inania et in his qui male trac- tant, et in his qui male suscipiunt ; et ideo irrita et falsa : quia quod promittunt et conferre cre- dunt, non tribuuut. Damnanda etiam dicuntur, quia illicite dantibus vel accipientibus sunt in judicium. Polluta etiam dicuntur non quantum ad se, sed propter indignam haereticorum trac- tatiouem. Ideo Gregorius , lib. III , Dialog., cap. XXXI, commuuionem Arii vocat execrationem, et Innocentius Bonosii ordinationem damnatio- nem : non quod ita in se sint, sed quia male dantes vel accipientes tales faciunt. Sicut etiam Hieronymus sacriQcia eorumpanem luctusvocat, Super Oseae, cap. ix, Pat. lat. t. XXV, col. 892, non quantum ad se, sed quantum ad eifectum. Nonnulli vero tradunt, illos haereticos qui in Ec- clesia ordinati sunt, jus ordinandi et consecrandi, etiam cum separati fuerint, habere. Qui vero in schismate vel hseresi positi ab eis ordinati et inuncti fuerint, illo jure carent : ideoque cum ordinare volunt, vulnus potius iniigunt quam gratiam conferunt.

De simonia, unde dicatur, et quid sit.

De simoniacis vero non est ambigendum quin sint hseretici; qui tamen ante sententiam degra- dationis et ordinant et consecrant. Et licet simo- niaci proprie dicantur qui instar Simonis magi impretiabilem ^ gratiam pretio conducere vo- lunt; et qui pro ministerio sacro pretium reci- piunt in modum Giezi, Giezitse vocandi siut; om- nes tamen, et dantes et accipientes, simoniaci di- cuntur, et utrique eadem sententia percelluntur.

De his qui scienter a simoniacis ordinantur.

DifTert tamen inter eos qui ordinantur a si* moniacis scienter, et eos qui ignoranter. Qui enim ^ scienter a simoniacis se permiserint con- secrari, immo execrari, eorum consecratio om- nino irrita est. Qui vero ordinantur a simoniacis, quos, cum ordinantur, nesciunt esse simoniacos, qui et tunc pro catholicis habentur , eorum or- dinatio misericorditer sustinetur.

De his qui dicunt se emere corporalia, non spiritualia.

Si vero aliqui ♦ objecerint, se non cousecra- tiones emere, sed res ipsas quse ex consecratione proveniunt, penitus desipere probanlur. Nam quisquis horum alterum vendit sine (^uo alterum non habetur, neutrum vendere derelmquit.

Distinctio simoniacorum.

Simoniacae autem hseresis tripartita est distinc- tio. Alii enim simoniace a simoniacis ordinan- tur; alii simoniace a non simoniacis; alii nonsi- moniace a simoniacis. Unde Nicolaus Papa , « Statuimus decretum de simoniaca tripartita hseresi : id est de simoniacis simoniace ordinan- tibus, vel ordinatis; et de simoniacis simoniace a non simoniacis, et de simoniacis non simoniace a simoniacis. Simoniaci simoniace ordiuati vel ordinatores sccundum canones a proprio gradu decidant. Simoniaci etiam simoniace a non simo-

* Cfr. Decret., d. xvni, c. i, col. 351.

* Nicolai : « inappretiabilem. »

* Cfr. Decret., caus. i, q. i, c. lcviii, col. 533.

* Cfr. Decret., caus. i, q. ni, c. vii, col. 548.

DIST. XXV, DIV. TEXT., ET QU^ST. I, ART. I.

niacis ordinati, similiter ab ofiicio removeantiir. Simoniacos vero non simoniace a simoniacis or- dinatos misericorditer per manns impositionem pro temporis necessitate in ofticio permittimus permanere *. » Quod intelligendum est de his qui ordinantur a simoniacis, ignorantes eos esse simoniacos : quia ' hos facit simoniacos non ' reatus criminis, sed ordinatio simoniaci,

Alexander Papa de his qui violenter a simoniacis, vel ab hcereticis ordinantur.

Simihter cum decernit Alexander Papa *, sinio- niacos omnino damnandos ac dcponendos ; sub- intenigendura est : — nisi violenter quis attractus fuerit. De his enim, et a quibuslibet hsereticis violenter ordinatis, dicit Innoceniius ^, quod pos-

40

sunt habere aliquem colorem excusationis, sista- tim discedunt ab eis, et pessimo eorum conci- liabulo renuntiant.

De cetafe ordinandorum ita decrevit Nicolaus Papa : -

« Sacri, inquit, canones sanxerunt ut subdia- conus non ordinetur ante quatuordccim annos, nec diaconus ante vigintiquinque, nec presby- ter ante triginta. Deinde si dignus fuerit, ad Episcopatum eligi potest : qnod nos etiam pari modo servare jubemus, )) Item Bonifacius, « Si quis triginta setatis non impleverit annos, nullo modo presbvter ordinetur, etsi valde sit dignus ^. » quia et ipse ' Dominus triginta annorum bapti- .zatus est, et sic coepit docere.

DIVISIO TEXTUS.

Postquam determinavit Magister de sacramento ordinis, hic determinat de conferentibus et suscipientibus hoc sa- cramentum ; et dividitur in partes duas : inprima determinat de conferentibus ; in secunda de suscipicntibus, ibi .* « Sacri canones sanxerunt ut Subdiaconus non ordinetur ante quatuordecim annos,etc.)) Primainduas : in prima inquirit de hae- reticis, utrum possint ordinare ; secun- do specialiter de simoniacis, ibi : « De simoniacis vero nonest ambigendum quin sint haeretici » Prima in tres ; in prima ponit auctoritatem ad ostendendum quod haeretici non possunt hoc sacramentum conferre ; in secunda ponit auctoritates ad contrarium, ibi : « Contra autem alii sentire videntur : )> in tertia solvit, ibi : (( Haec aiitem quidam ita determinant. » Etponit quatuor solutiones diversorum, ut in Littera patet.

(( De simoniacis autem non est ambi- gendumquin sinthaeretici. )) Hic inquirit de simoniacis ; et circa hoc duo facit : primo ostendit qui sunt simoniaci ; se- cundo utrum possint ordinare, ibi : (( DifTerttamen interquieos ordinantura simoniacis scienter, et eos qui igno- ranter.))

QU^STIO I

Hic est triplex quaistio. Prima de or- dinantibus. Secunda de ordinatis. Ter- tia de simoniacis.

* Cfr. Decret., caus. i, q. i, c, cvii, col. 532.

* Al. deest : a quia. »

^ Al. omittitur : (( non. »

* Decret., caus. i, q. i, col. 333.

XI.

Circa primum quseruntur : K utrum solus Episcopus possit conferre ordinis sacramentum; 2" utrum haBreticus, vel quicumque ab Ecclesia prsecisus.

ARTICULUS PRIMUS.

Utriim tantum Episcopus ordinis sacra- mentum conferat.

Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod non tantum Episcopus ordinis sa- cramentum conferat. Quia manus impo- sitio ahquid ad consecrationem facit. Sedsacerdotibusquiordinanti]r,non solus Episcopus manusimponit, sed sacerdotes astantes. Ergo non solus Episcopus con- fert ordinis sacramentum.

2 Praeterea, tunc unicuique datur po- testas ordinis, quando ei exhibetur quod ad actum sui ordinis pcrtinel. Sed sub- diacono datur urceolus cum aqua, manili et manutergio ab Archidiacono ; simiUter acolythis candelabrum cum cereo, et ur- ceolus vacuus. Ergo non solus Episcopus confert ordinis sacramentum.

S.Prseterea, illa quse sunt ordinis, non possunt ahcui committi qui non habet ordines. Sed conferre ordines minores committitur aliquibus qui non sunt Epis- copi, sicut presbyteris Cardinahbus. Er- go conferre ordines non est episcopalis ordinis.

4. Pra^terea, cuicumque committitur principale, et accessorium. Sed ordinis sacramentum ordinatur ad eucharistiam sicut accessorium ad principale. Cum er-

^ Decret., caus. i, q. i, col. 533.

6 Decret., d. lxxvhi, c. i, coU. 377, 378.

■^ Cfr. Decret., d. lxxviii, c. iv, coli. 379, 380.

50

COMMEiNTUM IN LIB. IV SENTENTIAKUM.

go sacerdos coiisecret eucharistiam, ipse etiam poterit ordines conferre.

5. Praeterea, plus distat sacerdos a dia- cono quam Episcopus ab Episcopo. Sed Episcopus potest consecrare Episcopum. Ergo et sacerdos potest promovere dia- conum.

Sed contra, nobiliori modo applicantur ad divinum cultum ministri per ordines quam vasa sacra. Sed consecratio vaso- rum pertinet ad solum Episcopum. Ergo multo fortius consecratio ministrorum. Praterea, sacramentum ordinis est ex- cellentius quam confirmationis. Sed solus P]piscopus confirmat. Ergo multo magis solus confert ordinis sacramentum.

Praeterea, virgines per benedictionem non constituuntur in aliquo gradu spi- ritualis potestatis, sicut ordinati consti- tuuntur. Sed virgines benedicere est so- lius Episcopi. Ergo multo magis solus ipse potest alios ordinare,

SoLLTio. — Respondeo dicendum,quod I potestas episcopalis se habet ad potesta- temordinuminferiorum sicut politica,quae conjectat bonum commune, ad inferiores artes et virtutes, qua^ conjectant aliquod boiium speciale, ut ex dictis patet. Poli- tica autem, ut dicitur in I Ethic, ponit legem inferioribus artibus, scilicet quis quam debeat exercere, et quantum et qualiter ; et ideo ad Episcopum pertinet in omnibus divinis ministeriis aliquos ' collocare. Unde ipse solus confirmat, quia confirmati in quodam officio confi- tendi fidem constituuntur; ideo etiam so- lus ipse virgines benedicit, quae figuram gerunt Ecclesiaj Christo desponsatse, cu- jus cura ipsi principaliter committitur ; ipse etiam in ministeriis ^ ordinum or- dinandos ^ consecrat, et vasa quibus uti debent eis determinat sua consecratione; sicut etiam officia saecularia in civitatibus distribuuntur ab eo quihabetexcellentio- rem potestatem, sicut a Rege.

Ad primum ergo dicendum, quod in impositionc manuiim non datiir character sacerdotalis ordinis, utex dictis patet, sed gratia, secundum quam ad exequendum ordinem sint idonei ; et quia indigent am- plissimagratia, ideo sacerdotcs cum Epis- copo manus imponunt eis qui iii sacer- dotes promoventur ; sed diaconis solus Episcopus.

Ad secundum dicendum, quod Archi-

diaconus est quasi princeps ministerii : ideo omnia quae administeriumpertinent ipse tradit, sicut cereum quo acolythus diacono servit ante Evangelium ipsum portando, et urceum quo scrvit subdia- cono ; et similiter dat subdiacono ea qui- bus superioribus ordinibus servit ; et ta- men in illis non consistit principaliter actus subdiaconi, sed in hoc quod opera- tur circa materiam sacramenti; et ideo characterem accipit in hoc quod datur ei calix ab Episcopo. Sed acolythus accipit characterem ex verbis Episcopi in hoc quod accipit praedicta ab Archidiacono; et magis in acceptione urceoli quam can- delabri. Unde non scquitur quod Archi- diaconus ordinem conferat.

Ad tertium dicendum, quod Papa, qui habet plenitudinempotestatis pontificalis, potest committere non Episcopo ea qua3 ad episcopalem dignitatem pertinent, dummodo illa non habeant immediatam relationem ad verum corpus Christi ; ct ideo ex ejus commissionc aliquis sacer- dos simpliciter potest conferre minores ordines et confirmare, ut * supra dictum est; non autem aliquis non sacerdos ; nec iterum sacerdos majores ordines qui habent immediatam relationem ad cor- pus Christi, supra quod consecrandum Papa non habet majorem potestatem quam simplex sacerdos.

Ad quartum dicendum, quod quamvis sacramentum eucharistiae sit maximum sacramentum in se, tamcn non collocat in aliquo officio, sicut Ordinis sacramen- tum ; et ideo non est similis ratio.

Ad quintum dicendum quod ad com- municandum altcri qiiod quis IiabetT^n exrgitursolumpropinquitas,sedcompIetio potestatis. Sed quia sacerdos non habet completam potestatem in hierarchicis of- ficiis, sicut Episcopus ; idco non sequitur quod possit diaconos facere, qiiamvis ille ordo sit sibi propinquus.

ARTICULUS 11.

Utriim hderetici ct ab Ecclesia pra*cisi possint ordines conferre.

Ad sccundum sic proceditur. 1 . Yidetur quod hairetici et ab Ecclcsia prsecisi non possint ordines conferre. PIus enim est aliquem promovere ad ordines quain ali-

' Parm. : « alia. »

- Al. : (( iii ministiis. »

•* Parm. : « ordinando. »

♦ Dist. vFi, q. I, a. i, qucestiunc. 3.

DIST. XXV, QUJEST. 1, ART. II.

51

quem absolvere vel ligare. Sed hsereticus non potest absolvere vel ligare. Ergo nec ordines conferre.

2. Praeterea, sacerdos ab Ecclesia se- paratus potest conficere : quia in eo cha- racter indelebihter manet, per quem hoc potest. Sed Episcopus non accipit aliquem characterem in sui promotione. Ergo non est necesse quod episcopahs potestas in eo remaneat post separationem ejus ab Ecclesia.

3. Praeterea, in nuHa communitate iUe qui a communitate repehitur, potestcom- munitatis officia disponere. Sed ordines sunt quaedam officia Ecclesia^. Ergo ihe qui extra Ecclesiam ponitur, non potest ordines conferre.

4. Prseterea, sacramenta habent effica- ciam ex passione Christi. Sed liaereticus noncontinuaturpassioni Christi neque per propriam fidem, cum sit infidehs, neque per fidem Ecclesia;, cum sit ab Ecclesia separatus. Ergo non potest sacramentum ordinis conferre. •

5. Praeterea, in ordinis coUatione exi- gitur benedictio. Sed haereticus non po- test benedicere ; quinimo benedictio sua in maledictionem vertitur, ut patet per auctoritates in Littera inductas. Ergo non potest ordines conferre.

Sed contra est, quia ahquis Episcopus in ha^resim lapsus, quando reconcihatur, non iterum consecratur. Ergo non amisit potestatem quam habebat ordines confe- rendi.

Praeterea, major potestas est potestas conferendi ordines quam potestas ordi- num. Sed ordinum potestas non amitti- tur propter haeresim, vel aliquid hujus- modi. Ergo nec potestas ordines confe- rendi.

Praeterea, sicut baptizans exliibet tan- tum ministerium exterius, ita et confe- rens ordines, Deo interius operante. Sed nuUa ratione ahquis ab Ecclesia praecisus amittit baptizandi potestatem. Ergo nec ordines conferendi.

SoLUTio. — Respondeo dicendum, quod circahoc ponuntur in Littera quatuor opi- niones.

Quidam enim dicunt, quod haeretici quamdiu ab Ecclesia tolerantur, habent potestatem ordines conferendi ; non au- tem postquam ab Ecclesiafuerintpraecisi; et simihter nec degradati, et ahi hujus- modi; et haec est prima opinio. Sed hoc non potest stare : quia omnis potestas qua3 datur cum ahqua consecratione,

nuUo casu contingente tolh potest, sicut nec ipsaconsecratio annuUari : quia ctiam ahare vel chrisma semel consecrata, perpetuo sacrata manent. Unde, cum cpiscopahs potestas cum quadam conse- cratione detur, oportet quod pcrpetuo maneat, quantumcumque ahquis peccet, vel ab Ecclesia praecidatur.

Et ideo alii dixerunt, quod praecisi ab Ecclesia qui in Ecclesia potestatem epis- copalem habuerunt, retinent potestatem alios ordinandi et promovendi; sed pro- moti ab eis hoc non habent ; et haec est quarta opinio. Sed hoc etiam esse non potest : quia si iUi qui fuerunt in Ecclesia promoti, retinent potestatem quam acce- perunt, patet quod exequendo suam po- testatem, veram consecrationem faciunt, et ideo vere tribuunt omnem potostatem quae consecratione datur ; et sic ordinati ab eis vel promoti habent eamdem potes- tatem quam et ipsi.

Et ideo ahi dixerunt, quod etiam prai- cisi ab Ecclesia possunt ordines et aha sacramenta conferre, dummodo formam debitam et intentionem servent, et quan- tum ad primum effectum^ qui est coUa- tio sacramenti, et quantum ad uUimum, qui est coUatio gratiae ; et haec est secunda opinio. Sed hoc etiam non potest stare : quia ex hoc ipso quod aliquis haeretico praeciso ab Ecclesia in sacramentis com- municat, peccat ; et ita fictus accedit, et gratiam consequi non potest, nisi forte in baptismo in articulo necessitatis.

Et ideo alii dicunt, quod vera sacra- menta conferunt, sed cum eis gratiam non dant, non propter inefficaciam sa- cramentorum, sed propter peccata reci- pientium ab eis sacramenta contra prohi- Ijitionem Ecclesiae ; et haec est tertia opi- nio, quae vera est.

Ad primum ergo dicendum, quod effec- tus absolutionis non est ahus quam re- missio pecca^orum, quae per gratiam fit; et ideo haereticus non potest absolvere, sicut nec gratiam in sacramentis con- ferre; et iterum, quia ad absolutionem requiritur jurisdictio^ quam nonliabet ab Ecclesia praecisus.

Ad secundum dicendum, quod in pro- motione Episcopi datur sibi potestas quae perpetuo manet in eo ; quamvis dici non possit character, quia per eam non ordi- natur homo directe ad Deum, sed ad corpus Cliristi mysticum ; et tamen inde- lebihter manet sicut character , quia per consecrationem datur.

52

COMMENTUM IN LIR. IV SENTENTIARUM.

Ad tertiiim dicendiim, quod illi qiii ab haereticis promoventiir, quamvis accipiaiit ordinem, non tamen recipiunt executio- nem. ut licite possint in suis